İSLAM VE OSMANLI CEZA HUKUKUNDA İÇTİMA

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 30, 30.04.2021

Mustafa Avcı

Öz

Suçlar karşılığında öngörülen cezalar, suç tipinin bir kez ihlâl edilmesi ihtimali göz önüne alınarak belirlenmiştir. Bununla birlikte, bir veya birden fazla fiille aynı suç tipinin birden fazla defa yahut farklı suç tiplerinin ihlâl edilmesi mümkündür. İçtima kuralları bir kimse tarafından birden fazla suç işlenmesi halinde failin sorumluluğunun ve bu bağlamda verilecek cezanın nasıl belirleneceği sorununa çözüm getirmektedir. İslâm hukukçularının çoğunluğuna göre ceza verilmeden önce aynı suçun birden fazla işlenmesi halinde tek ceza ile yetinilir. Cezaları farklı türden olan farklı suçlar işlenmişse kural olarak her birinin cezası ayrı ayrı verilir. Önce şahsî hakların baskın olduğu cezadan veya diğer cezaların uygulanmasına imkân vermeyen ölüm cezasından başlanır. Farklı suçların cezası aynı neviden ise en ağır olanın uygulanması ile yetinilir. Bileşik suç olan hırabe, bağy ve riddede bunların unsuru olan suçlar ayrıca cezalandırılmaz. Ancak örneğin bağilerin zina ve şürb gibi bağyin unsuru olmayan suçlarında gerçek içtima kuralları uygulanır. Kişilere karşı işlenen suçlarda maddi (gerçek) içtima kurallarının uygulanması esastır. Hadlerde tedahül, birden fazla işlenen had suçundan dolayı bir had cezası ile yetinilmesi halidir. Bir veya daha fazla kimseye bir lafızla veya başka başka lafızlarla zina isnadında bulunan hakkında bunlardan dolayı bir kazif cezası verilir. Bir sözle bir topluluğa kazfeden, aslında mağdur sayısı kadar suç işlemiş olmasına rağmen aynı neviden fikri içtima hükümleri gereği tek suçun cezası ile yetinilir.

Anahtar Kelimeler

İslam ceza hukuku, Osmanlı hukuku, suç, içtima, tedahül

AGGREGATION OF OFFENSES IN ISLAMIC AND OTTOMAN CRIMINAL LAW

Öz

The penalties stipulated for crimes are determined by considering the possibility of violating the crime type once. However, it is possible to violate the same type of crime more than once or different types of crimes with one or more acts. Aggregation rules bring solutions to the responsibility of the perpetrator and in this context how to determine the punishment to be given in case of more than one crime committed by a person. According to the majority of Islamic jurists, if the same crime is committed more than once before the penalty is given, one punishment is sufficient. If different crimes with different punishments are committed, as a rule, the punishment of each is given separately. First, the punishment where personal rights are dominant or the death penalty that does not allow the implementation of other punishments is started. If the punishment of different crimes is of the same type, it is contented with the application of the heaviest. The crimes that are the elements of rebellion (bağy), highway robbery (hırabe) and apostasy from Islam (ridde) which are compound crimes are not also punished. However, real aggregation rules are applied in the crimes of rebels like commiting fornication (zina) and drinking wine (şürb) which are not elements of rebellion (bağy). It is essential to apply the material (real) aggregation rules in crimes committed against individuals. Tadahul in hadd is the state of being contented with one hadd penalty due to the crimes committed more than once. A punishment of qazif is given to those accused of adultery with one word or another. In fact, although one has committed as many crimes as the number of victims, one is contented with the punishment of one crime in accordance with aggregation provisions

