Osmanlı Coğrafyasında İlk Devrimci Örgüt: Philiki Eterya

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 14, 24 - 45, 19.12.2017

Erol Çiydem , Yavuz Özdemir

https://doi.org/10.31834/kilissbd.339725

Cited By: 1

Öz

Philiki Eterya, Yunan bağımsızlık savaşının
organizasyonunda oldukça etkin rol oynamış güçlü bir örgüttür. Philiki Eterya,
yeni bir ulus-devletin oluşum sürecinde çok önemli roller oynadığı için, çoğu
kesimlerce örgütün, ırk üstünlüğüne dayalı ulusalcı fikirler doğrultusunda belli
bir coğrafyada Osmanlı hakimiyetine son vermeyi hedeflediği fikri ön plana
çıkarılmıştır. Fakat yapısı, amaçları ve planları daha detaylı incelendiğinde,
Philiki Eterya’nın, Osmanlı başkentinin işgal edilmesi, Padişah, devlet ricali
ve Müslüman ahalinin katledilmesi planlarını yaparak Osmanlı hakimiyeti
altındaki tüm coğrafyada kanlı bir devrim gerçekleştirmek istediği
anlaşılmaktadır. Nitekim bu çalışmada, Philiki Eterya’nın amaç, program ve
faaliyetleri ile birlikte, nasıl bir miras üzerine şekillendiği ve bu mirasın
Philiki Eterya’ya faaliyetlerinde ne gibi avantajlar sağladığı üzerinde
durulmuştur. Bununla birlikte Philiki Eterya’nın, sadece belli bir coğrafya üzerinde
Osmanlı hakimiyetine son vermeyi değil, Osmanlı hakimiyetindeki tüm coğrafyada
siyasi ve toplumsal yapıyı köklü biçimde dönüştürecek planları tasarlamış
olduğu vurgulanmıştır.  Tarihsel
araştırma modelinde yapılan bu çalışmada arşiv belgeleri, birinci ve ikinci
elden kaynaklar kullanılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Philiki Eterya, Devrim, Osmanlı İmparatorluğu

