Freedom Of Belief Of Immigrants In The Context Of Fundamental Rights And Freedoms According To Islamic Law

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 2, 761 - 784, 30.10.2024

Hüseyin Karayaka

https://doi.org/10.59909/khm.1474582

Öz

People have had to migrate for various reasons in the past and today. This situation has brought about many positive and negative changes. Because migration has paved the way for change and transformation in everything that belongs to humans. As a result, a weak group has always formed in society that needs legal, economic and social protection. For this reason, the phenomenon of migration has become an important issue waiting to be researched and solutions produced with its legal, political, economic, social and cultural dimensions. In order for these people, who are in a weak position due to migration, to benefit sufficiently from their basic human rights, many legal systems have adopted the idea of the rule of law and the principle of justice for all as a principle. In this study, we aim to reveal the freedom of immigrants to preserve their belief, worship, culture and language, based on the principle of preservation of religion, which is one of the five principles collected under the title of zarûriyyât-ı hamse in the fiqh corpus of Islamic law. Thus, we will have concluded that there is no obstacle for immigrants, who are generally weak in society, to benefit from freedom of belief, which is one of the fundamental rights generally accepted by Islamic law.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Zarûriyyât-ı Hamse, Fundamental Rights, Freedom of Belief, Immigrant.

İSLÂM HUKUKUNA GÖRE TEMEL HAK VE HÜRRIYETLER BAĞLAMINDA GÖÇMENLERIN İNANÇ HÜRRIYETI

Öz

İnsanlar geçmişte ve günümüzde çeşitli sebeplerle göç etmek zorunda kalmıştır. Bu durum, olumlu-olumsuz birçok değişikliği beraberinde getirmiştir. Çünkü göç insana ait olan ne varsa tamamı üzerinde değişim ve dönüşüm yaşanmasına zemin hazırlamıştır. Bunun neticesinde toplumda daima hukuki, iktisadi ve sosyal açıdan korunmaya muhtaç zayıf bir kitle oluşmuştur. Bu sebeple göç hadisesi hukuki, siyasi, iktisadi, içtimai ve kültürel boyutlarıyla araştırılmayı ve çözümler üretilmeyi bekleyen önemli bir konu hâline gelmiştir. Göç nedeniyle zayıf konumda olan bu insanların temel insan haklarından yeterince istifade edebilmeleri için birçok hukuk sistemi, hukukun üstünlüğü ve herkes için adalet prensibi fikrini ilkesel olarak benimsemiştir. Biz de bu çalışmamızda İslâm hukukunun fıkıh külliyatında zarûriyyât-ı hamse başlığı altında toplanan beş esastan biri olan dinin muhafazası ilkesinden hareketle göçmenlerin inanç, ibadet, kültür ve dili muhafaza hürriyetini ortaya koymayı amaçlamaktayız. Böylece İslâm hukukunun genel olarak kabul ettiği temel haklardan biri olan inanç hürriyetinden, toplumda genelde zayıf olan göçmenlerin istifade etmesine bir engelin olmadığı sonucunu ortaya koymuş olacağız.

Anahtar Kelimeler

İslâm Hukuku, Zarûriyyât-ı Hamse, Temel Haklar, İnanç Hürriyeti, Göçmen.

