Uluslararası Oksidentalizm Sempozyumu-I İslam Medeniyetinde “Öteki”: 9-13. Yüzyıllar

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 1, 161 - 177, 28.06.2024

Hasan Demir

Öz

Fransızca’da batı/garb anlamına gelen “occident” kelimesinden türeyen “occidentalizm” ile ilgili “Batının ötekileştirilmesi”, “Batı medeniyetine düşmanlık”, “Batı karşıtlığı”, “tersine çevrilmiş şarkiyatçılık” gibi tanımlar yapılmıştır. Ancak herkesçe kabul gören net bir tanımı henüz yapılmamıştır. Bu durumun birçok sebebi olsa da bunların arasında öne çıkan en önemli nedenlerinden birisi, okisdentalizmi tanımlamayanların kendi bulunduğu yerden hareketle onu açıklamaya çalışmasıdır. Buna bağlı olarak tanım yapanların tümü kendi perspektiflerinden gördüğü veya görmek istediği her ne ise ona göre bir tanım yapmıştır. Bir bilim olarak oksidentalizm her ne kadar köklü bir geçmişe sahip olmasa da içerdiği anlam itibariyle “Ötekiyi ya da Batı’nın bakış açısını anlama ve sorgulama gayreti” olarak düşünüldüğünde Müslüman bilginlerin, ilk dönemlerden itibaren Batı’da yapılan çalışmaları takip ederek, onları anlamaya çalıştıkları ve kendisine yöneltilen birtakım eleştirilere cevap verdikleri dolaysıyla oksidentalizm faaliyetlerinde bulundukları söylenebilir. Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi oksidentalizm çerçevesinde üretilen bilgilere katkı sunmak ve İslâm’ın başlangıcından günümüze kadar oksidentalizm kapsamında ortaya konan birikimi ele almak, irdelemek ve sözü edilen alanı genişletmek maksadıyla “Uluslararası Oksidentalizm Sempozyumu- I (İslam Medeniyetinde “Öteki”: 9-13. Yüzyıllar)” adlı sempozyumu düzenledi. 21-23 Ekim 2022 tarihleri arasında Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi ev sahipliğinde Siirt Üniversitesi’nde düzenlenen sempozyumda Türkçe, İngilizce ve Arapça dillerinde 68 bildiri sunuldu. Bu bildirilerin özet metinleri 2022 yılında yayımlandı. Sempozyum vesilesiyle dünyanın muhtelif yerlerinden gelen bilim insanları tarafından oksidentalizm çerçevesinde İslam medeniyetinde ötekiyle dair çalışmalar ve üretilen düşünceler hakkında bilimsel çalışmalar ortaya konuldu. Bu çalışmada Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi tarafından Siirt'te düzenlenen “Uluslararası Oksidentalizm Sempozyumu- I (İslam Medeniyetinde “Öteki”: 9-13. Yüzyıllar)” adlı sempozyumun tanıtım ve değerlendirilmesi üzerinde durulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Oksidentalizm, Öteki, İslam Medeniyeti, Oksidentalist, Sempozyum

الندوة الدولية حول الاستغراب "الآخر" في الحضارة الإسلامية: 9-13. القرون

Öz

حاول كثيرون تعريف مصطلح"الاستغراب"، المشتق من الكلمة الفرنسية "الغرب" والتي تشير إلى اتجاه الغرب، فوضعوا له تعريفات عدة مثل "تأويل الغرب"، و"العداء للحضارة الغربية"، و"معاداة الغرب"، و"الاستشراق المقلوب" وغيرها. إلا أنهم لم ينجحوا حتى الآن في وضع تعريف واضح ومقبول للجميع. ورغم أن هناك أسبابا كثيرة لهذه الحالة، إلا أن أحد أهم الأسباب هو أن الذين يعرفون الاستغراب يحاولون تفسيره من وجهة نظرهم الخاصة. وعليه فإن كل من عرفه قد عرفه بحسب ما رأوه أو أرادوا رؤيته من وجهة نظرهم. وعلى الرغم من أن الاستغراب كعلم ليس له تاريخ عميق الجذور، إلا أنه عندما يُنظر إليه على أنه " جهد لفهم الآخر أو المنظور الغربي والتشكيك فيه"، فقد حاول علماء المسلمين فهمه من خلال متابعة الدراسات التي أجريت في الغرب منذ ذلك الحين. ويمكن القول أنهم استجابوا لبعض الانتقادات الموجهة إليهم، ولذلك انخرطوا في أنشطة الاستغراب. ولقد نظمت كلية الإلهيات بجامعة سيرت ندوة دولية في الفترة ما بين 21-23 أكتوبر 2022. بعنوان (الاستغراب "الآخر" في الحضارة الإسلامية: القرنين التاسع والثالث عشر) وذلك من أجل المساهمة في المعرفة الناتجة عن دراسة الاستغراب ومعالجة ودراسة التراكم المعرفي الناتج عنه من صدر الإسلام إلى يومنا هذا وتوسيع مجاله)" وقد نظمت الندوة من خلال تقديم 68 ورقة بحثية باللغات التركية والإنجليزية والعربية، ونشرت النصوص الموجزة لهذه الأوراق في عام 2022. وبمناسبة الندوة تم طرح دراسات علمية من قبل علماء من مختلف أنحاء العالم حول الدراسات والأفكار الناتجة عن الآخر في الحضارة الإسلامية في إطار الاستغراب، وركزت هذه الدراسة على الترويج والتقييم للندوة المذكورة.

