AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ VE TÜRK HUKUKU KAPSAMINDA YAŞAM HAKKININ SINIRLARI VE İSNİSNALARI

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 525 - 549, 30.10.2023

Fatih Ulaşan

https://doi.org/10.59909/khm.1342235

Cited By: 1

Öz

Felsefi, ahlaki ve dini açıdan insan yaşamının değeri ve niteliği açısından tartışmalar devam ederken, hukuk sistemleri kişileri doğal ölüm olarak nitelendirilemeyecek durumlardan muhafaza etmenin yollarını aramaktadırlar. Her insan hem hukuki hem de insani açıdan bir değer taşır. Yaşama hakkı insanlığın en temel hakkı olarak kabul edilebilir. Kısaca her insan doğuştan yaşama hakkına sahiptir. Bu hak hukuk tarafından korunur. Yaşama hakkı, devletler tarafından hukuka aykırı bir şekilde yaşamdan yoksun bırakılmama hakkını içerir. Hükümetler, devletlerindeki herkesin hayatını korumak için olumlu adımlar atmakla mükelleftirler. Bu amaçla, hem iç hukukta hem Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde yaşama hakkını dokunulmaz bir hak ve hakların merkezi olarak kabul edilmektedir. Bu makale esas olarak Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Türk hukuku kapsamında yaşama hakkını ele almaktadır. Ayrıca yaşama hakkının konusu, önemi ve istisnaları, bu hakkın korunmasında devletin sorumluluğu ve yaşama hakkına ilişkin özel durumlar analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İnsan Hakları, Yaşama hakkı, Devletin Sorumluluğu, Ölüm Cezası, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi.

LIMITS AND EXCLUSIONS OF THE RIGHT TO LIFE UNDER THE EUROPEAN CONVENTION ON HUMAN RIGHTS AND TURKISH LAW

Öz

While philosophical, moral and religious debates continue in terms of the value and quality of human life, legal systems seek ways to protect individuals from situations that cannot be described as a natural death. Every person has a value from legal and humanitarian view. The right to life can be considered as the most basic right. In short, every human being has the right to live. However, of all human rights, no right has been so abandoned by academics and thinkers as the right to life. This right is protected by law. The right to life involves the right not to be deprived of life illogically or illegally by states. The governments should take positive steps to protect the lives of everyone in their states. For this purpose, the right to life is accepted as an inviolable right and center of rights both in domestic law and in the European Convention on Human Rights. This article mainly deals with the right to live under the European Convention on Human Rights and Turkish law. In addition, the subject, importance and exceptions of the right to live, the responsibility of the state in the protection of this right and special cases related to the right to life are written.

Anahtar Kelimeler

Human Rights, Right to life, Responsibility of the State, Death Penalty, European Convention on Human Rights.

LIMITS AND EXCLUSIONS OF THE RIGHT TO LIFE UNDER THE EUROPEAN CONVENTION ON HUMAN RIGHTS AND TURKISH LAW

Öz

While philosophical, moral and religious debates continue in terms of the value and quality of human life, legal systems seek ways to protect individuals from situations that cannot be described as a natural death. Every person has a value from legal and humanitarian view. The right to life can be considered as the most basic right. In short, every human being has the right to live. This right is protected by law. The right to life involves the right not to be deprived of life illegally by states. The governments should take positive steps to protect the lives of everyone in their states. For this purpose, the right to life is accepted as an inviolable right and center of rights both in domestic law and in the European Convention on Human Rights. This article mainly deals with the right to life under the European Convention on Human Rights and Turkish law. In addition, the substance, importance and exceptions of the right to live, the responsibility of the state in the protection of this right and special cases related to the right to life are analysed.

Anahtar Kelimeler

Human Rights, Right to life, Responsibility of the State, Death Penalty, European Convention on Human Rights