Kaynakça

• Acer, Yücel ve İbrahim Kaya. Uluslararası Hukuk. 13. bs. Ankara: Seçkin, 2022.
• Algül, Hüseyin. İslam Tarihi. C. 1. 4 c. İstanbul: Gonca Yayınevi, t.y.
• Algül, Hüseyin, “Mescid-i Dırar”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 29:272-73. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Altuntaş, Halil. İslam’da Din Hürriyetinin Temelleri. 4. bs. Ankara: DİB Yayınları, 2008.
• Apak, Adem. Anahatlarıyla İslam Tarihi. 2. bs. C. 2. 3 c. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2008.
• Arslan, Erkan. “Göçü Harekete Geçiren Bir Dinamik Olarak Güvenlik: Suriye’nin Devlet Kapasitesi ve Kırılgan Devlet Niteliği Üzerine Bir Değerlendirme”. İçinde Yerel ve Küresel Eksende Uluslararası Göç Üzerine İncelemeler, editör Erkan Arslan. Ankara: Nobel, 2021.
• Avcı, Mustafa. Türk Hukuk Tarihi. 10. Baskı. Konya: Atlas Akademi, 2021.
• Aydın, Mehmet Akif. Türk Hukuk Tarihi. 4. bs. İstanbul: Beta, 2001.
• Baysa, Hüseyin. “İslam Hukukundaki Himaye Geleneği Müvacehesinde Mültecilik Sistemi”. İçinde II. Ortado-ğu Konferansları: Ortadoğu’daki Çatışmalar Bağlamında Göç Sorunu, editör H. Mustafa Paksoy, Kazım Sarıçoban, Elif Yıldırımcı, ve Özcan Özkan, 116-23. Kilis, 2016.
• Boynukalın, Ertuğrul. “Makāsıdü’ş- Şerîa”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 27:423-27. Anka-ra, 2003.
• Bozkurt, Nebi. “Eman”. İçinde TDV İslam Ansiklopedisi, 75-77. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Buhârî, Alaüddin Abdülazîz b. Ahmed b. Muhammed Abdülazîz, 730/1330. Keşfü’l-esrar ala Usuli’l-Pezdevi. C. 1. 4 c. Daru’l-Kitabi’l-İslamiyye, t.y.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. 1. bs. 9 c. Beyrut: Dâru Tavki’n-Necât, 1422/2001.
• Cengiz, Mehmet. “Mülteci Hukuku Açısından İslâm Hukuku ile Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiser-liği’nin (BMMYK/UNHCR) Koruyuculuğunu Yaptığı 1951 Cenevre Sözleşmesi ve 1967 Protokolü Ara-sında Metodolojik Bir Mukayese”. Necmettin Erbakan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 5 S. 2 (2022): 718-61.
• Çiçek, Ali, ve Ömer Taylan. “Türkiye’nin Stratejik Göç Yönetimi Hamlesi: 2018-2023 Uyum Strateji Belgesi ve Ulusal Eylem Planının Analizi”. İçinde Yerel ve Küresel Eksende Uluslararası Göç Üzerine İncelemeler, editör Erkan Arslan. Ankara: Nobel, 2021.
• Çiçekli, Bülent, ed. Göç Terimleri Sözlüğü. Uluslararası Göç Örgütü, 2009.
• Çuçak, Muhammed. “İslam Hukuk Literatüründe Darulislam Ve Darulharbın Sınırları”. Bülent Ecevit Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Dergisi, C. 3 S. 1 (2016): 205-25.
• Dağcı, Şamil. “İşkence”, 23:429-33. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2001.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as. Sünen-i Ebû Dâvûd. 4 c. Beyrut: el-Mektebetü’l Asriyye, t.y.
• Ekici, Süleyman, ve Gökhan Tuncel. “Göç ve İnsan”. Birey ve Toplum, C. 5, S. 1 (Bahar 2015): 9-22.
• Erturhan, Sabri. “İslam Ceza Hukuku”. Hikmetevi Yayınları, 2020.
• Erturhan, Sabri. İslam Ceza Hukuku Etrafındaki Tartışmalar. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2008.
