Murray Bookchin'de tahakküm ve hiyerarşinin antropolojisi

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 3, 82 - 102, 01.06.2024

Ümit Feyzioğlu

Öz

Bu çalışmanın amacı; Murray Bookchin’in, tahakküm ve hiyerarşinin kökenlerine dair ortaya koyduğu antropolojik yaklaşımı ele alarak analiz etmektir. Toplumsal ekoloji düşüncesinin teorisyeni Murray Bookchin’e göre ekolojik kriz; insan ile doğa arasındaki ilişkinin tahakküm ve hiyerarşiye dayalı niteliğine ilişkindir. Tahakküm ve hiyerarşi ilişkileriyle kurulmuş olan toplumsal yapı, insan ile doğa arasındaki ilişkiyi de belirlemektir. Bu nedenle ekolojik kriz, toplumdaki tahakküm ve hiyerarşiden kaynaklı toplumsal bir krizdir. Dolayısıyla ekolojik krizi çözmek için öncelikle toplumdaki tahakküm ve hiyerarşiyi ortadan kaldırmak gerekmektedir. Bu nedenle Bookchin, tahakküm ve hiyerarşinin ortaya çıkışını ve tarihsel gelişimini irdelemektedir. Bookchin’e göre tahakküm ve hiyerarşi, prehistorik döneme dayanan antropolojik bir olgudur. İlksel kolektivitelerde gerontokrasi ve patriarşiyle ortaya çıkan tahakküm ve hiyerarşi, kolektivitenin gelişimiyle statü ve iktidar ilişkileri yaratarak kurumsallaşmıştır. Bookchin’in antropolojik yorumsaması, tahakküm ve hiyerarşinin kökenlerini belirlerken aynı zamanda tahakküm ve hiyerarşinin insanın evrimine koşut doğal olgular olduğunu ortaya koymaktadır. Evrimsel doğal olgular olması nedeniyle tahakküm ve hiyerarşinin varlığı ve ortadan kaldırılması tartışmalı bir hale gelmektedir.

Anahtar Kelimeler

Murray Bookchin, Toplumsal ekoloji, İnsan ve doğa ilişkisi, Tahakküm, Hiyerarşi

Etik Beyan

Makale için etik onay alınmamıştır. Yazar, çalışmanın etik kurul onayına tabi olmadığını beyan eder.

Anthropology of domination and hierarchy in Murray Bookchin

Öz

The aim of this study is to analyze Murray Bookchin's anthropological approach to the origins of domination and hierarchy. According to Murray Bookchin, the theorist of social ecology thought, ecological crisis is about the relationship between humans and nature which is based on domination and hierarchy. The social structure established with relations of domination and hierarchy also determines the relationship between humans and nature. Therefore, the ecological crisis is a social crisis caused by domination and hierarchy in society. Therefore, in order to solve the ecological crisis, it is first necessary to eliminate domination and hierarchy in society. For this reason, Bookchin examines the emergence and historical development of domination and hierarchy. According to Bookchin, domination and hierarchy are anthropological phenomena dating back to the prehistoric period. Domination and hierarchy, which emerged with gerontocracy and patriarchy in primitive collectivities, became institutionalized by creating status and power relations with the development of the collectivity. While Bookchin's anthropological hermeneutic determines the origins of domination and hierarchy, it also reveals that domination and hierarchy are natural phenomena parallel to human evolution. Because of they are evolutionary natural phenomena, the existence and elimination of domination and hierarchy become controversial.

Anahtar Kelimeler

Murray Bookchin, Social ecology, Relationship between humans and nature, Domination, Hierarchy

Kaynakça

• Bookchin, M. (Lewis Herber mahlasıyla). (1962). Our synthetic environment. Alfred A. Knopf.
• Bookchin, M. (1996). Ekolojik bir topluma doğru, (A. Yılmaz Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Bookchin, M. (2013a). Toplumsal ekoloji ve komünalizm, (F. D. Elhüseyni Çev.). Sümer Yayıncılık.
• Bookchin, M. (2013b). Özgürlüğün ekolojisi, (M. K. Coşkun Çev.). Sümer Yayıncılık.
• Bookchin, M. (2013c). Toplumu yeniden kurmak, (K. Şahin Çev.). Sümer Yayıncılık.
• Bookchin, M. (2014a). Toplumsal ekolojinin felsefesi, (R. G. Ögdül Çev.). Sümer Yayıncılık.
• Bookchin, M. (2014b). Kentsiz kentleşme, (B. Özyalçın Çev.). Sümer Yayıncılık.
• Kovel, J. (2005). Doğanın düşmanı: kapitalizmin sonu mu, dünyanın sonu mu? (G. Koca Çev.) Metis Yayınları.