Çıkmalı yapıların sismik hasarları üzerine: 2023 Kahramanmaraş Depremleri Sonrası Notlar

Yıl 2024, Cilt: 1 Sayı: 2, 43 - 52, 06.12.2024

Elif Belkıs Öksüz Uncu

Öz

6 Şubat 2023’te gerçekleşen Kahramanmaraş depremleri Türkiye'nin yaklaşık on bir ilinde büyük kayıplara neden olmuştur. Bugün, inşaat mühendisliğinden mimarlığa kadar her disiplin bu kayıpların sorumluluğunu farklı şekillerde üstlenmektedir. Bu çalışma da depremler sonrası hasarlı binaların ortaya çıkmasına zemin hazırlayan mimari müdahalelerin birine değinmektedir: çıkmalı yapılarda oluşan sismik hasarlar. Estetik kaygılar veya pratik amaçlar için olsun, Türkiye'deki betonarme inşaatlarında üst katlardaki kirişlerin uzatılarak konsol olarak tasarlanması sıkça görülmektedir. Bu uygulamalar, bina tasarımında sebep oldukları asimetri ve düzensizlikle bina deprem performansını olumsuz yönde etkilemesine rağmen, ekonomik ve işlevsel nedenlerle özellikle apartman binalarında sıkça karşımıza çıkmaktadır. Özellikle çıkma uygulamalarının 1990'larda bina tasarım yönetmeliklerinde yer almaya başlamasıyla çıkmalı betonarme apartman binaları, Türkiye'nin küçük şehirlerinde konut mimarisinde bir fenomene dönüşmüştür. Ancak, Türkiye'deki diğer büyük depremlerle birlikte, Kahramanmaraş merkezli depremlerle (2023) bir kez daha göstermiştir ki, ekonomik ve işlevselliğiyle mekân kazanımı sağlayan uygulamalar, aldıkları hasarlarla kullanıcısına çok daha fazla maliyet yaratmaktadır. Bu nedenle, bu çalışma, bu yapısal uygulamanın bir mimari stile dönüşümünü ele almakta ve Kahramanmaraş depremleri bağlamında konut sahibi için ortaya çıkardığı asıl maliyeti farklı örneklerle belgelemektedir.

Anahtar Kelimeler

planlı alanlar imar yönetmeliği, kahramanmaraş depremleri, mimari tasarım hataları, çıkmalar

On the Seismic Damage Sustained by Cantilever Projections: Notes on the aftermath of the 2023 Kahramanmaraş Earthquakes

Öz

The earthquakes in Kahramanmaraş on February 6, 2023, caused significant losses across approximately eleven provinces in Turkey. Today, every discipline, from civil engineering to architecture, assumes responsibility for these losses in various ways. This study addresses one of the architectural interventions that contributed to the emergence of damaged buildings after the earthquakes: seismic damage in buildings with cantilevers. Whether for aesthetic concerns or practical purposes, it is common in Turkey’s reinforced concrete constructions to extend beams on upper floors as cantilevers. Although these applications negatively impact a building's earthquake performance due to the asymmetry and irregularity they introduce into the design, they are frequently seen in apartment buildings for economic and functional reasons. Especially with the inclusion of cantilever applications in building design regulations in the 1990s, cantilevered reinforced concrete apartment buildings have become a phenomenon in residential architecture in Turkey’s smaller cities. However, along with other major earthquakes in Turkey, the Kahramanmaraş-centered earthquakes (2023) have once again shown that these space-gaining applications, valued for their economic and functional benefits, ultimately create much higher costs for users due to the damage incurred. Therefore, this study examines the transformation of this structural practice into an architectural style and documents, with various examples, the real cost it imposes on homeowners in the context of the Kahramanmaraş-centered earthquakes).

Anahtar Kelimeler

planned areas zoning regulation, cantilever projections, kahramanmaras earthquakes, architectural design faults

Kaynakça

• AFAD. (2023). Kahramanmaraş’ta meydana gelen depremler hk. – 34. T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı. Retrieved from https://www.afad.gov.tr/kahramanmarasta-meydana-gelen-depremler-hk-34
• Akıncıtürk, N. (2003). Yapı tasarımında mimarın deprem bilinci. Uludağ University Journal of The Faculty of Engineering, 8(1). https://doi.org/10.17482/uujfe.85305
• Büyükyıldırım, G. (2001). Antalya’da ciddi bir sorun: Yapılarda kapalı çıkmalar. Türkiye Mühendislik Haberleri, 415, 38–42.
• Demirbaş, N., Ulucan, M., Açıkgenç Ulaş, M., Şahin, H., Alyamaç, K., & Bildik, A. (2020). 24 Ocak 2020 Elazığ Sivrice depremi raporu. https://doi.org/10.13140/RG.2.2.33009.30567
• Doğan, M., Ünlüoğlu, E., & Özbaşaran, H. (2007). Earthquake failures of cantilever projections buildings. Engineering Failure Analysis, 14, 1458–1465.
• Erman, E. (2005). A critical analysis of earthquake-resistant architectural provisions. Architectural Science Review, 48(4), 295–304. https://doi.org/10.3763/asre.2005.4837
• Karki, I., & Parajuli, H. R. (2023). Effects of cantilever projections on seismic performances of RC buildings. Journal of Innovations in Engineering Education, 6(1), 110–117. https://doi.org/10.3126/jiee.v6i1.56965
• Meral, E. (2019). Kapalı çıkmalı betonarme binaların deprem davranışının değerlendirilmesi. Fırat Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 31. Retrieved from http://peer.berkeley.edu
• Meral, E. (2023). Effects of frame discontinuity on seismic behaviour of RC buildings. Iranian Journal of Science and Technology - Transactions of Civil Engineering, 47(5), 2969–2983. https://doi.org/10.1007/s40996-023-01065-2
• Özcebe, G. (2004). Deprem güvenliğinin saptanması için yöntemler geliştirilmesi. TÜBİTAK İÇTAG YMAÜ İ574 Numaralı Araştırma Projesi Sonuç Raporu, Ankara, Türkiye.
• Özmen, C., & Ünay, A. İ. (2007). Commonly encountered seismic design faults due to the architectural design of residential buildings in Turkey. Building and Environment, 42(3), 1406–1416. https://doi.org/10.1016/j.buildenv.2005.09.029
• Sucuoğlu, H., & Yazgan, U. (2003). Simple survey procedures for seismic risk assessment in urban building stocks. In Seismic risk assessment and retrofitting (pp. 29–40). https://doi.org/10.1007/978-94-010-0021-5_7
• T.C. Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2023). 2023 Kahramanmaraş ve Hatay depremleri raporu.