Kaynakça

• Akıncı Şahin. Türk Özel Hukukunda İnsan Kökenli Biyolojik Madde(Organ-Doku) Nakli Kavramı ve Bundan Doğan Hukuki. Ankara : Yetkin Yayınları, 1996.
• Alanazi Mohammed Ratoubi, Alanzi Mansour Moklif. "Is there a moral difference between killing and letting die in healthcare." International Journal of Research in Medical Sciences 3, no. 1 (2015): 1–10.
• Arslan Zühtü. “Fundamental Rights and Liberties.” In International Encyclopaedia of Laws, edited by V. Bıçak and Z. Arslan. Turkey: Kluwer Law International, 2004.
• Aybay Rona. İnsan Hakları Hukuku. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2015.
• Bahadır Oktay. Yaşama Hakkı. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2015.
• Barak Aharon. Proportionality: Constitutional Rights and their Limitations. Translated by Doron Kalir. Cambridge: Cambridge University Press, 2012.
• Baykal Emel. Yaşam Hakkı, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne Ve Anayasa Mahkemesi’ne Göre Yaşam Hakkı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi. 2011.
• Besiri, Arzu. “Ötanazi ve Yaşam Hakkı.” TBB Dergisi, 2009: 197- 200.
• Bozkurt, Enver. İnsan Haklarının Korunmasında Uluslararası Hukukun Rolü. Ankara: Nobel, 2003.
• Brassington Iain. "What passive euthanasia is." BMC Medical Ethics 21 , 2020: 1-13.
• Cengiz Serkan. “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Yaşam Hakkı.” TBB Dergisi , 2011 .
• Çağıran Mehmet Emin. Uluslararası Alanda İnsan Hakları. Ankara: Turhan Kitabevi, 2020.
• Çağlayan Ramazan. “Hukukumuzda Kamu Tüzel Kişiliği Kavramı Ve Kıstasları.” Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, no. 7 (2016).
• Çetin Evra “1982 Anayasası’nda Sosyal Haklar ve Avrupa Sosyal Şartı’na Dair Spesifik Sorunlar.” İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı Master Thesis. 2008.
• Daragh Murray. Practitioners' Guide to Human Rights Law in Armed Conflict. 1. New York: Oxford University Press, 2016.
• Deleuze Gilles. “İnsan Hakları Üzerine.” Tesmeralsekdiz(04), 2009: 116- 118.
• Doğmuş Simay. AİHS Işığında Devletlerin Yaşama Hakkına İlişkin Pozitif Yükümlülükleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2018.
• Eide Asbjørn. “Economic, Social and Cultural Rights As Human Rights.” In Economic, Social and Cultural Rights, edited by Asbjorn Eide, Catarina Krause and Allan Rosas, 21-41. Netherlands: Martinus Nijhoff Publishers, 1995.
• Erdoğan Mustafa. İnsan Hakları Teorisi ve Hukuku. Ankara: Hukuk Yayınları, 2019.
• Erman Barış. Ceza Hukukunda Tıbbi Müdahalelerin Hukuka Uygunluğu. Ankara: Seçkin Yayınları, 2003.
• European Court of Human Rights. “Rome, 4.XI.” Council of Europe, 1950.
• Gemalmaz Mehmet Salih. Birleşmiş Milletler Medeni ve Siyasal Haklar Sözleşmesi İnsan Hakları Komitesi Kararında Yaşam Hakkı ve İşkence Yasağı. İstanbul: İstanbul Barosu Yayınları, 2002.
• Gölcüklü Feyyaz, Gözübüyük Şeref. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması. 3. Ankara: Turhan Kitabevi, 2002.
• Güzeldağ Sibel. “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Türk Ceza Kanunu Açısından Yaşam Hakkı İhlalleri.” Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku, Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi, 2020.
• Haris David, O'Boyle Michael, Bates Ed, Buckley Carla. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Hukuku. Translated by Mehveş Bingöllü Kılcı. Ankara: Avrupa Konseyi Yayınları, 2013.
• Hobbes Thomas. Leviathan. Translated by Semih Lim. İstanbul: Kazım Taşkent Klasik Yapıtlar Dizisi, Yapı Kredi Yayınları, 2007.
• Hood Roger, Carolyn Hoyle. "Abolishing the Death Penalty Worldwide: The Impact of a ‘New Dynamic." (Crime and Justice) 38, no. 1 (2009): 1–63.
• Human Rights Association. Death Penalty Cannot Be Brought Back! July 18 , 2016. https://ihd.org.tr/en/death-penalty-cannot-be-brought-back. Inter-American Convention on Human Rights. San José, Costa Rica: American states, 22 November 1969 . International Covenant on Civil and Political Rights. «General Assembly resolution 2200A (XXI).» 16 December 1966.
• Kaboğlu İbrahim Özden. Özgürlükler Hukuku. Ankara: İmge Kitabevi, 2002.
• Karaosmanoğlu Fatih. İnsan Hakları. Ankara: Seçkin Yayıncılık A.Ş., 2011.
