Hurûfât Defterlerinde 17.-19 Yüzyıllar Arasında Kilis’te Sosyal ve Dini Hayat

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 14, 88 - 103, 19.12.2017

Metin Akis Mehmet Tektuna

https://doi.org/10.31834/kilissbd.354630

Cited By: 1

Öz

Şehir tarihi ile ilgili çalışmalar günümüzde ilgi konusu olmuştur. şehirlerin arkeolojik, sanat tarihi, sosyal tarihi, ekonomik tarihi v.b. konular birbirini tamamlayıcı çalışmalar olarak görülebilir. Hurufat Defterlerinin şehir tarihlerinde ve sanat tarihinde kullanılmaya başlanması yeni bir durumdur. Bu alanda yapılan bir kaç çalışma şehir tarihlerinin eksik kalan yönlerini tamamlama hususunda önemli bilgiler ihtiva etmektedir. Kilis şehri 16 yüzyıla ait çalışmaların olmasına rağmen daha sonrasına ait pek fazla çalışmanın olamadığı bir şehirdir. Osmanlı döneminde sancak olarak idare edildi. Özellikle dini kurumlar, vakıflar, medreseler v.b. görevlilerin tayinleri gibi konuları hurufat defterlerinin bizlere sağlamış olduğu bilgiler ile öğrenmekteyiz.

