OVACIK OVASI (TUNCELİ) VE MUNZUR DAĞLARININ GÜNEYBATI AKLANININ JEOMORFOLOJİSİNDE BUZULLAŞMALARIN ETKİSİ

Yıl 2013, Cilt: 3 Sayı: 6, 103 - 122, 17.04.2014

Zeynep Çılğın

Öz

Çalışma Sahasını oluşturan Ovacık Ovası (Tunceli) ve Munzur Dağlarının
güneybatı aklanı birden fazla jeomorfolojik etken ve süreçlerle oluşmuşlardır.
Ovacık Ovası'nın jeomorfolojik gelişiminde tektonizma, glasiyal ve flüvyal süreçler
daha etkin olurken, dağlık kesimde glasiyal, karstlaşma, flüvyal ve tektonizma gibi
süreçler etkin olmuştur. Munzur Dağlarında Kuvaterner'in soğuk dönemlerinde
şiddetli ve yaygın buzullaşmalar meydana gelmiştir. Bu buzullaşmalar daha çok
vadi ve dağlık alanlardaki örtü buzulları tarzında gelişmişlerdir. Buzullaşmalara
bağlı olarak Ovacık Ovası'nda buzul birikim süreçleri, dağlık kesimde ise buzul
aşınım süreçleri daha etkili olmuştur. Munzur Dağlarında sirk, buzul vadisi, hörgüç
kaya, törpülenmiş yüzeyler, aretler gibi buzul aşınım şekilleri topografyada önemli
izler bırakırken, Ovacık Ovası'nda ise buzulların aşındırdığı malzemelerin çok
güçlü buzul önü akarsuları tarafından taşınıp biriktirilmesi ile oluşan sandurlar
önemli izler bırakmışlardır. Sandurlar Ovacık Ovası'nın bugünkü görünümünde
önemli etkiye sahiptirler. Gerek Munzur Dağları gerekse de Ovacık Ovası'nın
jeomorfolojik gelişiminde buzullaşmaların rolü topografyada bıraktıkları derin
etkilerden dolayı oldukça fazladır. Munzur Dağlarının jeomorfolojik görünümünde
buzul morfolojisine ait şekiller diğer etken ve süreçlerin oluşturduğu şekillere
oranla daha yaygın ve belirgindir. Dağlık kesimdeki buzul şekilleri diğer etken ve
süreçlerin oluşturduğu şekillerle yer yer iç içe geçerek polijenik bir topografya
oluşumuna neden olmuşlardır. Buzul etken ve süreçleri sonucu oluşan yer şekilleri
günümüzde sahada etkili olan diğer etken ve süreçlerden etkilenmekte ve deforme
olmaktadırlar.

Anahtar Kelimeler

Jeomorfoloji, buzul jeomorfolojisi, Munzur Dağları, Ovacık Ovası

Kaynakça

• ARPAT, E. VE ŞAROĞLU, F. (1975). Türkiye'deki bazı önemli genç
• tektonik olaylar: Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni 18(1): 91-101.
• ATALAY, İ. (1987). Türkiye Jeomorfolojisine Giriş. İzmir: Ege Üniversitesi
• Edebiyat Fakültesi Yayınları No: 9.
• BENN, D.I. VE EVANS, D.J.A. (1998). Glaciers and Glaciation. London:
• Arnold.
• BENNET, M. ve GLASSER, N. (2009). Glacial Geology, Ice Sheets and
• Landforms. UK: Wiley-Blackwell.
• BİLGİN, T. (1972). Munzur Dağları Doğu Kısmının Glasiyal ve
• Periglasiyal Morfolojisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları
• No:1757, Coğrafya Enstitüsü Yayınları No: 69.
• CHOROWİCZ, J., LUXEY, P., RUDANT, J.P., LYBERİS, N., YÜRÜR, T.
• VE GÜNDOĞDU, M.N. (1995). Slip-motion estimation along the
• Ovacık Fault near Erzincan (Turkey) using ERS-1 Radar Image:
• evidence of important deformation inside the Turkish Plate. Remote
• Sensing Environment (52): 66-70.
• ÇİNER, A. (2003). Türkiye'nin Güncel Buzulları ve Geç Kuvaterner Buzul
• Çökelleri. Türkiye Jeoloji Bülteni 46(1): 55-78.
• ÇILĞIN, Z. (2006). Ovacık Ovası (Tunceli) ve Çevresinin Jeomorfolojisi.
• İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi).
• ERİNÇ, S. (1953). Doğu Anadolu Coğrafyası. İstanbul: İstanbul Üniversitesi
• Yayınları, No. 572. Coğrafya Enstitüsü Yayınları, No.15.
• ERİNÇ, S. (1971). Jeomorfoloji II. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları
• No.1628, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları No:23.
• ARPAT, E. VE ŞAROĞLU, F. (1975). Türkiye'deki bazı önemli genç
• tektonik olaylar: Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni 18(1): 91-101.
• ATALAY, İ. (1987). Türkiye Jeomorfolojisine Giriş. İzmir: Ege Üniversitesi
• Edebiyat Fakültesi Yayınları No: 9.
• BENN, D.I. VE EVANS, D.J.A. (1998). Glaciers and Glaciation. London:
• Arnold.
• BENNET, M. ve GLASSER, N. (2009). Glacial Geology, Ice Sheets and
• Landforms. UK: Wiley-Blackwell.
• BİLGİN, T. (1972). Munzur Dağları Doğu Kısmının Glasiyal ve
• Periglasiyal Morfolojisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları
• No:1757, Coğrafya Enstitüsü Yayınları No: 69.
• CHOROWİCZ, J., LUXEY, P., RUDANT, J.P., LYBERİS, N., YÜRÜR, T.
• VE GÜNDOĞDU, M.N. (1995). Slip-motion estimation along the
• Ovacık Fault near Erzincan (Turkey) using ERS-1 Radar Image:
• evidence of important deformation inside the Turkish Plate. Remote
• Sensing Environment (52): 66-70.
• ÇİNER, A. (2003). Türkiye'nin Güncel Buzulları ve Geç Kuvaterner Buzul
• Çökelleri. Türkiye Jeoloji Bülteni 46(1): 55-78.
• ÇILĞIN, Z. (2006). Ovacık Ovası (Tunceli) ve Çevresinin Jeomorfolojisi.
• İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi).
• ERİNÇ, S. (1953). Doğu Anadolu Coğrafyası. İstanbul: İstanbul Üniversitesi
• Yayınları, No. 572. Coğrafya Enstitüsü Yayınları, No.15.
• ERİNÇ, S. (1971). Jeomorfoloji II. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları
• No.1628, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları No:23.