Devamlılık veya Değişim? Caydırıcılık ve NATO’nun Nükleer Stratejik Tutumu

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 43, 313 - 330, 03.11.2023

Ayhan Türker Koçpınar

https://doi.org/10.17134/khosbd.1298837

Öz

Uluslararası güvenlik ortamında nükleer silahlar caydırıcılık stratejilerinin önemli bir unsuru olmuştur. Neo-realizm kuramının, uluslararası sistemde nükleer silahların küresel aktörler arasındaki dengeyi sürdürmede ve savaş riskini azaltmada önemli bir rol oynadığını savunan bakış açısı etkisini devam ettirmektedir. Nükleer güç NATO’nun kolektif savunma stratejilerinde de etkili bir rol oynamıştır. Soğuk Savaş süresince strateji, Varşova Paktı sınırlarının genişlemesini önleme üzerine kurulmuştur. NATO, Topyekûn Mukabele (Massive Retaliation) ve Esnek Karşılık (Flexible Response) stratejik nükleer tutumları uygulamıştır. Her iki tutum da uluslararası güvenlik ortamını farklı açılardan etkilemiştir. Nükleer politikalar Soğuk Savaşın sona ermesinden sonra da güvenlik ortamını etkilemeye devam etmiştir. Nükleer silahların olmadığı bir dünya yaratma çabalarına rağmen, stratejik belgeler, dünyanın diğer bölgelerinde nükleer silah depoları bulunduğu sürece NATO’nun nükleer silah kapasitesini koruyacağını teyit eder nitelikte olmuştur. Soğuk Savaş’tan sonra, Rusya Federasyonu’nun politikaları, Çin’in ‘barışçıl yükselişi’ sorusu, nükleer silahların yaygınlaşması gibi konular ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada neo-realizm kuramının, uluslararası sistemde nükleer silahların devletler arasındaki dengeyi sürdürmede ve savaş riskini azaltmada önemli bir rol oynadığını savunan teorik çerçevesi kapsamında, Soğuk Savaş dönemi ve sonrasında nükleer caydırıcılık bağlamında NATO’nun stratejik nükleer tutumu analiz edilecektir. NATO’nun nükleer kabiliyeti caydırıcılığın önemli bir bileşenidir. Ancak Soğuk Savaş sonrası dönemde nükleer caydırıcılığa yönelik tutumun NATO politikalarına etkisinin Soğuk Savaş dönemine göre azaldığı düşünülmektedir. Son dönemde ortaya çıkan yeni güvenlik sınamaları nedeniyle caydırıcılık bağlamında nükleer silahların ve stratejik nükleer tutumların öneminin artacağı öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Caydırıcılık, Nükleer Silahlar, Strateji, NATO, Neo-Realizm

