ASSESSMENT OF THE CLAIM FOR THE DETERMINATION OF THE INHERITANCE AND THE LAWSUIT FOR THE DETERMINATION OF THE JUDICIAL DISCLAIM OF THE INHERITANCE WITHIN THE SCOPE OF THE DECISION OF THE SUPREME COURT GENERAL ASSEMBLY OF CIVIL CHAMBERS NUMBERED 22.09.2010 E.2010/2-379 K. 2010/413

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 1, 95 - 130

Güray Türker

Öz

In the dispute subject to the decision of the Supreme Courty General Assembly of Civil Chambers dated 22.09.2010 and numbered E. 2010/2-379, K. 2010/413, the plaintiffs claimed that it was revealed in the determination of the inheritance lawsuit that the estate of the heir was in debt and therefore they rejected the inheritance and claimed a judicial disclaim of the inheritance. The District Court decided to dismiss the case on the grounds that since the rejection of the inheritance was not requested within the time limit, the plaintiffs would be deemed to have implicitly accepted the inheritance with the lawsuit filed and that the estate was not proved to be insolvent. The Supreme Court General Assembly of Civil Chambers reversed the decision of the District Court, stating that unless the heirs are deemed to have accepted the inheritance with the behaviours described in the second paragraph of Article 610 of the Turkish Civil Code, no declaration of will is required for the forfeiture to be effective, and that the lawsuit filed by the plaintiffs for the determination of the inheritance does not result in the conclusion that the plaintiffs implicitly accepted the inheritance. Although the aforementioned decision is an important decision in terms of both doctrine and practice as it is a decision of principle, it causes uncertainty in practice due to the fact that it does not explain in detail the connection and limits of the request for the determination of the inheritance and the lawsuit for the determination of the judicial disclaim of the inheritance, and the relationship between these two institutions and the real rejection of the inheritance. In addition, the judge's duty of ex officio investigation regarding both legal institutions should also be clarified. Finally, it is important to consider the request for the determination of the inheritance and the lawsuit for the determination of the judicial disclaim of the inheritance together with the official bookkeeping institution regulated by Article 619 et seq. of the Turkish Civil Code in order to determine the intersection points of these three legal institutions. This study aims to clarify the distinctive features and intersection points of these legal institutions based on the decision of the General Supreme Courty General Assembly of Civil Chambers and to eliminate the uncertainties that may be caused by various disputes that have arisen or may arise in practice.

Anahtar Kelimeler

Claim For the Determination Of The Inheritance, The Lawsuit For The Determination Of The Judicial Disclaim Of The Inheritance, Official Bookkeeping, Real Diclaim of Inheritance, Protection Measures, Ex Officio Search.

TEREKENİN TESPİTİ İSTEMİ VE MİRASIN HÜKMEN REDDİNİN TESPİTİ DAVASININ YARGITAY HUKUK GENEL KURULUNUN T. 22.09.2010 E.2010/2-379 K. 2010/413 SAYILI KARARI KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ

Öz

Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 22.09.2010 tarihli ve E. 2010/2-379, K. 2010/413 sayılı kararına konu uyuşmazlıkta davacı, mirasbırakanın terekesinin borca batık olduğunun tereke tespit davasında ortaya çıktığını ve bu sebeple mirası reddettiklerini ileri sürerek mirasın reddine karar verilmesini talep etmiştir. Yerel Mahkemece süresi içerisinde mirasın reddi istenmediğinden, açılmış olan dava ile davacıların mirası örtülü olarak kabul etmiş sayılacakları ve terekenin borca batık olduğu hususunun ispatlanmadığı gerekçesi ile davanın reddine karar verilmiş, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu ise mirasçıların Türk Medenini Kanununun 610. maddesinin ikinci fıkrasında açıklanan davranışlarla mirası kabul etmiş sayılmadığı müddetçe hükmî reddin sonuç doğurması için herhangi bir irade açıklaması gerekmediğini, terekenin tespiti için davacılar tarafından açılan davanın, davacıların mirası örtülü olarak kabul ettikleri sonucunu doğurmayacağını belirterek Yerel Mahkeme kararını bozmuştur. Söz konusu karar bir ilke kararı olması sebebiyle gerek öğreti gerekse uygulama açısından önemli bir karar olmakla beraber, terekenin tespiti istemi ve mirasın hükmen reddinin tespiti davasının, birbirleriyle olan bağlantısını ve sınırlarını ve yine mirasın gerçek reddi süresi ile bu iki kurumun ilişkisini ayrıntılı olarak açıklamaması nedeniyle uygulamada belirsizliğe yol açmaktadır. Bunun yanında, her iki hukukî kurum ile ilgili hâkimin re’sen araştırma ödevinin de açıklığa kavuşturulması gerekmektedir. Son olarak, terekenin tespiti istemi ve mirasın hükmen reddinin tespiti davasının Türk Medeni Kanununun m.619 vd. hükümleriyle düzenlenen resmi defter tutma kurumu ile de beraber ele alınması bu üç hukukî kurumun kesişme noktalarının belirlenmesi yönünden önem taşımaktadır. Bu çalışmayla, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu kararından yola çıkılarak söz konusu hukukî kurumların ayırt edici özelliklerinin ve kesişim noktalarının aydınlatılması, uygulamada ortaya çıkmış veya çıkabilecek çeşitli uyuşmazlık hâllerinin yol açabileceği belirsizliklerin giderilmesi hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Terekenin Tespiti İstemi, Mirasın Hükmen Reddinin Tespiti Davası, Resmi Defter Tutma, Mirasın Gerçek Reddi, Koruma Önlemleri, Re’sen Araştırma.