Anahtar Kelimeler

الاستغراب, آخر, الحضارة الإسلامية, غربي, ندوة

International Occidentalism Symposium-I ‘The Other’ in Islamic Civilisation: 9-13th Centuries

Öz

‘Occidentalism’, which derives from the French word ‘occident’ meaning west/garb, has been defined as ‘othering the West’, ‘hostility to Western civilisation’, ‘anti-Westernism’, ‘inverted orientalism’. However, a clear definition that is accepted by everyone has not yet been made. Although there are many reasons for this situation, one of the most important reasons is that those who do not define occidentalism try to explain it from their own position. Accordingly, all those who have defined it have made a definition according to whatever they see or want to see from their own perspectives. Although occidentalism as a science does not have a deep-rooted history, when it is considered as ‘the endeavour to understand and question the Other or the point of view of the West’ in terms of its meaning, it can be said that Muslim scholars have been engaged in occidentalism activities by following the studies carried out in the West since the early periods, trying to understand them and responding to some criticisms directed against them. Siirt University Faculty of Theology organised the symposium titled ‘International Occidentalism Symposium- I (The “Other” in Islamic Civilisation: 9-13th Centuries)’ in order to contribute to the knowledge produced within the framework of occidentalism and to address, examine and expand the accumulation of occidentalism from the beginning of Islam to the present day. Between 21-23 October 2022, 68 papers were presented in Turkish, English and Arabic languages at the symposium hosted by Siirt University Faculty of Theology at Siirt University. The summary texts of these papers were published in 2022. On the occasion of the symposium, scientific studies on the studies and ideas about the other in Islamic civilisation within the framework of occidentalism were put forward by scientists from various parts of the world. This study focuses on the introduction and evaluation of the symposium titled ‘International Occidentalism Symposium- I (The “Other” in Islamic Civilisation: 9-13th Centuries)’ organised by Siirt University Faculty of Theology in Siirt.

Anahtar Kelimeler

Occidentalism, Other, Islamic Civilisation, Occidentalist, Symposium

Kaynakça

• Aktaş, Ahmet. “Biz (Doğu) ve Öteki (Batı) İkileminde Oksidentalizm: Kavramın Kökeni ve Yüklenilen Anlamlar”. Oksidentalizme Giriş (İslam Medeniyetinde “Öteki”: 9-13. Yüzyıllar). ed. Fadıl Aygan vd. İstanbul: Beyan Yayınları, 2023.
• Aygan, Fadıl. “Erken Dönem Kelam Geleneği Üzerine Bir Değerlendirme”. Oksidentalizme Giriş (İslam Medeniyetinde “Öteki”: 9-13. Yüzyıllar). ed. Fadıl Aygan vd. İstanbul: Beyan Yayınları, 2023.
• Erman, Uğur. “Abbasi Halifesi Mehdî (Ö. 169/785) İle Nastûrî Patrik Timeteyus/ Timothy El-Câsilîk Arasında Cereyan Eden Dînî Polemiklerde Oksidentalist İz Düşümler”. Oksidentalizme Giriş (İslam Medeniyetinde “Öteki”: 9-13. Yüzyıllar). ed. Fadıl Aygan vd. İstanbul: Beyan Yayınları, 2023.
• Hıdır, Özcan. “Oryantalizme Karşı Oksidentalizm: Hadis Oksidentalizmi -M. Fuad Sezgin ve M. Mustafa el-A‘zamî Örneği-”. Hadis Tetkikleri Dergisi 5/1 (2007), 7-31.
• Koçyiğit, Demet. “Batı’yı Kurgulamak - Doğu’yu Sunmak, Doğu’yu Kurgulamak - Batı’yı Sunmak: Oksidentalizm’de Ben ve Öteki”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 57/57 (2017), 133-160.
• Saygın, Alkım. 20. Yüzyıl Türk Düşüncesinde Garbiyatçılık (Oksidentalizm) Üzerine Bir İnceleme. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.