Kaynakça

• Abbott, G. F. (1916). Greece and the Great Powers. London: A Study in Friendship and Hate, Robert Scott Roxburghe House.
• Ahmed Cevdet Paşa. (1984). Tarih-i Cevdet. Cilt 6. İstanbul: Üçdal Neşriyat.
• Ahmed Lûtfî Efendi, Ahmed Lûtfî Efendi Tarihi Vol I, trans. Ahmet Hezarfen, (İstanbul, 1999), 10-11.
• Akçura, Y. (1985). Osmanlı Devleti’nin Dağılma Devri (XVIII. ve XIX. Asırlarda). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Andriakaina, E. (2013). The Promise of the 1821 Revolution and the Suffering Body Some Thoughts on Modernisation and Anti-Intellectualism. Synthesis. 5. 49-70.
• Armaoğlu, F. (1997). 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1789-1914. Ankara: Türk Tarih Kurumu. Ataullah Şâni-zâde, Şâni-zâde Târîhi (1223-1237/1808-1821), prepared by Ziya Yılmazer, (İstanbul, 2008) pp. 1037-1043.
• Başkaya, S. Ş. (1997). Mehmed Mansûr Efendi ve “Rum Fetreti Târîhi (Yunanistan ‘İsyanı ve Teşekkülü)” Adlı Eserinin Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü. İstanbul.
• BOA. HAT. 1315-51285.
• BOA. HAT. 295-17530.
• BOA. HRT.h. 683.
• BOA. Y.A.HUS. 225-3.
• Castellan, G. (1993). Balkanların Tarihi. (Çev. A. Yaraman-Başbuğu). İstanbul: Milliyet.
• Clogg, R. (1976). The Movement for Greek Independence 1770-1821. London and Basingstoke: The Macmillan.
• Comstock, J. L. (1829). Compiled from Official Documents of the Greek Goverment. Newyork: WM. W. Reed & Co.
• Danişmend, İ. H. (1972). İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi. Cilt 4. İstanbul: Türkiye.
• Finlay, G. (1861). History of the Greek Revolution. Volume II. Edinburgh and London: William Blackwood and Sons.
• Frangos, G. D. (1973). The Philiki Eteria: A Premature National Coalition. in The Struggle for Greek Independence (Essays to mark the 150th anniversary of Greek War of Independence), ed. Richard Clogg, pp. 87-104. London and Basingstoke.
• Füves, Ö. (1971). The Philiki Hetairia of Rhigas and the Greeks of Pest, Balkan Studies. 1(12). pp. 117-122.
• Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı. (1975). Türk-Yunan İlişkileri ve Megalo İdea. Ankara: Genelkurmay.
• Güler, A. (1987). Yakın Tarihimizde Yunan Gizli Teşkilatları. BTTD. (V)25. 64-68
• Gürel, Ş. S. (1993). Tarihsel Boyut İçinde Türk-Yunan İlişkileri (1821-1993). Ankara: Ümit Hamid, A. ve Mustafa Muhsin, M. (1926). Türkiye Tarihi. İstanbul.
• Hammer, B. J. V. (2010). Büyük Osmanlı Tarihi. (Çev. Mehmed Ata Bey, V. Bürün, R. Özdek, E. Kılınç ve diğerleri). İstanbul: Milliyet. (Eserin orijinali 1827-1832’de yayımlandı).
• Hatipoğlu, M. M. (1988). Yunanistan’daki Gelişmelerin Işığında Türk-Yunan İlişkilerinin 101 Yılı 1821-1922. Ankara: TKAE.
• Hepkon, H. (2012). Jön Türkler ve Komplo Teorileri. İstanbul: Kırmızı Kedi.
• Hobsbawm, E. (1998). Devrim Çağı 1789-1848. (Çev. B. Sina). Ankara: Dost.
• İnalcık, H. (2005). Türkler ve Balkanlar. Bal-Tam Türklük Bilgisi, III. 20-44
• Jorga, N. (2009). Osmanlı imparatorluğu Tarihi 5 (1774-1912). (Çev. N. Epçeli). İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Kardasis, V. (2001). Diaspora Merchants in Black Sea. Newyork: Lexington Books
• Karpat, K. H. (1999). Etnik Kimlik ve Ulus Devletlerin Oluşumu. Osmanlı Ansiklopedisi. Cilt II içinde. 17-34. Ankara: Yeni Türkiye.
• Kinross, L. (2012). Osmanlı İmparatorluğu’nun yükselişi ve Çöküşü. (Çev. M. Gaspıralı). İstanbul: Altın.
• Kocabaş, S. (1984). Tarihte ve Günümüzde Türk-Yunan Mücadelesi. İstanbul: Bayrak.
• Kutay, C. (1980). Etnik-i Eterya’dan Günümüze Ege’nin Türk Kalma Savaşı. İstanbul: Boğaziçi.
• Kürşad, F.; Altan, M. H. ve Egeli, S. (1978). Belgelerle Kıbrıs’ta Yunan Emperyalizmi (Megali İdea-Filiki Eteria-Kilise). İstanbul: Kutsun Le Forestier, R.; Lantoine, A.; Gordon, P. Ve Hutin, S. (2006). Tarihte ve Günümüzde Gizli Örgütler. (Çev. A. Yazıcı, A. Öner, Ö. Uğurlu). İstanbul: Örgün. Loules, D. (1963). Fransız Devrimi’nin Yunanistan Üzerindeki Etkisi. (Çev. Selda Kılıç). A.Ü.Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi. XV(26). 291-296.