Kaynakça

• Akçaal, Mehmet, “Hükmi Reddin Tespiti Davası”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Cilt 25/Sayı 2 (2019), Prof. Dr. Ferit Hakan Baykal Armağanı, s.520-540.
• Akkanat, Halil, Ölümün Özel Hukuk İlişkilerine Etkisi, İstanbul, Filiz Kitabevi, 2004.
• Antalya, O. Gökhan, Miras Hukuku Cilt III, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 5. Baskı, 2021.
• Ayan, Mehmet ve Nurşen Ayan, Miras Hukuku, Ankara, Adalet Yayınevi, 11. Baskı, 2023.
• Aybay, Aydın ve Memet Erdem Aybay, Miras Hukuku Dersleri, İstanbul, Filiz Kitabevi, 5. Baskı, 2023.
• Ayiter, Nuşin ve Ahmet M. Kılıçoğlu, Miras Hukuku, Ankara, Yetkin Yayınları, 1989.
• Berki, Şakir, Miras Hukuku, Ankara, Sevinç Matbaası, 1975.
• Bilgen, Samim, “Borca Müstağrak Tereke”, ABD, S.6 (1953), s.497-499.
• Birinci Uzun, Tuba, “Tereke Borcunun Bir Kısmını Ödedikten Sonra Mirasçının Hükmi Ret Karinesinden Yararlanıp Yararlanamayacağı Meselesi ve Konuya İlişkin Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 20.02.2013 Tarihli ve E. 2013/2-1607 K. 2013/1675 Sayılı Kararının Değerlendirilmesi”, Akdeniz Hukuk Fakültesi Dergisi, C.13/S.2 (2023), s.989-1027.
• Breitschmid, Peter, Martin Eggel, Eitel Paul, Roland Fankhauser, Thomas Geise und Alexandra Jungo, Erbrecht, 5. Kapitel: Erbgang, Schulthess, 2023.
• Coquoz, R., Mirasın Reddinin Mirasın İntikali Üzerine Olan Tesirleri, Çeviren J. Güral, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 8/Sayı 1 (1951), s.685-695.
• Çabri, Sezer, Miras Hukuku Şerhi Cilt II, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık, 2. Baskı, 2023.
• Druey, Jean Nicolas, Grundriss des Erbrechts, Bern, Stämpfli Verlag, 5. Auflage, 2002.
• Dural, Mustafa ve Turgut Öz, Türk Özel Hukuku Cilt IV Miras Hukuku, İstanbul, Filiz Kitabevi, 19. Baskı, 2023.
• Escher, Arnold, Kommentar zum Schweizerisches Zivilgesetzbuch, Das Erbrecht, Zweite Abteilung: Der Erbgang (Art. 537-640), Zürih, Schulthess, 3. Auflage, 1960.
• Eren, Fikret ve İpek Yücer Aktürk, Türk Miras Hukuku, Ankara, Yetkin Yayınları, 5. Baskı, 2023.
• Gençcan, Ömer Uğur, Türk Miras Hukukunda Mirasın Reddi, Ankara, Yetkin Yayınları, 2024.
• Günal, Aydın Ebrar, Mirasın Reddi ve Hukuki Sonuçları, İstanbul, Platon Hukuk, 3. Baskı, 2023.
• Hatemi, Hüseyin, Miras Hukuku, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık, 10. Baskı, 2020.
• Hatinoğlu, Beren, Mirasın Hükmen Reddi, Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Helvacı, İlhan, Mirasın Reddi, İstanbul, Filiz Kitabevi, 2002.
• Horozoğlu, Orçun, Mirasın Hükmen Reddi ve Sonuçları, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Hoşlan, Osman, “Mirasın Reddi”, Adalet Dergisi, Cilt 65/Sayı 7 (1974), s.554-585.
• İmre, Zahit ve Hasan Erman, Miras Hukuku, İstanbul, Der Yayınları, 17. Baskı, 2024.
• İnan, Ali Naim, Şeref Ertaş ve Hakan Albaş, Türk Medeni Hukuku Miras Hukuku, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 12. Bası, 2024.
• İyilikli, Ahmet Cahit, Hukuk Yargılamasında Terekenin Resmi Defterinin Tutulması, Ankara, Yetkin Yayınları, 2021.
• Kalaycı, Evrim, Terekenin İflas Hükümlerine Göre Tasfiyesi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2012.