• Erturhan, Sabri. Temel Fıkıh Bilgileri. İstanbul: Hikmet Yayınevi, 2017.
• Fayda, Mustafa. “Zimmî”. İçinde TDV İslam Ansiklopedisi, 44:428-34. İstanbul: TDV Yayınları, 2013. GİGM, Göç İdaresi Genel Müdürlüğü. “Mevzuat”. Https://www.goc.gov.tr/, 19 Ekim 2021. https://www.goc.gov.tr/gigm-mevzuati.
• Gözübenli, Beşir. “İslâm Ülkesindeki Gayrimüslimlerin Sosyal Güvenlik Haklarına Dair Kur’anî İlkeler”. İçinde Kur’ân’ın Farklı İnanç Mensuplarına Yaklaşımı, 122-38. Konya: Konya İlahiyat Derneği Yayınları, 2006.
• Güven, Bülent. “Avrupa’da İslam ve Müslümanlar”. İçinde Yerel ve Küresel Eksende Uluslararası Göç Üzerine İncelemeler, editör Erkan Arslan. Ankara: Nobel, 2021.
• Hallâf, Abdülvehhâb. ʿİlmü uṣûli’l-fıḳh. İstanbul: Eda Neşriyat, 1968.
• Hatip, Abdülaziz. “Kur’ân Ve Sünnette Azınlık Hakları”. İçinde Kur’ân Ve Sünnete Göre Temel İnsan Hakları, 179-203. Ensar Neşriyat, 2014.
• İbn Âşûr, Muhammed Tahir. İslâm hukuk felsefesi (Maḳāṣıdü’ş-şerîʿati’l-İslâmiyye). Çeviren Vecdi Akyüz ve Mehmet Erdoğan. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2006.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebu Abdullah Şemseddin Muhammed. Zâdü’l- me’âd. 27. bs. 5 c. Beyrut: Müesse-tü’r-Risale, 1994.
• İbn Kudâme, Abdullah b. Ahmed. el-Muğnî. Editör Abdullah et-Türkî. 15 c. Riyad: Dâru Alemi’l Kütüp, 1997.
• İbn Sa’d, Ebu Abdullah Muhammed b. Sa’d. eṭ-Ṭabaḳātü’l-kübrâ. C. 1. 8 c. Beyrut: Daru’l-Kitabi’l-İlmiyye, 1990.
• Kanık, Cengiz. “Türk Kökenli Göçmenlerin Kimlik Yönelimi”. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi yıl 11, sy 1 (Haziran 2018): 227-46.
• Karabulut, Bilal. “Uluslararası İlişkiler Kuramları ve Göç Olgusunun Analizi: Suriyeli Göçmenler Örneği”. Bölge-sel Araştırmalar Dergisi C. 5 S. 1 (Mayıs 2021): 236-86.
• Karaman Hayreddin. Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. 5 c. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2006.
• Karaman, Hayreddin. Mukayeseli İslam Hukuku. 5. Baskı. 3 c. İstanbul: Nesil yayınları, 1996.
• Karayaka, Hüseyin. İslam Borçlar Hukukunda Akit Hürriyeti. 1. Baskı. İstanbul: Kitap Dünyası Yayınları, 2022.
• Karayaka, Hüseyin. “Riskler Ve Fırsatlar Bağlamında Tarihte Ve Günümüzde Göç Ve Göçmenler”. Ekev Akademi Dergisi, S. 84 (Güz 2020): 337-58.
• Kâsânî, Ebû Bekr Alaeddin Ebû Bekr b. Mes’ud b. Ahmed el-Hanefi. Bedâʾiʿu’ṣ-ṣanâʾiʿ fî tertîbi’ş-şerâʾiʿ. 7 c. Daru’l-Kutübü’l-İlmiyye, t.y.
• Kirman, Mehmet Ali. “Sosyal Bir Olgu Olarak Göç”. İçinde İslam Coğrafyasında Terör, Göç ve Mültecilik, editör Ali Akdoğan, Süleyman Turan, Erol Sungur, Muhammed Enes Vural, ve Emine Battal, 109-31. Ankara: RTEÜ Yayınları, 2017.
• Martıkaınen, Tuomas. “Din, Göçmenler ve Entegrasyon”. Çeviren Nebile Özmen. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi C. 38 S. 1 (2010): 263-76.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasan Ali bin Muhammed. el-Aḥkâmü’s-sulṭâniyye. Kahire: Daru’l-Hadis, t.y.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasan Ali bin Muhammed. İslamda Hilafet ve Devlet Hukuku. Çeviren Ali Şafak. İstanbul: Bedir Yayınevi, 1976.
