Fundamental Rights and Freedoms of Refugees and Asylum Seekers Violated in Individual Application Decisions of the Constitutional Court

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 1, 265 - 301, 30.04.2025

Berkan Hamdemir

https://doi.org/10.59909/khm.05.01.010

Öz

The subject of this study is the individual applications submitted to the Constitutional Court of Turkey by migrants holding refugee and asylum-seeker status, alleging violations of their fundamental rights and freedoms, and the fundamental rights and freedoms that the Constitutional Court has determined to have been violated as a result of these applications.
This study is significant as it provides a comprehensive perspective on the fundamental rights and freedoms violations experienced by refugees and asylum seekers, whose numbers have rapidly increased in recent years due to their legal status.
In the study, decisions from the Constitutional Court's official website were examined using the decision information database. The keyword search function was employed with the terms “refugee,” “asylum seeker,” and “migrant” to identify relevant individual application decisions. Among these decisions, violation rulings were selected and analyzed using the descriptive analysis method.
At the conclusion of the study, it was observed that, based on the individual applications submitted by refugees and asylum seekers, the Constitutional Court has issued violation rulings concerning the prohibition of ill-treatment under article 17/3 of the 1982 Constitution, the right to life under article 17/1, the right to liberty and security under article 19, the right to respect for private and family life under article 20, and the right to a fair trial, including the right of access to court under article 36, as well as the right to an effective remedy under article 40.

Anahtar Kelimeler

Refugee , asylum seeker , migrant , individual application to the Constitutional Court , violation ruling

ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU KARARLARINDA İHLAL EDİLEN MÜLTECİ VE SIĞINMACI TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİ

Öz

Çalışmanın konusu, Türkiye’de, mülteci ve sığınmacı sıfatını haiz göçmenlerin hangi temel hak ve hürriyetlerin ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulundukları ve Anayasa Mahkemesinin bu başvurular neticesinde hangi temel hak ve hürriyetlerin ihlal edildiğine karar verdiğidir.
Çalışma, son yıllarda sayısı hızlı bir şekilde artan mülteci ve sığınmacı statüsündeki göçmenlerin, bu statüleri nedeniyle maruz kaldıkları temel hak ve hürriyet ihlallerini bütüncül bir bakış açısıyla ortaya koyması açısından önemlidir.
Çalışmada, Anayasa Mahkemesinin resmî web sitesinde, kararlar bilgi bankasından bireysel başvuru kararlar kararları içinden, kelime arama butonu kullanılarak “mülteci”, “sığınmacı” ve “göçmen” anahtar kelimeleriyle kararlar taranmıştır. Bu kararlar içinde ihlal kararları seçilerek, betimsel analiz yöntemiyle incelenmiştir.
Çalışmanın sonunda, mülteci ve sığınmacıların Anayasa Mahkemesine yaptıkları bireysel başvuruları neticesinde, Anayasa Mahkemesinin, 1982 Anayasası’nın 17/3 maddesindeki kötü muamele yasağı, 17/1 maddesindeki yaşam hakkı, 19. maddesindeki kişi hürriyeti ve güvenliği, 20. maddesindeki özel hayata ve aile hayatına saygı hakkı ile 36. maddesindeki adil yargılanma hakkı çerçevesinde, mahkemeye erişim hakkı ile 40. maddesindeki etkili başvuru hakkıyla ilgili ihlal kararları verdiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Mülteci , sığınmacı , göçmen , Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru , ihlal kararı