Anahtar Kelimeler

Islamic criminal law, Ottoman law, offense, aggregation of offenses, tadahul

Kaynakça

• Akıllı Acar, Tuğba, “3 Nolu Nefy ve Itlak Defteri'nin (s.1-100) Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006.
• Akşit, M. Cevat, İslâm Ceza Hukuku ve İnsanî Esasları, Edebiyat Fakültesi Matbaası: İstanbul, 1976.
• Aktan, Hamza, “Kazf” DİA, C:25, Ankara, 2002.
• Amir, Abdülazîz, et-Ta’zîr fi'ş-Şerîati’l-İslâmiyye, Mısır, 1969.
• Ankaravi Mehmed Emin Efendi (ö.1687), Fetâvâ-yı Ankaravî, İst.1281/1864.
• Artuk, Mehmet Emin, Ahmet Gökcen ve Ahmet Caner Yenidünya, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara: Turhan Kitabevi, 2007.
• Ayıntâbî, Abdülhamîd (ö.1699), Tercümetü’t-Tahtâvî alâ Dürri’l-muhtâr (I-VIII), İst.1285-1288.
• Aziz, Mehmed, Osmanlı Ceza Hukuku Mufassal Nazariyyât-ı Ceza, haz., Selman Dursun, On İki Levha Yayıncılık: İstanbul, 2020.
• Bardakoğlu, Ali, “Ceza” DİA, Cilt: VII, ss. 470-478.
• Bardakoğlu, Ali, “Hırsızlık”, DİA, C:XVII, 1998, s. 384-396.
• Behnesi, A. Fethi, el-Mevsuatü’l-Cinaiyyefi’l-Fıkhi’l-İslâmî (I), Beyrut, 1991.
• Bilmen, Ö. Nasuhi, Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kamusu(I), İstanbul: Bilmen Yayınevi, 1975.
• BOA 12 Numaralı Mühimme Defteri, Hüküm:821.
• BOA 7 Numaralı Mühimme Defteri, Hüküm:226.
• Buhuti, Mansur b. Yunus (ö.1641), Keşşâfu’l-Kına’, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1982.
• Çakır, İ. Ethem, “10 Numaralı Mühimme Defteri Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (s. 179-356)” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006.
• Çivizade, Muhyiddin Muhammed b. İlyas (ö.1547): “Risale Müteallika bi’t-Teazir” Tahkik: A. Özer, İslâm Hukuk Literatüründe Tazir Risaleleri ve Şeyhülislâm Muhyiddin Muhammed b. İlyas Çivizade’nin Risale Müteallika bi’t-Teazir Adlı Risalesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, MÜSBE, 2000.
• Dağcı, Şamil, İslâm Ceza Hukukunda Şahıslara Karşı Müessir Fiiller, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları: Ankara, 1996.
• Dağcı, Şamil, “Kısas” DİA, C:25, ss. 488-495.
• Desûkî, Muhammed b. Ahmed b. Arafe (ö.1815), Hâşiye ale’ş-Şerhi'l-Kebîr li’d-Derdîr alâ Muhtasar-ı Halîl, Y.y. T.y.
• Doğan, Fatma Karakaş “Türk Ceza Hukukunda Cezaların İçtimaı Kurumunun Düzenlenmesi Gerektiği Üzerine” Ankara Barosu Dergisi, 3 (2011), ss. 85-104.
• Dönmezer, Sulhi ve Sahir Erman, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku (II), İstanbul: Beta Yayınları, 1999.
• Ebu Yusuf, Yakub b. İbrahim (ö.798): Kitabu’l-Harâc (Çev. A. Özek) İst.1970.
• Ebu Zehra, Muhammed (ö.1974), el-Ukubefi’l-Fıkhi’l-İslâmi, Kahire, Ty.
• Ebu Zehra, Muhammed (ö.1974) el-Cerîmefi’l-Fıkhi’l-İslâmi, Kahire, Ty.
• Ekinci, E. Buğra, Osmanlı Hukuku Adalet ve Mülk, Arı Sanat Yayınları: İstanbul, 2008.
• Şimşek, Fatma, Haldun Eroğlu ve Güven Dinç, “Osmanlı İmparatorluğunda Iskat-ı Cenin”, USAD, 2/6 (2009), ss. 593-609.
• Erturhan, Sabri, İslam Ceza Hukukunda İçtima, Rağbet Yayınları: İstanbul, 2003.
• Ferra, Kadı Ebu Ya’lâ Muhammed b. Hüseyin (ö.1065): el-Ahkâmu’s-Sultaniye, Mısır, 1987.
• Fetâvâ-yı Hindiyye (Fetava-yı Âlemgiriyye) (Çev: Mustafa Efe) Ankara: Akçağ Yayınları, T.y.
• Feyturi, Muhammed Atıyye, Fıkhu’l-Ukubeti’l-Haddiyye fi’t-Teşrîi’l-Cinâiyyi’l-İslâmi, Bingazi, 1998.
• Feyzullah Efendi, Şeyhülislam (ö.1703), Fetava-yı Feyziyye (Haz: Süleyman Kaya), İst.2009.
• Hakan Hakeri, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara: Adalet Yayınevi, 2011.
• Husari, Ahmet: es-Siyasetü’l-Cezaiyye fi’l-Fıkhi’l-Ukubati’l-İslâmi’l-Mukaran, Beyrut, 1993.
• İbn Abidin, Muhammed Emin (ö.1836): Hâşiye Reddi’l-Muhtâr ale’d-Dürri’l-Muhtâr Şerhu Tenvîri’l-Ebsâr, İst.1984.