Ebû Ya‘lâ el-Mevsılî, el-Mefârîd ‘an Resûlillâhi sallallâhu aleyhi ve sellem, thk. Abdullah b. Yusuf el-Cüdey‘

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 1, 49 - 74, 31.12.2023

Ceren Özkök

Öz

Zengin bir literatür ve muhtevaya sahip olan hadis ilimleri; hadisin tespiti, anlaşılması, yorumlanması ve dinde hüccet olması sebebiyle sürekli gelişmektedir. Hadis tarihinin gelişim süreci incelendiğinde hicrî ilk dört asır, genel anlamda pek çok İslami ilimlerin de teşekkül ederek geliştiği dönemlerdir. Farklı hadis müellefatı ile birlikte şifahi rivayetler devam etmektedir. Bu müellefat içerisinde; sahifeler, cüzler, musannefler, müsnedler gibi pek çok türde eserler bulunmaktadır. Bu dönemde telif edilen eserlerde, hadis kitaplarından derleme ve ihtisarlar ön plandadır. Bu sebeple hicrî dördüncü asrın başı mütekaddimîn döneminin sonu, müteahhirîn devrinin başlangıcı olarak adlandırılmıştır. Hicrî dördüncü asırda senedi önceleyen ve râvilerine göre hadisleri tertip eden, “Ale’r-ricâl” şeklinde isimlendirilen eserler öne çıkmaktadır. Bu yöntemde hadislerin ya ilk ya da son râvileri veya müellifin hocaları, alfabetik veya şehirlerine göre sıralamaya tâbi tutulur; hadisler bu tertiple art arda verilir. Bu asır âlimlerinden olan Ebû Ya‘lâ el-Mevsılî’nin (öl. 307/919) el-Mefârîd ʿan Resûlillâhi sallallâhu aleyhi ve sellem adlı kitabı bu eserlerden biridir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Ebu Ya'la el-Mevsıli, el-Mefarid, Rivayet, Ravi

Kaynakça

• Askalânî, İbn Hacer. Bulûğu’l-Merâm min Edilleti’l-Ahkâm. thk. Semîr b. Emîn ez-Zührî. Riyad: Daru’l-Felak, 1424/2003.
• Begavî, Ebü’l-Kāsım Abdullāh b. Muhammed b. Abdilazîz b. el-Merzübân. Muʿcemü’s-Saḥâbe. thk. Muhammed b. el-Emîn b. Muhammed el-Ceknî. 5 Cilt. Kuveyt: Mektebetü Dâru’l-Beyân, 1421/2000.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. Ḫalḳu Efʿâli’l-ʿİbâd. thk. Abdurrahman ´Umeyra. Riyad: Dâru’l-Maâ´rif es-Suû´diyye, ts. Bulgurcu, Kahraman. Ebû Ya‘lâ el-Mevsılî ve el-Müsnedi. İstanbul: Kitap Dünyası Yayınevi, 2021.
• Cem’ân, Muhammed b. Abdülazîz b. Salih. “İstidrâkü’s-Sâkıt min kitabi’l-Mefârîd li Ebî Ya‘lâ el- Mevsılî”. Taybe Üniversitesi Edebiyat ve İnsani İlimler Dergisi 8 (2016), 65-120.
• Ebû Ya‘lâ el-Mevsılî, Ahmed b. Ali b. el-Müsenna et-Temîmî. el-Mefârîd ʿan Resûlillâh sallallâhu aleyhi ve sellem. thk. Abdullah b. Yusuf el-Cüdey‘. Kuveyt: Mektebü Dâri’l-Aksa, 1. Baskı. 1405/1984.
• Ebû Ya‘lâ el-Mevsılî, Ahmed b. Ali b. el-Müsenna et-Temîmî. Mu‘cemü Ebî Ya‘lâ el-Mevsılî. thk. İrşâdülhak el-Eserî. Faysalâbâd: Dâru’l-Ulûmi’l-Eseriyye, 1407/1986.
• Ebû Ya‘lâ el-Mevsılî, Ahmed b. Ali b. el-Müsenna et-Temîmî. Müsnedü Ebî Ya‘lâ. thk. Said b. Muhammed es-Sennârî. 10 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadis, 1434/2013.
• Irâkî, Zeynüddin el-. Zeyl Mîzâni’l-iʿtidâl. thk. Ali Muhammed Muavvız - Âdil Ahmed Abdulmevcûd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye, 1416/1995.
• İbn Huzeyme, Ebû Bekr Muhammed b. İshâk b. Huzeyme es-Sülemî en-Nîsâbûrî. Sahîhu İbn Huzeyme. thk. Muhammed Mustafa el-A´zamî. el-Mektebetü’l-İslâmî, 2. Basım, 1424/2003.
• Kandemir, Mehmet Yaşar. “Hadis”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15/27-64. İstanbul: İSAM Yayınları, 1997. 74.
• Kettânî, es-Seyyid eş-Şerîf Muhammed b. Ca’fer. Hadis Literatürü Kettânî (er-Risâletü’l-Müstatrefe). çev. Yusuf Özbek. b.y.: İz Yayınevi, 1994.
• Koçyiğit, Talat. Hadis Istılahları. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1980.
• Polat, Salahattin. “Ferd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/368-369. İstanbul: İSAM Yayınları, 1995.
• Sezgin, Fuad. Târîhu’t-Türâsi’l-Arabî. çev. Mahmud Fehmî Hicâzî - Fehmî Ebu’l-Fadl. 2 Cilt. Kahire: el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-’Âmme li’l-Kütüb, 1397/1977.
• Uğur, Mücteba. “Ebû Ya‘lâ el-Mevsılî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/258-259. İstanbul: İSAM Yayınları, 1994.
• Yücel, Ahmet. Hadis Tarihi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2011.
• Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Siyeru A’lami’n-Nübelâ. thk. Şuayb el-Arnavut. 25 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1405/1984.