• Kitapçıoğlu Tülay. “Türk Ceza Kanunu'nda Çocuk Düşürtme Suçu.” Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 18, no. 1 (2012): 297-334.
• Korff Douwe. Yaşam Hakkı- Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 2. Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Kılavuz Kitap . Translated by Heval Çınar Özgür and Abdulcelil Kaya. Belgium: İnsan Hakları El Kitapları, No. 8, Avrupa Konseyi, 2006.
• Kuçuradi İoanna. İnsan Hakları: Kavramları ve Sorunları. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu, 2016.
• Lavrysen Laurens. Protection by the Law: The Positive Obligation to Develop a Legal Framework to Adequately Protect ECHR Rights. Vol. 30, in Human Rights and Civil Liberties in the 21st Century, edited by Yves Haeck and Eva Brems. Springer, Dordrecht: Ius Gentium: Comparative Perspectives on Law and Justice book series, 2014.
• Ling John R. When does human life begin? Christian thinking and contemporary opposition. The Christian Institute, 2011.
• Locke John. Two Treatise of Government. London, 1823.
• Malraux André. Karşı Anılar. 1. Translated by Ömer Laçiner. İletişim Yayınları: İstanbul, 2011.
• Mathieu, Bertrand. The Right to Life in European Constitutional and International Case-Law . Belgium: Council of Europe Publishing, 2006.
• Murray Ross, Jenner John. Revise HSC Studies of Religion. Pascal Press, 2003.
• Nowak Manfred. Is the Death Penalty an Inhuman Punishment?” In The Jurisprudence of Human Rights Law: A Comparative Interpretive Approach. Edited by T. S. Orlin, A. Rosas and M. Scheinin. Turku, Finland: Abo Akademi University Institute of Human Rights, 2000.
• Opsahl Torkel. "The Right to Life." In The European System for the Protection of Human Rights, translated by Ronald Macdonald, Franz Matscher and Herbert Petzold, 207-223. The Netherlands: Martinus Nijhoff Publishers, 1993.
• Potter Jordan . "The psychological slippery slope from physician-assisted death to active euthanasia: a paragon of fallacious reasoning." Med Health Care Philos 22, no. 2 (2019): 239-244.
• Regulation on Organ and Tissue Transplantation Services. «No: 28191.» Republic of Turkey Ministry of Health. 2012.
• Rehman Javaid. International Human Rights Law. London: Pearson, 2010.
• Roger Hood, Carolyn Hoyle. The Abolitionist Movement: Progress and Prospects', The Death Penalty: A Worldwide Perspective. 4. Oxford: Oxford Academic, 2008.
• Rousseau Jean Jacques. Toplum Sözleşmesi. 9. Translated by Vedat Günyol. İstanbul: Hasan Ali Yücel Klasikler Dizisi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2012.
• Sanmartin, Berrak Kanbir Rodriguez. Aktif, pasif ötanazi ve yardımlı intihar nedir? Hangi Avrupa ülkelerinde hangi uygulamalar var? 25 October 2021. https://tr.euronews.com/2021/10/25/aktif-pasif-otanazi-ve-yard-ml-intihar-nedir-hangi-avrupa-ulkelerinde-hangi-uygulamalar-va (accessed December 12, 2022).
• Serozan, Rona. Tüzel Kişiler. İstanbul: Filiz kitabevi, 1994.
• Tacir Hamide. “Yaşama Hakkı Kapsamında Yaşamın Başlangıcı.” Marmara Üniversitesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Prof.Dr.Nur Centel`e Armağan 19, no. 2 (2013).
• TDK. Yaşam. n.d. https://sozluk.gov.tr/ (accessed September 23, 2023).
• Tezcan Durmuş, Erdem Mustafa Ruhan, Sancakdar Oğuz, Önok Murat. İnsan Hakları El kitabı. 6. cilt. Ankara: Seçkin Yayınları, 2002.
• The European Union Charter of Fundamental Rights. Official Journal of the European Communities. European Union, 18 December 2000.
• The Human Rights Department of the Ministry of Justice Directorate General for International Law and Foreign Relations. Silahlı Çatışmalar. T.C. Adalet Bakanlığı, 2015.
• Turkish Civil Code. “Official Gazette.” No. 24607. 22 November 2001.
• United Nations. International Covenant on Civil and Political Rights, CCPR/C/GC/36. September 3, 2019.
• Universal Declaration of Human Rights. Paris: United Nations General Assembly, 10 December 1948.
• Uygun Çağatay. “Organ ve Doku Nakli.” İstanbul Barosu Dergisi, 2016: 157-178.
• Wicks Elizabeth. The Right to Life and Conflicting Interests. New York: Oxford University Press, 2010.
• Xenos Dimitris. "Taking the state's positive obligations seriously." Durham theses,Durham University, 2009.