• Marriot J. A. R. (1917). The Eastern Question an Historical Study in European Diplomacy. Oxford: At The Clarendon Press.
• Marriot Sir J. A. R. (1956). A History of Europe From 1815 to 1939. (Seventh Edition). Newyork: Barnes & Noble, Inc.
• Mavrogordato, J. (1931). Modern Greece A Chronicle and A Survey 1800-1931. London: Macmillian and Co.
• Mehmed Mansur (h. 1288/ m. 1871) Rum Fetreti. İstanbul: Camlı Han Matbaası. Millas, H. (1999). “Velestin’li Rigas’ın Anayasası” H. C. Tuncer. (Haz.). Osmanlıdan Cumhuriyete Problemler, Araştırmalar, Tartışmalar I. Uluslar arası Tarih Kongresi 24-26 Mayıs 1993 içinde. İstanbul: TVYY
• Millas, H. (2006). Yunan Ulusunun Doğuşu. İstanbul: İletişim
• Mishra, P. (2013). Asya’nın Batı’ya İsyanı. (Çev. A. Fethi). İstanbul: Alfa. (Eserin orijinali 2012’de yayımlandı).
• Petropoulus, J. (1968). Politics and Statecraft in the Kİngdom of Greece : 1833-1843. Princeton: Princeton UP.
• Philliou, C. (2007). Breaking the Tetrarchia and Saving the Kaymakam: To be an Ambitious Ottoman Christian in 1821. Ottoman Rule and The Balkans 1760-1850 Conflict, Transformation, Adaptation. Rethymno: University of Crete. Pirinççi, F. (2006). Yunan Ulusal Kimliğinin Oluşumu Sürecinde İçsel ve Dışsal Parametrelerin Analizi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi. 46(1). 53-78.
• Pizanis, P. (Ed.). (2011). The Greek Revolution of 1821: A European Event. İstanbul: The Isis. Prousis, T. C. (1994). Russian Society and the Grek Revolution. De Kalp: Northern Illinois University.
• Reynolds, J. L. (2006). Gizli Örgütler. (Çev. Ş. Kanter). İstanbul: Koridor.
• Sadi, K. (1962). Osmanlı İmparatorluğu’nun Dağılma Devri ve Tarihi Maddecilik. İstanbul: Doğan.
• Salışık, S. (1968). Tarih boyunca Türk-Yunan İlişkileri ve Etniki Eterya. İstanbul: Kitapçılık.
• Sertoğlu, M. (2011). Mufassal Osmanlı Tarihi. Cilt V. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Seyitdanlıoğlu, M. (2004). Yunan İhtilali ve II. Mahmud’un Politikası. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 12. 49-56.
• Shaw, S. J. ve Shaw, E. K. (1983). Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye. İstanbul: e
• Sofos, S. A. and Özkırımlı, U. (2010). Nationalism in Greece and Turkey: Modernity, Enlightenment, Westernization, in Ayhan Aktar, Niyazi Kızılyürek and Umut Özkırımlı. (Eds.) Nationalism in the Troubled Triangle (Cyprus, Greece and Turkey), pp. 76-97. Great Britain. Sonyel, S. R. (2011). İngiliz Gizli Belgelerinde Türk-Yunan İlişkileri (1821-1923). İstanbul: Remzi
• Stathis, P. (2007). From Klephts and Armatoloi to revolutionaries. in A. Anastasopoulos and E. Kolovos. (Eds.), Ottoman Rule and The Balkans 1760-1850 Conflict, Transformation, Adaptation. Rethymno: University of Crete.
• Svoronos, N. (2013). Çağdaş Hellen Tarihine Bakış. (Çev. P. Abacı). İstanbul: Belge.
• Şimşir, B. N. (1976). Ege Sorunu – Belgeler. Cilt I. Ankara: Türk Tarih Kurumu
• Turan, O. (1995). Türk Cihan Hakimiyeti Mefkuresi Tarihi. İstanbul: Boğaziçi
• Türsan, N. (1987). Yunan Sorunu. Ankara.
• Uçarol, R. (1995). Siyasi Tarih (1789-1994). İstanbul: Filiz.
• Volkan, V. D. ve Hzkowitz, N. (2002). Türkler ve Yunanlılar, Çatışan Komşular. (Çev. B. Büyükkal). İstanbul: Bağlam.
• Woodhouse, C. M. (1973). Kapodistrias and the Philiki Etairia 1814-1821. in The Struggle for Greek Independence (Essays to mark the 150th anniversary of Greek War of Independence), ed. Richard Clogg, pp. 104-134. Macmillan: London and Basingstoke.
• Yoğurtçuoğlu, A. (1999). Rum İsyanı ve Yunanistan Devleti’nin Kuruluşu (1821-1830). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Basılmamış Master Tezi. Ankara.
• Yüksel, A. (2013). II. Mahmud Devrinde Osmanlı İstihbaratı. İstanbul: Kitap.