• Karaman, Burak Furkan, Terekenin Korunması Önlemleri, Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Karrer, Martin, Nedim Peter und Daniel Leu, Basler Kommentar, Zivilgesetzbuch II Art. 457-977 ZGB, Basel, Helbing Lichtenhahn Verlag, 5. Auflage, 2015.
• Kasımay Şimşek, Ömür, Terekenin Korunması Önlemlerinden Terekenin Resmen Yönetilmesi, İstanbul, Platon Yayıncılık, 2022.
• Kılıçoğlu, Ahmet M., Miras Hukuku, Ankara, Turhan Kitabevi, 13. Baskı, 2023.
• Kocayusufpaşaoğlu, Necip, Miras Hukuku, İstanbul, Vedat Kitapçılık, 4. Baskı, 2024.
• Kuru, Baki ve Burak Aydın, Medeni Usul Hukuku El Kitabı Cilt II, Ankara, Yetkin Yayınları, 2. Baskı, 2021.
• Kurşat, Zekeriya, Terekenin Korunması Önlemleri, İstanbul, Filiz Kitabevi, 2010.
• Oğuzman, M. Kemal, Miras Hukuku, İstanbul, Filiz Kitabevi, 6. Baskı, 1995.
• Öztan, Bilge, Miras Hukuku, Ankara, Yetkin Yayınları, 13. Baskı, 2023.
• Özuğur, Ali İhsan, Türk Medeni Kanunundan Önce ve Sonra Miras Hukuku Cilt 1, Ankara, Bilge Yayınevi, 2005.
• Pekcanıtez, Hakan, Oğuz Atalay ve Muhammet Özekes, Medeni Usul Hukuku, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık, 10. Baskı, 2022.
• Petek, Hasan, “Mirasın Hükmen Reddi”, Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, Cilt 8/Özel Sayı (2013), s.2191-2236.
• Reyhani Yüksel, Sera, Gökçe Canarslan ve Semih Yünlü, Miras Hukuku Cilt I, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık, 2024.
• Rüzgaresen, Cumhur, “Mirasbırakanın Borca Batık Olması”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XIV/S.1-2 (2010), s.271-311.
• Rüzgaresen, Cumhur ve Murat Erdem, “Terekenin İflas Hükümlerine Göre Tasfiye Sebepleri”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt XV/Sayı 1-2 (2011), s.231-254.
• Ivo Schwander, Basler Kommentar, Zivilgesetzbuch II Art. 457-977 ZGB, Basel, Helbing Lichtenhahn Verlag, 5. Auflage, 2015.
• Serozan, Rona ve Baki İlkay Engin, Miras Hukuku ve Tamamı Çözümlü Pratik Çalışmalar, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 8. Baskı, 2022.
• Şahin, Turan, Türk Hukukunda Mirasın Reddi, Ankara, Yetkin Yayınları, 2024.
• Tuor, Peter, Bernhard Schnyder und Alexandra Jungo, Das Schweizerische Zivilgesetzbuch, Zürih-Basel-Genf, Schulthess, 14. Auflage, 2015.
• Turan Başara, Gamze, “Türk Hukuku Bakımından Mirasın Kazanılmasında Kabul Edilen Prensipler ve Mirası Ret Hakkı”, Erzurumluoğlu Armağanı, Ankara, 2012.
• Umar, Bilge, Aciz Hâli – Borca Batıklık Kavramlarının Farkı ve Bu Yönden Yeni MK Metninin Düştüğü Bir Yanlışlık (MK m.605 f. II, 618), Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 1/Sayı 1 (2004), s.317-324.
• Ürem, Müge, “Mirası Ret Hakkının Düşmesine Sebep Olan Haller”, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.14/S.175-176 (2019), s.779-815.
• Wolf Stephan und Stephanie Hrubesch-Millauer, Grundriss des scschweizerischen Erbrechts, Bern, Stämpfli Verlag, 2017.
• Yakuppur, Sendi, Resmi Defter Tutma ve Mirasın tutulan Deftere Göre Kabulü, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2022.
• Yılmaz, Süleyman, Medeni Hukuk Cilt-IV Miras Hukuku, Ankara, Yetkin Yayınları, 2. Baskı, 2024.