Kaynakça

• Bell, M. S. & Miller, N. L. (2015). Questioning the Effect of Nuclear Weapons on Conflict. Journal of Conflict Resolution, 59 (1): 74-92. https://doi.org/10.1177/0022002713499718.
• Brodie, B. (1970 ). The Anatomy of Deterrence. J. Garnett (Ed.), Theories of Peace and Security: A Reader in Contemporary Strategic Thought, içinde (ss. 87-105). Palgrave Macmillan.
• Budjeryn, M. (2016). Was Ukraine’s Nuclear Disarmament a Blunder? World Affairs, 179 (2), 9-20. https://doi.org/10.1177/0043820016673777.
• Buteux, P. (2011). The Politics of Nuclear Consultation in NATO 1965–1980. Cambridge University Press.
• Butfoy, A. (2008). Nuclear Strategy. In Craig Synder (Ed.), Contemporary Security and Strategy (ss. 150-70), Macmillan.
• Cimbala, S. J. (1998). The Past and Future of Nuclear Deterrence. Conn.
• Department of State USA. (1948). Office of Historian. https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1948v01p2/d41.
• Duffield, J. S. (1991). The Evolution of NATO’s Strategy of Flexible Response: A Reinterpretation. Security Studies, 1(1), 132-156. https://doi.org/10.1080/09636419109347460
• Forster, A., & Wallace, W. (2001). What Is NATO For? Survival, 43 (4), 107-122. https://doi.org/10.1080/00396330112331343155.
• Freedman, L. & Michaels, J. (2019). The Evolution of Nuclear Strategy: New, Updated and Completely Revised. Palgrave Macmillan.
• Freedman, L. (2005). Deterrence: A Reply. Journal of Strategic Studies, 28 (5), 789-801. https://doi.org/10.1080/01402390500393944
• Heuser, B. (1995). The Development of NATO’s Nuclear Strategy. Contemporary European History, 4 (1), 37-66. https://doi.org/10.1017/S0960777300003258
• Heuser, B. (1999). NATO, Britain, France and the Frg: Nuclear Strategies and Forces for Europe, 1949-2000. Palgrave Macmillan.
• Jervis, R. (1979). Why Nuclear Superiority Doesn't Matter. Political Science Quarterly, 94 (4), 617-633. https://doi.org/10.2307/2149629.
• Kaplan, L. (1999). The Long Entanglement: NATO’s First Fifty Years. Praeger.
• Kristensen, H. M., & Norris, R. S. (2014). Slowing Nuclear Weapon Reductions and Endless Nuclear Weapon Modernizations: A Challenge to the NPT. Bulletin of the Atomic Scientists, 70 (4), 94-107. https://doi.org/10.1177/0096340214540062
• Michaels, J. H. (2022). No Annihilation without Representation: NATO Nuclear Use Decision-Making during the Cold War. Journal of Strategic Studies, 11, 1-27. https://doi.org/10.1080/01402390.2022.2074405
• Kibaroğlu, Mustafa. (2002) 11 Eylül Ardından Strateji, Tehdit ve Caydırıcılık. Foreign Policy, Eylül, 2001, 30-38. http://www.mustafakibaroglu.com/sitebuildercontent/sitebuilderfiles/Kibaroglu-11EylulArdndanStratejiTehditCaydiricilik-22dec01.pdf.
• Kugler, R. L. (1990). Laying the Foundations: The Evolution of NATO in the 1950s. RAND Corporation.
• Lewis, Jeffrey & Stein, Aaron. (2022). Who is Deterring whom? The Place of Nuclear Weapons in Modern War. https://warontherocks.com/2022/06/who-is-deterring-whom-the-place-of-nuclear-weapons-in-modern-war/
• Mearsheimer, J. J. (1983). Conventional Deterrence. Cornell University Press.
• Mearsheimer, J. J. (1993). The Case for a Ukrainian Nuclear Deterrent. Foreign Affairs, 72 (3), 50-66. https://doi.org/10.2307/20045622.
• Morgan, P. M. (1977). Deterrence: A Conceptual Analysis. Sage Publications.
• Morgan, P. M. (2003). Deterrence Now. Cambridge University Press.
• NATO (1949). The Strategic Concept For The Defence Of The North Atlantic Area. https://www.nato.int/docu/stratdoc/eng/a491201a.pdf.
• ———. (1954). The Most Effectıve Pattern Of NATO Military Strength For The Next Few Years. https://www.nato.int/docu/stratdoc/eng/a541122a.pdf.
• ———. (1991). The Alliance’s 1991 Strategic Concept. https://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_23847.htm.
• ———. (2009). NATO’s Position On Nuclear Nonproliferation. http://www.nato.int/nato_static/assets/pdf/pdf_topics/20091022_NATO_Position_on_nuclear_nonproliferation-eng.pdf.
• ———. (2010). NATO Strategic Concept 2010. https://www.nato.int/nato_static_fl2014/assets/pdf/pdf_publications/20120214_strategic-concept-2010-eng.pdf.
• ———. (2022a). NATO 2022 Strategic Concept. https://www.nato.int/nato_static_fl2014/assets/pdf/2022/6/pdf/290622-strategic-concept.pdf.
• ———. (2022b). Commitees. https://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_49174.htm.
• ———. NATO-Russia Council. https://www.nato.int/nrc-website/en/about/index.html.
• Official Website of the President. (2022) Address by the President of the Russian Federation, 21.09.2022. http://en.kremlin.ru/events/president/news/69390.
• Pedlow, G. W. Strategy Documents 1949-1969. http://www.nato.int/docu/stratdoc/eng/intro.pdf.
• Public Papers of the Presidents of the United States: W. J. Clinton. (1993). Kitap 1, 372-379. The U.S. Government Publishing Office. https://www.govinfo.gov/content/pkg/PPP-1993-book1/html/PPP-1993-book1-doc-pg372.htm.
• Quinlan, M. (2009). Thinking about Nuclear Weapons: Principles, Problems, Prospects. Oxford University Press.
• Tertrais, Bruno. (2011) The Sky Would Not Fall, but it Might Get a Little Darker: A French Perspective. M. Chalmers, A. Somerville (Ed.), RUSI Whitehall Reports, If the Bombs Go European Perspectives on NATO’s Nuclear Debate, içinde (ss. 1-18). https://static.rusi.org/201105_whr_if_the_bombs_go_0.pdf.
• Sagan, S. D. & Waltz, K. N. (2012). The Spread of Nuclear Weapons: An Enduring Debate. W. W. Norton & Company.
• Sagan, S. D. & Waltz, K. N. (2010). Is Nuclear Zero the Best Option?. The National Interest, 109, 88-96. https://www.jstor.org/stable/42896338.
• Schelling, T. C. (2008). Arms and Influence. Yale University Press.
• Sauer, T. & van der Zwaan, B. (2012). US Tactical Nuclear Weapons in Europe after NATO’s Lisbon Summit: Why their Withdrawal is Desirable and Feasible. International Relations 26 (1), 78-100. https://doi.org/10.1177/0047117811430675.
• Synder, G. (1985). The Security Dilemma in Alliance Politics. World Politics, 36 (4), 461-495. https://doi.org/10.2307/2010183.
• Tannenwald, N. (2008). The Nuclear Taboo: The United States and the Non-Use of Nuclear Weapons Since 1945. Cambridge University Press.
• Treverton, G. F. (1989). From No Cities to Stable Vulnerability. P. Bobbitt, L. Freedman ve G. F. Treverton (Eds.). içinde US Nuclear Strategy (pp. 190-205). Palgrave Macmillan.
• Waltz, K. N. (1981). The Spread of Nuclear Weapons: More May Be Better: Introduction. The Adelphi Papers, 171. https://doi.org/10.1080/05679328108457394.
• Waltz, K. N. (1990). Nuclear Myths and Political Realities. American Political Science Review, 84 (3), 730-45. https://doi.org/10.2307/1962764.
• Wegner, A. (2006). The Politics of Military Planning. V. Mastny, A. Wegner (Eds.), içinde War Plans and Alliances in the Cold War: Threat Perceptions in the East and West (ss. 150-170). Routledge.
• Yost, D. S. (2011). The US Debate on NATO Nuclear Deterrence. International Affairs, 87 (6): 1401-1438. https://doi.org/10.1111/j.1468-2346.2011.01043.x.