Anahtar Kelimeler

Kilis Tarihi

Kaynakça

• Akbulut İ. (2007), Vakıf Kurumu, Mahiyeti ve Tarihi Gelişimi, Vakıflar Dergisi, XXX. Sayı, Ankara, s.63-72. Akis M. (2015) vd., Kilis Vakıf ve Vakfiyeleri, Gaziantep. Alkan M. (2008), “Tanzimattan Sonra Vakıfların İdaresinde Yeniden Yapılanmaya Dair Bir Örnek: Adana Evkaf Müdürlüğü”, OTAM, 19, (2008) : 13-31. Alkan M. (2007), “Türk Tarihi Araştırmaları Açından Vakıf Kayıtlar Arşivi”, Vakıflar Dergisi, 30, Ankara, s. 1-34. ________ (2010), “Türk Vakıf Tarihi Araştırmaları Açısından Hurûfât Defterleri: Adana Örneği”, XV. Türk Tarih Kongresi (Ankara 11-15 Eylül 2006), Kongreye Sunulan Bildiriler, IV. Cilt, I. Kısım, Osmanlı Tarihi A, TTK Basımevi, (2010): 825- 842. Atar F. (2001), “Kadı” DİA, Cilt. 24, İstanbul, s.66. Ateş İ. (1985), “Vakıf Belgeler Arşivi’nin Dünü Bugünü”, 2. Vakıf Haftası 3-9 Aralık 1984, Ankara, s. 26-31. Avcı C. (2006), “Nâib” DİA, Cilt.32, İstanbul, s.311. Ayverdi, İlhan (2016) , Kubbealtı Lügati, Misalli Büyük Sözlük, İstanbul. Baykara T. (1990), Osmanlı Taşra Teşkilatında XVIII. Yüzyılda Görev ve Görevliler (Anadolu), Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara. Bayrakal S. (2015) Hurûfât Defterleri’nde Isparta Kazâsı: Târîhî Eserler, Köyler, Mahalleler, Meslekler, Türk Âlim Kitapları, Saarbrücken, Almanya. _____ , (2012), “ Hurufat Defterlerinde Hacı Bektaş-Mucur Kazasına Kayıtlı Tarihi Eserler”, Arkeoloji ve Sanat, Sayı 141: Eylül-Aralık, İstanbul. s.121-126. ________ , (2011), Hurufat Defterlerinde Nevşehir Kazasına Kayıtlı Tarihi Eserler, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, Sayı 27, Erzurum, s.1-26. Bebekoğlu S-Tektuna M. (2008), Kilis Kültür Envanteri Kentsel Mimari Kırsal Mimari Yazıt Eserleri, Ankara.
• Beyazıt Y. (2013), “Hurûfât Defterlerinin Şehir Tarihi Araştırmalarındaki Yeri”, 54 H i s t o r y S t u d i e s Volume 5 Issue 1 Ocak/January, s.39-69. Çadırcı M. (1987), Tanzimat Döneminde Anadolu Kent’lerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, Ankara, 1987. Çakar E. (2012), XVI. Yüzyılda Suriye Coğrafyasının İdari Taksimatı, Uluslararası Orta Doğu Semineri Altıncı, Elazığ 11-13 Ekim, s.129-154. _____ , (2003), XVI. Yüzyılda Halep Sancağı (1516-1566) Fırat Üniversitesi Tarih Şubesi Yayınları, No:1,Elazığ. _____ . (2012), “Baskil (Elazığ) Yöresi Zaviyeleri, Vakıflar Dergisi, Sayı:32, Haziran, 20, s. 93-130. Çakar E., Uzun C. (2017), Hurufat Defterlerinde Harput (1690-1812), Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayınları No:3, Elazığ Çal H. (2001a), “Hurûfât Defterlerine Göre 19. Yüzyılda Küre Kazası”, Prof Dr. Zafer Bayburtoğlu Armağanı Sanat Yazıları, Kayseri, 125-166. _____ , (2001b), “1192 Numaralı 1696-1716 Tarihli Hurûfât Defterine Göre Bulgaristan’da Türk Mimarisi”, Balkanlarda Kültürel Etkileşim ve Türk Mimarisi Uluslar Arası Sempozyumu Bildirileri, Ankara, 221-286. _____ , (2011c), “1192 Numaralı 1696-1716 Tarihli Hurûfât Defterine Göre Yunanistan’daki Türk Mimarisi”, Erdem, 58, Ankara, 93-242. _____ , (2014d), Boyovası/Boyabat Kazasında Türk Mimarisi, Ankara. Çelebi E. (1935), Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Anadolu, Suriye, Hicaz (1671-1672), Cilt.9, Devlet Matbaası, İstanbul. Çelik Ş. (2002), “ XVI. Yüzyılda Hanedan Kurucusu Bir Osmanlı Sancakbeyi: Canbulad Bey, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 7, İstanbul, s.1-34. Darkot B. (1977), “Kilis” DİA., Cilt.6, MEB., İstanbul, s.806-808 Develioğlu F. (2019), Osmanlıca – Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara. Demirtaş H. (2012), Vakıf Araştırmalarında Kaynak Olarak Hurûfât Defterleri: Kangırı