DEVLETTE BİRLİĞİ SAĞLAMA ÖRNEĞİ ÖMER B. ABDÜLAZİZ

Yıl 2018, Cilt: 8 Sayı: 15, 56 - 73, 22.06.2018

Ömer Cide

https://doi.org/10.31834/kilissbd.419716

Cited By: 1

Öz

Bu makalenin amacı Ömer b. Abdülaziz’in muhalif gruplar ile olan
münasebetini incelemektir. Onun hangi davranışlarının diğer Emevî
yöneticilerinden farklı olduğunu tespit ettikten sonra bu davranışların
devletin birliğini sağlamada nasıl bir etki gösterdiğini ortaya çıkarmaktır. Emeviler
döneminde uygulanan politikalardan dolayı memnun olmayan kitlelerin varlığı
tarihî bir vakıadır. Bir gruplandırma yaparsak bunlar, Hz. Ali taraftarları, Hariciler
ve Mevâli’dir. Hz. Ali taraftarlarının muhalefeti, yakın arka planda Hz. Ali
ile Muaviye arasında meydana gelen mücadeleyle başlamıştır. Ancak Haşimi-Emevi
çekişmesinin kökenleri daha eski dönemlere kadar gitmektedir. Muaviye iktidara
gelince hutbelerde Hz. Ali’ye lanet okutmuş ve zaman zaman onun taraftarlarını
cezalandırmıştır. Oğlu Yezid döneminde meydana gelen Kerbela olayı Hz. Ali
taraftarlarının Emevi Devleti’ne karşı olan kinini en üst düzeye çıkarmıştır.
Bu durum Ömer b. Abdülaziz dönemi hariç Emevi tarihi boyunca devam etmiştir. O,
Hz. Ali’ye hutbelerde okunan laneti kaldırmıştır. Ayrıca Hz. Ali’nin taraftarlarına
yönelik yapılan maddi imkânlardan mahrum ederek cezalandırma yöntemine son
vermiştir

Memnun olmayan diğer bir kitle ise Hariciler’dir. Kendileri gibi düşünmeyenleri
kâfirlikle suçlayan Hariciler, Ömer b. Abdülaziz döneminde muhalefetlerini en
asgari düzeye çekmişlerdir. Çünkü Hariciler ile diyalog yolunu açmış ve onları
birçok konuda ikna etmiştir.

Son muhalif grup ise Mevâli’dir. Arap olmayan Müslümanlardır ki,
Emevi Devleti’nde ikinci sınıf muamelesi görmüşlerdir. Müslüman olmalarına
rağmen gayrimüslimlerden alınan cizye vergisini vermek zorunda
bırakılmışlardır. Ömer b. Abdülaziz, Mevali’den alınan cizye vergisini
kaldırmış ve onları Müslüman Arapların yararlandığı bütün haklardan
yararlandırmıştır.

Ömer b. Abdülaziz kısa bir sürede muhalif grupların gönlünü
kazanmış ve onları isyan etmekten vaz geçirmiştir. Bütün bu uygulamalar
toplumsal uzlaşı ve barışı getirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ömer b. Abdülaziz, Birlik

