Ebû Hâtim Ahmed B. Hamdân Er-Râzî’ye Göre İslâmî Kavramların Semantik Tahlili

Yıl 2020, Sayı: 3, 7 - 34, 15.06.2020

Mansur Teyfur

Öz

Ebû Hâtim Ahmed b. Hamdân er-Râzî (ö.
322/933-34) Arap dil bilginlerinden biri sayılır. O gramer kurallarının tespit
ve tedvin aşamasından sonra dil alanında farklı eğilimlerin ortaya çıktığı bir
dönemde yaşamıştır.
Onu bu çalışmanın konusunu teşkil eden Kitâbu’z-Zîne isimli eserinde ortaya
koyduğu metod diğer klasik Arap dilbilimcilerinden ayıran en önemli
hususiyetidir. O bu eserinde kelimeleri tahlil ederken tarihi akış içerisindeki
gelişimlerini de göz önünde bulundurmuştur. Müellif eserde genellikle İslâmî
kavramları anlamsal açıdan değerlendirmiş ve yorumlamıştır. Kitabu’z-zînede’ki
kelimelerin tarihsel gelişimlerinin irdelendiği bu çalışmada, Ebû Hâtim’in
özellikle Arap anlambilimindeki önemi ortaya konulması hedeflenmiştir. Çalışmada elde edilen bulgulara göre
Arap anlambiliminin temelleri hicri IV. yüzyıla kadar dayandığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Ebû Hâtim, Kitâbu’z-Zîne, Kavramlar, Anlam, Arap Anlambilimi

SEMANTİC ANALYSİS OF ISLAMİC CONCEPTS ACCORDİNG TO EBÛ HATİM AHMED B. HAMDÂN AL-RÂZÎ

Öz

Abu
Hâtim Ahmed b. Hamdan al-Razi (d. 322 / 933-34) is considered one of the Arabic
linguists. He lived at a time when different tendencies emerged in the field of
language after the grammar rules were determined and restored. The most important issue that
distinguishes Abu Hâtim, which forms the basis of the study, from other
classical Arabic linguists is his book called Kitâbu'z-Zîne. In analyzing the words in this
work, he also considered their development in the historical flow. The author generally evaluated
and interpreted the Islamic words in the semantic aspect. This study examines the
historical development of the words in his work and revealed the importance of
Abu Hâtim in Arabic semantics. According to the findings,
although semantics is a new field in language studies, the foundations of Arab
semantics are considered to be the basis of Islamic literature.

Anahtar Kelimeler

Abu Hâtim, Kitâbu’z-Zîne, Concepts, Semantic, Arabic Semantics

Kaynakça

• Ebu'l-Bekâ el-Kefevî, Eyyub b. Musa el-Hüseynî, Külliyyâtu Ebi'l-Bekâ, thk. Muhammed Mısrî, Adnan Derviş (Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1993). Ebû Ubeyde, Ma’mer b. Müsennâ, Mecâzu’l-Kur’ân, thk. Muhammed Fuad Sezgin (Kahire: Neşru’l-Hâncî, 1962). el-Ezheri, Ebu Mansur Muhammed b. Ahmed, Tezhîbu’l-luğa, thk. Abdüsselam Harun (Beyrut: Dâru’l-Kavmiyye, 1967). el-Ferahidi, Ebû Abdurrahman Halil b. Ahmed b. Amr, Kitâbu’l-Ayn, thk, Abdülhamid Hanrâvî (Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-İlmiyye, 2003). İbn Manzur, Ebu'l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî, Lisânu’l-Arab (Beyrut: Dâru Sadır, 1993). el-İsfahânî, Ebu'l-Kâsım Hüseyin b. Muhammed b. Mufaddal Râgıb, el-Mufradât fî garibi'l-Kur’ân (Mektebetü’n-nazâr, ts.). İzzet Hasan, Divanü’l-Accac (Beyrut: Dâru’ş-Şarki’l-Arabi, 1995). Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî, el-Câmi li ahkâmi’l-Kur’ân (Kahire: Dâru Kütübi’l-Mısriyye, 1935). Muhammed b. Mustenir b. Ahmed, el-Ezmine ve telbiyetu’l-Câhiliyye, Thk. Hâtim Sâlih ed-Dâmin (Beyrut: Muessesetur’-Risâle, 1985). er-Râzî, Ebû Hâtim Ahmed b. Hamdân, Kitâbu’z-Zîne fi’l-kelimâti’l-İslâmiyyeti’l-Arabiyye, thk. Hüseyin b. Feyzullah el-Hemedânî el-Yaburî el-Harazî (Yemen 1994). Taberî, Ebû Cafer İbn Cerir Muhammed b. Cerîr b. Yezid, Câmiü'l-beyân fî tefsiri'l-Kur’ân (Beyrut: Dâru’l-mârife, 1986). Uşeyrî Muhammed Riyad, et-Tasavvuru’l-lugavi inde’l-İsmailiyeyye (İskenderiye: Münşea-tü'l-Maârif, 1985). ez-Zeccâc, Ebû İshak b. es-Sirri, Tefsiru esmai’llâhi’l-hüsnâ, thk, Ahmed Yusuf ed-Dekkak (Dımeşk: Daru’l-Me’mun, 1983). ez-Zeccâcî, Ebu’l-Kasım Abdurrahman b. İshak, İştikaku esmai’llâhi’l-hüsnâ, thk, Abdu’l-Hüseyn el-Mübarek (Müessesetü’r-Risale, ts.).