Örneği, Vakıflar Dergisi, Haziran 2012, Sayı: 37. s.47-92. Dündar A. (1999), Kilis’teki Osmanlı Devri Mimari Eserleri, KBY, Ankara. Engin A. vd., (2014), armizzi Engin Özgen’e Armağan, Ankara Ertan G. (2012), “ XVIII. Yüzyılda Muğla’da Dinî ve Sosyal Yapılar”, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Bahar, Sayı 28, s.1-38. Gazzi K. (1977), Nehrü’z-zeheb fi Tarihi Haleb, Cilt:4, Beyrut. Helvacıkara M C. vd., (2012), Belgelerle Kilis, İstanbul. Honıgmann E. (1970), Bizans Devleti’nin Doğu Sınırı, Çev. Fikret Işıltan, İstanbul. İlhan A. (2016), Kubbealtı Lügati, Misalli Büyük Sözlük, İstanbul. İpşirli M. (2002),“Kazasker” DİA, Cilt:25, İstanbul 2002, s. 140-143.
• _____ , (2006), “Osmanlılar’da Nâiblik”, DİA, Cilt.32, İstanbul, s.312
• Kaya K. (2006), “ 19. Yüzyılda Anadolu’da İç Güvenlik Sorunları ve Voyvodalar” OTAM Sayı:19, Ankara, s.239-255. _____ , (2007), “Tanzimat’tan Önce Belediye Hizmetleri ve Voyvodalar” Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt.26, Sayı:41, Ankara, s.101-112. Kesici Ö. (1994), Kilis Yöresinin Coğrafyası, Ankara. Kesici Ö-Sönmez E M. (2012) “İklim Değişikliği ve Plansız Şehirleşmenin Kilis Şehrinde Yol Açtığı Sel Felaketleri, Doğu Coğrafya Dergisi, Cilt.17, Sayı: 18, Erzurum 2012, s.57-67. Kılıç O. (2012), XVI. Yüzyılda Suriye Coğrafyasının İdari Taksimatı, Altıncı Uluslararası Orta Doğu Semineri, Elazığ 11-13 Ekim 2012, s.275-302. Konyalı İ H. (1968), Abideleri ve kitabeleri ile Kilis Tarihi, İstanbul. Kütükoğlu M. S. (1994), Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik), Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı, İstanbul. Maxim M. (2013), “Voyvoda”, DİA, Cilt.43, İstanbul 2013, s. 127. Memiş Ş.E. (2013), “Osmanlı Toplumsal Tarihi Kaynaklarında Hurûfât ya da Askerî Rûznamçe Defterleri ve Önemi: Kazâ-i Kudüs-i Şerif Örneği”, Vakıflar Dergisi 39, Haziran 2013,115-142. Muşmal H. vd., (2015), Hurûfât Defterlerine Göre Meğri (Fethiye) Kazası’ndaki Tekke, Zaviye Ve Medreseler, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt. 8, Sayı: 38, Haziran, s.396-405. Salnâme-i Nezâret-i Umumiye, Asr Matbaası, İstanbul 1321. Pakalın M.Z. (1993), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, I, II, III. Mütercim Asım Efendi. (2013), Kâmûsu’l-Muhit, Çev. Mustafa Koç, 4.Cilt, İstanbul. Orhan İ. (2012), “Türbe” DİA, Cilt:41, İstanbul, s.464-466. Oruç, H. (2012), “ Saraybosna Vakıfları (16 Yüzyıl Sonları – 19. Yüzyıl İlk Yarısı)”, Balkanlarda Osmanlı Vakıfları ve Eserleri Uluslararası Sempozyumu 9-10-11 Mayıs. Ortaylı İ. (2001), “Osmanlı Devleti’nde Kadı” DİA, Cilt:24, İstanbul, s.69. Öntuğ, M. M., “Hurûfât Defterlerine Göre Uşak’taki Eğitim Müesseseleri (1702:1824)”, AKÜ. Sosyal Bilimler Dergisi. Sayı 3, 1999, s. 132-154. Özgen E. (1986), “Gaziantep-Kilis Bölgesi Höyük Yüzey Araştırmaları: Oylum Höyük”, 22. AST, 4.Cilt, s.239-248. Özgen E.vd. (2005), “Kilis İli 2003 Yılı Yüzey Araştırmaları” 22. AST, Cilt.2 Ankara, s.147-150. Özkaya Y. (2006), “Mütesellim” DİA, Cilt.32, İstanbul, s. 203-204.
• Salnâme-i Nezâret-i Umumiye, (1321), Asr Matbaası, İstanbul.
• Özlü, Z. (2008), XVIII. VE XIX. Yüzyıllarda Karadeniz’de Bir Kıyı Kenti: Akçakoca, İstanbul.
• Ülkü Y., Osman Kubilay G. (2016), Hurufat Defterlerine Göre Bozok, I. Uluslararası Bozok Sempozyumu 05 - 07 Mayıs Bildiri Kitabı, I. Cilt, Yozgat, s.253-265
• Takın Ü. (2008), “Klâsik Dönem Osmalı Eğitim Kurumları”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research Volume 1/3 Spring, s,343-366. Timurtaş K. (1932), Kilis Tarihi, İstanbul. Unat, Faik Reşit, Hicrî Tarihleri Milâdî Tarihe Çevirme Kılavuzu, Ankara,1988.