RUS ORYANTALİST FAALİYETLERİ VE OSMANLI İMPARATORLUĞU

Yıl 2016, Cilt: 6 Sayı: 12, 91 - 106, 30.12.2016

İsmail Pehlivan

Öz

Öz

19. yüzyıl, dünyada “Doğu
Sorunu” olgusunun ortaya çıktığı ve şekillendiği bir yüzyıl olarak karşımıza
çıkmıştır. Bu sorunun somutlaşmasının köklerine indiğimizde sömürgeciliğin bir
uzantısı olarak ortaya çıkan Oryantalizmin, bir felsefi düşünüşten bilimsel ve
entelektüel bir uğraş alanına yöneliminin olduğunu söylemek mümkündür. Bir
paradoks olarak bu düşünüş biçiminin ve bu yöndeki etkinliklerin modern
dünyanın birçok bilim disiplininin doğuşunda ve gelişmesinde ironik bir biçimde
payı olduğunu söylemek yanlış değildir. Sömürgeciliğin emperyalizm çağına
evirildiği 19. Yüzyılda oryantalist faaliyetler aynı zamanda politikanın da bir
aracına dönüşmüştür. Oryantalizm dönemin büyük güçlerinin dünyanın pek çok
bilinen- bilinmeyen yerlerinde coğrafya, tarih, etnoloji, antropoloji,
haritacılık, arkeoloji vb. alanlarda inceleme ve araştırmalarla kendini
göstermiş ve bu süreç aynı zamanda “Doğu Sorunu” olgusunun da hazırlayıcısı
olmuştur. Bu açıdan Rusya İmparatorluğu’nun özellikle Osmanlı İmparatorluğu
topraklarında yürüttüğü Oryantalist çalışmalar Osmanlı İmparatorluğu
topraklarının ve özellikle Anadolu coğrafyasının haritalandırılması, demografik
yapısı, etnik niteliği, sosyo-ekonomik yapısı ve antik dönem tarihine ilişkin
ilk araştırmalarla “Doğu Sorunu”nun biçimlenmesinde en az diğer Avrupa
devletlerinin oryantalist faaliyetleri kadar etkili olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı İmparatorluğu, Rusya, Oryantalizm, Doğu Sorunu, Coğrafya

Kaynakça

• KAYNAKÇA Akyol, İbrahim Hakkı, ““Tanzimat Devrinde Bizde Coğrafya ve Jeoloji”, Tanzimat II, 2. Baskı, MEB Yayınları, İstanbul, ss. 511-571. Andrussov, N., Kritische Bemerkungen über die Entstehungshypothesen der Bosporus und Dardanellen, Sitzungsbericht d. Nat. Ges. Jurjew (Dorpat), XVIII, 1900. Barthold, Vasiliy Vladimiroviç, (Çev:Kaya Bayraktar, Ayşe Meral), Asya’nın Keşfi, Rusya’da ve Avrupa’da Şarkiyatçılığın Tarihi,Yöneliş Yayınları, İstanbul, 2000. Bassın, Mark, “Inventing Siberia: Vision of the Russian East in the Early Nineteenth Century” The American Historical Review, Vol. 96, No: 3 (June 1991) pp. 766-794 Braudel, Maddi Uygarlık ve Kapitalizm, XV-XVII. Yüzyıllar, Dünyanın Zamanları, Cilt: III, 1. Baskı, Gece Yayınları, İstanbul, 1993, s. 380. Fonton, F. P. La Russie dans I'Asie-mineure; ou Campagnes du marechal Paskevitch en 1828 et 1829, et tableau du Caucase, envisage sous le point de vue geographique, historique et politique. Paris, 1840. Kurat, Akdes Nimet, Türkiye ve Rusya, Kültür Bakanlığı Yayınları Ankara, 1990. Kuzucu, Serhat, Kırım Hanlığı ve Osmanlı-Rus Savaşları, Selenge Yay. İstanbul, 2013. Layard, Henry Austin, (Çev: Zafer Afşar) Ninova ve Kalıntıları, Avesta Yayınları, İstanbul, 2000. Morgan, E. Delmar, “Russian Geographical Work in 1886. From Russian Sources”, Proceeding of the Royal Geographical Society and Monthly Record of Geography, New Monthly Series, Vol. 9, No. 7, (Jul., 1887), pp. 423-437. Muravyev, A., Voyage dens les Lieux Saints en 1830, St. Petersburg, 1853
• 1854. Pissarev, V, “Quelques mots sur le dial. De Trebizonde”, Zapiski, Cilt: XIII, St. Petersburg. Poole, Stanley Lane, (Çev: Can Yücel), Lord Stratford Canning’in Türkiye Anıları, Tarih Tomara, M. A., Situation economic de la Perse, St. Petersburg, 1895. Vasily, K., Syrie et Paletsine Sous le Gouvernment Turc, Odessa, 1862. Wrontschenko, Colonel, Description de l’Asie Mineure dans son etat actuel. Mem. De bur topogr. D. L’et. Maj. De S.M. l’Emp. De Rssie t. III. Saint Petersbourg, 1838. Заиончковский, А.М., Восточная Война 1853-1856 г. в Связы Современной Ей Политической Обьстановкой, Том 1. Сенпетерсбург, 1908. Платонов, Сергей Федорович, Полный Курс по Русской Истории (Platonov, Sergey, Fedoroviç, Polnıy Kurs po Russkoi İstorii, Петроград, 1917. Цыбульский, В. В, Петр Александрович Чихачев (1808-1890 и Платон Александрович Чихачев (1812-1892), Наук, Москва, 1988. Чихачев, П. А., Страница о Востоке, Издательство Наука, Москва, 1982.