• Müslim, Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. 5 c. Kahire: Dâru İhyai’l Kutbi’l Arabiyye, 1374.
• Onur, Mehmet. “İslam Hukukuna Göre Hicret/Göç”. İçinde Göç ve Din, editör Mehmet Ali Kirman ve İlbey Dölek, 161-75. Ankara: Astana, 2020.
• Özafşar, M. Emin, ed. Hadislerle İslâm. 2. bs. C. 5. 7 c. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2013.
• Özel, Ahmet. Dârulislâm, Dârulharb -İslam Hukukunda Ülke Kavramı. İstanbul: İz Yayıncılık, 2019.
• Özel, Ahmet. “Harbî”. İçinde TDV İslam Ansiklopedisi, 16:112-14. İstanbul: TDV Yayınları, 1997. Perşembe, Erkan. “F.Almanya’nın Baden-Württemberg Eyaletinde Eğitim Sistemi ve Türk Göçmen Çocuklarının Eğitim Sorunları”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 29 (2010): 55-80.
• Reşit Rıza, Muhammed. Tefsîru’l-Menâr. C. 5. 12 c. el-Heyetü’l- Mısriyyeti’l-Ammeti lil-Kitab, 1990.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl. Şerhu’s-Siyeri’l-Kebir. Şirketü’ş-şarkıyye, 1971.
• Serahsî, Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed. el-Mebsûṭ. 30 c. Beyrut: Daru’l Marife, 1431.
• Şa’ban, Zekiyyüddin. İslâm hukuk ilminin esasları (Usul-ı Fıkıh). Çeviren İbrahim Kafi Dönmez. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1990.
• Şafii, Ebû Abdullah Muhammed b. İdris b. Abbas. el-Üm. 2. Baskı. 8 c. Beyrut: Daru’l Fikir, 1983.
• Şentürk, Recep. “İnsan Hakları”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 22:327-30. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Taberî, Ebu Ca’fer Muhammed b. Cerir. Târîḫu’ṭ-Ṭaberî. 2. bs. C. 3. 11 c. Beyrut: Daru’t-Turâs, 1387.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa. Sünenü’t-Tirmizî. 5 c. Mısır: Şeriketü Mustafa el-Bâbî el-Halabî, 1975.
• Yakıt, İsmail. “Kur’ân Ve Sünnette İnanç Ve Düşünce Özgürlüğü”. İçinde Kur’ân Ve Sünnete Göre Temel İnsan Hakları, 385-99. Ensar Neşriyat, 2014.
• Yaman, Ahmet. “Kur’ân ve Örnek Uygulamalara göre Mültecinin Temel Hak ve Özgürlükleri”. Mehir, sy 4 (1999): 75-77.
• Yaman, Ahmet. "İslâm Geleneğine Göre Mültecî ile Birlikte Yaşamak". İçinde Farklı Kültürlrle Birarada Yaşama Ahlakı, 129-135. Konya İl Müftülüğü Kültür Yayınları, Konya, 2015.
• Yaman, Ahmet. İslam Hukukunda Uluslararası İlişkiler. İstanbul: Fecr Yayınevi, 1998.
• Yaman, Ahmet. “Savaş”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 36:189-94. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Yavuz, Yunus Vehbi. İslam’da Düşünce ve İnanç Özgürlüğü. Sahhaflar Kitap Sarayı, 2000.
• Yiğit, Yaşar. “İnanç ve Düşünce Özgürlüğü Perspektifinden İrtidad Suç ve Cezasına Bakış”. İslamiyat S. 2 (1999): 121-37.
• Yiğit, Yaşar. “İslâm Ceza Hukuku Hükümleri Bağlamında Zimmîler”. Diyanet İlmi Dergi, S. 57 (2021): 171-204.
• Zeydân, Abdülkerîm. Ahkâmü’z-zimmiyyin ve’l-müste’menin fî dari’l-İslâm. Bağdad: Mektebetü’l-Kuds, 1982.
• Zeydân, Abdülkerîm. el-Vecîz fî uṣûli’l-fıḳh. 1. bs. Müessetü’r-Risale Naşirun, 2009.
• Ziya, Olcay. “Mülteci-Göçmen Belirsizliğinde İklim Mültecileri”. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, sy 99 (2012): 229-40.
• Zühaylî, Vehbe. “Eman”. İçinde TDV İslam Ansiklopedisi, 11:79-81. TDV Yayınları, 1995.