Kaynakça

• Adıgüzel Yusuf, Göç Sosyolojisi, 2. B., Ankara, Nobel, 2018.
• Anayurt Ömer, Avrupa İnsan Hakları Hukukunda Kişisel Başvuru Yolu, Ankara, Seçkin, 2004.
• Aybay Rona, Yabancılar Hukuku, 2. B. İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2007.
• Aydın Öykü Didem, “Türk Anayasa Yargısında Yeni Bir Mekanizma: Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru” Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XV, S. 4, Yıl: 2011, s. 121-170.
• Bozbeyoğlu Eda, “Mülteciler ve İnsan Hakları”, Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Kültürel Çalışmalar Dergisi, 2(1), 2015, s. 60-80.
• Cabir Aliyev, Anayasa Şikayeti, İstanbul, Beta, 2010.
• Çelikel Aysel, Yabancılar Hukuku, 16. B., İstanbul, Beta, Çelikel/Günseli Öztekin, 2010, s. 22.
• Çiçekli Bülent, Yabancılar Hukuku, Ankara, Seçkin, 2009.
• Doğan Bayram, “İnsan Hakları Açısından Göç Ve Mültecilik: Anayasa Mahkemesi İle Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Bağlamında İnceleme”, Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 5, S. 2, 2023, s. 709-746.
• Doğru Osman, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Rehberi, İstanbul, Legal Yayıncılık, 2012.
• Dutertre Gilles, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarından Örnekler, Almanya, Avrupa Konseyi Yayınları, 2007.
• Ekşi Nuray, Yabancılar Hukukuna İlişkin Temel Konular, İstanbul, Beta, 2006.
• Erdil Bülent, “Göç Ve Mülteci Hareketlerinin Türkiye’nin Göç Politikalarına Etkileri,” Bilge Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 4 S. 2, 2020, s. 71-86.
• Ergül Ergin, “Uluslararası Hukuk ve Türk Mevzuatında Yabancı Kavramı ve Türleri”, Türk İdare Dergisi, S. 14, Aralık 2012, s. 213-228.
• Gören Zafer “Anayasa Şikâyeti: Külfetsiz, Masrafsız ve Sonuçsuz?”, Pof. Dr. Ergun Özbudun’a Armağan, C. II, Yetkin Yayınları, Ankara, 2008.
• Göztepe Ece, Anayasa Şikâyeti, Ankara, AÜHFY, No: 530, 1998.
• Hamdemir Berkan, Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru, 2.B. Ankara, Seçkin, 2018.
• Helmut Alexey, Verfassungsgerichtsbarkeit in der Gegenwart, Köln, Carl Heymanns Verlag, 1962.
• Karabulut Ümran, “İnsan Hakları Perspektifinden Göç ve Mültecilik: 1951 Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Cenevre Sözleşmesi ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Karşılaştırması,” Sakarya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 10, S, 2, 2022, s. 903-924.
• Kaya Semih Batur, “İnsan Haklarında Devletin Pozitif Yükümlülüğü: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi Üzerine Bir Analiz”, İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 9 (1), Bahar 2022, s. 51-72.
• Kılınç Bahadır, “Karşılaştırmalı Anayasa Yargısında Bireysel Başvuru (Anayasa Şikâyeti) Kurumu ve Türkiye Açısından Uygulanabilirliği”, Anayasa Yargısı 25, Anayasa Mahkemesi Yayınları, 2008, s. 19-59.
• Kuhlman Tom, “Towards a Definition of Refugees”, Serie Research Memoranda; Faculty of Economics and Business Administration, Vrije Universiteit Amsterdam, No. 1990-36, 1990, s. 1-16. (https://research.vu.nl/ws/files/73607223/Scanjob%20199000036%20/ : 25.10.2024)
• Maunz G. Rüdger, R. Herzog, R. Scholz, RnNR 64 zu Art, 93 GG, Grundgesetz-Kommentar (lose Blaetter) Verlag C. H. Beck, München. 1980.
• Mavčič Arne Marjan, “Tüketilmesi Gereken veya AİHS Anlamında Geçerli Bir İç Hukuk Yolu Olarak Bireysel Şikayet”, 2011 (https://www.concourts.net/Mavcic_Tr_BireyselBasvurununTemelOzellikleri.pdf : 22.10.2024), s. 1-29.
• Mellinghof Rudolf, “Federal Alman Cumhuriyetinde Anayasa Şikâyeti”, Anayasa Yargısı 26, Anayasa Mahkemesi Yayınları, 2009, s. 31-44.
• Nomer Ergin, Devletler Hususî Hukuku, İstanbul, Beta, 18. B., Nomer/Şanlı, 2010.
• Önok Rıfat Murat, Uluslararası Boyutuyla İşkence Suçu, Ankara, Seçkin, 2006.
• Özbey Özcan, Türk Hukukunda Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Hakkı, 2. B., Ankara, Adalet Yayınevi, 2013.
• Roagna Ivana, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Özel Hayata ve Hayatına Saygı Gösterilmesi Hakkının Korunması, Avrupa Konseyi İnsan Hakları El Kitapları, Çev. Ayşe Gül Alkış, Strazburg, Schäling, 2012.
• Sabuncu Yavuz, “Federal Almanya’da Anayasa Şikâyeti”, AÜSBFD, Cilt: XXXVII, Eylül-Aralık 1982, No: 3-4, s. 139-152.
• Sağlam Fazıl, “Anayasa Şikayeti Anlamı, Kapsamı ve Türkiye Uygulamasında Olası Sorunlar”, Demokratik Anayasa, Der. Ece Göztepe ve Aykut Çelebi, İstanbul, Metis Yayınları, 2012, s. 418-466.
• Sosyal Bilimler Ansiklopedisi, Ayselin Yıldız, Ankara, TÜBİTAK Bilim Yayınları, 2021, Sığınmacı, 626, (https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi/siginmaci : 11.12.2024)
• Sosyal Bilimler Ansiklopedisi, Ayselin Yıldız, Ankara, TÜBİTAK Bilim Yayınları, 2021, Göçmen, 5319, (https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi/gocmen : 14.12.2024)
• Tezcan, Durmuş M. Ruhan Erdem ve Murat Önok, İnsan Hakları El Kitabı, 3. B., Ankara, Seçkin, 2010.
• Yılmaz Abdurrahman, “Uluslararası Göç: Çeşitleri, Nedenleri ve Etkileri,” Turkish Studies–International Periodical For The Languages, Literature and Histroy of Turkish or Turkic C. 9, S. 2, 2014, s.1685-1704.