Kaynakça

• ABİD, Ahmed, Siyretü’l- Ömer ibn Abdülaziz, Mektebetü’l- Vehhabe.
• APAK, Adem, Ana Hatlarıyla İslam Tarihi, Ensar Yayınları, İstanbul 2014.
• APAK, Adem, Asabiyet, Ensar Yayınları, İstanbul 2016.
• AZİMLİ, Mehmet, Hz. Ömer, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2013.
• BARTHOLD, Vladimiroviç Vasilij, Halife ve Sultan, Çeviren: İlyas Kamalov, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2006.
• BELAZURÎ, Ahmed b. Yahya, Fütûhu’l-Buldân, Tahkik, Abdullah Enis E’tteba’, Ömer Enis E’tteba’, Beyrut 1987.BOZKURT, Nebi, Hucr b Adiy, DİA, c.18
• CABİRÎ, Muhammed Abid, Arap-İslam Siyasal Aklı, Çeviren: Vecdi Akyüz, Kiyabevi Yayınları, İstanbul 2001.
• DEMİRCAN, Adnan, Siyer, Beyan Yayınları, İstanbul 2016.
• DEMİRCAN, Adnan, Ali-Muaviye Kavgası, Beyan Yayınları, İstanbul 2014.
• DEMİRCAN, Adnan, Din Siyaset İlişkisi, Beyan Yayınları, İstanbul 2000.
• DİNEVERÎ, Ebu Hanife b. Davud, el- Ahbar et-Tıval, Çeviren: Nusrettin Boleli, İstanbul 2007.
• EL-MAKDİSÎ, Muhammed ibn Ahmed, el-Bed ve’t-Tarîh, Darü’l-Kütübi’l-‘ilmiyye, Beyrut 1997.
• FAYDA, Mustafa, Dört Halife Dönemi, Kubbealtı Yayınları, İstanbul 2014.
• FIĞLALI, Ethem Ruhi, Hariciler, DİA, c.16.
• HALİFE İBN HAYYAT, Tarih-i Halife ibn Hayyat, Daru’t-Tayyibe, Riyad, 1987.
• İBN ESİR, Ebu’l-Hasan İzzeddin Ali b. Ebi’l-Kerem, el-Kamil fit’Tarih, Tahkik. Ebi’l-Fida Abdullah Kadi, Daru’l-kütübi’l-‘ilmiyye, Beyrut 1978.İBN İSHAK, Muhammed b. İshak b. Yesar, Siret-ü İbn İshak, Tahkik: Muhammed Hamidullah, Çeviren: M. Şafi Billik, Düşünce Yayınları, İstanbul 2012.İBN KUTEYBE, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim, el-İmâme ve’s-Siyâse, Tahkik: Ali Şeyri, Daru’l-Edva’,1990.İBN SA’D, Muhammed b. Sa’d, b. Menî el-Haşimî, el-Basrî, Katabü’t-Tabakati’l-Kebîr, Tahkik: Ali Muhammed Ömer, Mektebetü’l-İshancî, Kahire 2001.İBRAHİM, Hasan, İbrahim, İslam Tarihi, Mektebetü’n-Nahda, Mısır 1996.KÖSE, Murtaza, Sosyal Siyaset Kavramı ve Ömer b. Abdülaziz, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (75-97), Sayı: 34, 2010. NUMÂNÎ, Şiblî Mevlana, Hz. Muhammed, Çeviren: Yusuf Karaca, İz Yayıncılık, İstanbul 2005.NU’AYMÎ, Selim, Hariciliğin Doğuşu, Din Siyaset İlişkisi, Haz: Adnan Demircan, Beyan Yayınları, İstanbul 2000.ÖZ, Şaban, İslam Siyaset Geleneğinde Bir Şaz, İlahiyat Araştırma Dergisi, (57-68) Sayı 5, 2016. SARIBIYIK, Mustafa, İslam Siyaset Düşüncesinde Hilafet Kurumunun Aşılamayan Sorunları Üzerine Bazı Mülahazalar, 169-185, Şarkiyat Mecmuası, Sayı 23, 2013.TABERÎ, Ebu Cafer Muhammed b. Cerir, Tarihü’t-Taberî, Tahkik: Muhammed Ebu’l-Fazl İbrahim, Darü’l-Mearif, Mısır.VAROL, Bahaüddin, Emeviler’in, Hz. Ali ve Taraftarlarına Hakaret Politikası Üzerine, İstem, Yıl:4, Sayı: 8, 2006, s. 83- 107.YAKUBÎ, Ahmed b. Ebî Ya’kub el-Abbasî, Tarih’ül-Yakubî, Matbei’l-Beril, Leiden 1883.YİĞİT, İsmail, Mevâli, DİA, c.29.