CEZA HUKUKU BAĞLAMINDA AKIL HASTASI KİŞİLER HAKKINDA ALINABİLECEK KARARLAR VE TEDBİRLER

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 2, 491 - 574, 01.12.2024

Ersin Şare

https://doi.org/10.62124/kluhfd.1568733

Öz

Normal kişilerin işledikleri suçlara nazaran akıl hastası kişilerin işledikleri suçlar toplum nazarında daha çok ilgi çekmektedir. Korkutucu olanın aynı zamanda ilgi çekici olmasının getirdiği olumsuz sonuç ise akıl hastası her kişinin suç işleme eğilimine ve potansiyeline sahip olduğu biçiminde bir kanaatin oluşmasıdır. Günümüzde, suç işleyen her kişinin aslında bir ruhsal bozukluk gösterdiği biçiminde bir algı bulunmaktadır. Bu bağlamda toplumsal yaşama aykırı bir fiil gerçekleştiren kişide; diğer önemli psikiyatrik hastalıklardan biri bulunmasa bile, sırf suç işlemiş olması kişilik bozukluğunun olduğunun göstergesidir. Bu anlayışın sonucu akıl hastalığı ile suç işlemenin birbirinin özdeşi kabul edilmesidir; akıl hastalığı neden suç işlemek ise sonuçtur. Her akıl hastası kişi potansiyel suçlu olmasa da; toplumsal düzenin korunması için, tehlike arz eden akıl hastası kişilerin, alınacak olan kararlar ve tedbirlerle tehlikeli hâllerinin sona erdirilmesi gerekmektedir. Herhangi bir suç işlememiş akıl hastaları ile suç işlemiş akıl hastaları yönünden alınacak karar ve tedbirler birbirinden farklıdır. Herhangi bir suç işlememekle birlikte, toplum için tehlike arz eden bir akıl hastasına, ceza hukukunun verdiği imkanlarla müdahale edilmesinin ve bazı tedbir kararlarının alınmasının hukuki zeminini bulmak bir hayli zordur. Genellikle, bir suç işlendiğinde ceza hukuku devreye girer ve suç işlediği sabit olan faile yaptırım uygulanır. Aslında işlenen suç, akıl hastası kişinin korunmasında ve tedavisinde araçtır.

Anahtar Kelimeler

Akıl Hastalığı, İsnat Yeteneği, Güvenlik Tedbiri, Cezai Ehliyet, Kusurluluk

Teşekkür

Teşekkür ederim

DECISIONS and MEASURES THAT CAN BE TAKEN REGARDING MENTALLY ILL PERSONS IN THE CONTEXT of CRIMINAL LAW

Öz

Compared to the crimes committed by normal people, the crimes committed by mentally ill people attract more attention in the eyes of society. The negative consequence of what scary is at the same time attractive is the formation of a belief that every mentally ill person has the tendency and potential to commit crime. Today, there is a perception that every person who commits a crime actually has a mental disorder. In this context, at a person who commits an act against social life; Even if one of the other important psychiatric diseases is not present, the mere fact of committing a crime is an indication that he has a personality disorder. The result of this understanding is that mental illness and committing a crime are considered identicalande Mental illness is the cause, committing crime is the result. Although not every mentally ill person is a potential criminal; In order to protect the social order, the dangerous situations of mentally ill people who pose a danger must be ended through decisions and measures to be taken. The decisions and measures to be taken for mentally ill persons who have not committed any crime and those who have committed a crime are different from each other. It is very difficult to find a legal basis for intervening with the opportunities provided by criminal law and taking some precautionary measures against a mentally ill person who poses a danger to society, even though he has not committed any crime. Generally, when a crime is committed, criminal law step in and sanctions are imposed on the perpetrator who is proven to have committed a crime. In fact, the crime committed is a tool in the protection and treatment of the mentally ill person.

Anahtar Kelimeler

Mental Illness, Imputability Ability, Security Measures, Criminal Liability, Culpability

Kaynakça

• Akgün N, Adli Psikiyatri (1987).
• Akdağ H, Ceza Hukukunda Kusurluluğu Kaldıran ve Azaltan Nedenler (Adalet Yayınevi 2020).
• Akıl Hastalarına Karşı Cemiyetin Müdafaası Mevzuunda Kollokyum, 11, 25 Mart; 8, 12 Nisan 1958 (İstanbul Üniversitesi Ceza Hukuku ve Kriminoloji Enstitüsü 1958).
• Alacakaptan U, Suçun Unsurları (Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 1975).
• Alpkan L, ‘Ceza Hukuku İle İlgili Adli Psikiyatrik Kavramlar’, Adli Psikiyatri Günleri (Türk Nöropsikiyatri Derneği 1997).
• Artuk ME ve diğerleri, Ceza Hukuku Genel Hükümler (11. Baskı, Adalet Yayınevi 2017).
• Avrupa Konseyi, ‘Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin Üye Devletlere, Ruh Sağlığı Bozuk Olan Kişilerin Hakları ve Haysiyetlerinin Korunması ile ilgili, Rec (2004) 10 Sayılı Tavsiye Kararı’, Tuğçe Göksu Erbaş (çev) iç Yener Ünver (edr), Adli Tıp ve Ceza Hukuku (Seçkin Yayınevi 2012).
• Bayındır S, Türk Ceza Hukukunda Akıl Hastalığı (Legal Yayınevi 2016).
• Belli VF, Adli Psikiyatri (Türkiye Klinikleri Tıp Kitabevi 1992).
• Bostancı Bozbayındır G, Ceza Hukukunda Haksız Tahrik (Beta Yayınevi 2013).
• Boylu ME ve diğerleri, ‘Türk Ceza Kanunu “Madde 34/1” Kapsamında “geçici bir neden” Olarak Değerlendirilen Vakaların Adli Psikiyatrik Açıdan İncelenmesi’, (2023) 37 (2) Adli Tıp Dergisi 65, 73.
• Centel N ve Zafer H, Ceza Muhakemesi Hukuku (21. Bası, Beta Yayınevi 2022).
• Centel N ve diğerleri, Türk Ceza Hukukuna Giriş (11. Baskı, Beta Yayınevi 2020).
• Çöpür M, Adli Psikiyatri ve Hukuk (Nobel Yayınevi 2017).
• Çöpür M ve Güzelhan Y, ‘Cinayet Suçu İşlemiş Bir Sanrısal Bozukluk Olgusunun Adli Psikiyatri Açısından İncelenmesi (Olgu Sunumu)’, (2002) 77 (1) Dirim Aylık Tıp Gazetesi 22, 27.
• Demirbaş T, Ceza Hukuku Genel Hükümler (8. Baskı, Seçkin Yayınevi 2012).
• Demirbaş, ‘Güvenlik Altında Tutma ve Sosyal Terapi Kurumları’ iç Mehmet Murat İnceoğlu (edr), Uğur Alacakaptan’a Armağan Cilt 1 (İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları 2008).
• Demirbaş T, Haksız Tahrik (3. Bası, Seçkin Yayınevi 2021).
• Dinçmen K, Adli Psikiyatri (Birlik Yayınları 1984).
• Dönmezer S ve Erman S, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku Cilt II (14. Baskı, Der Yayınları 2019).
• Erasmus D, Deliliğe Övgü, Yücel Sivri (çev) (8. Bası, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları 2019).
• Erem F ve diğerleri, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler (14. Bası, Seçkin Yayınevi 1997).
• Erman S, ‘Suç İşlememiş Akıl Hastalarına Ait Umumi Rapor’, Akıl Hastalarına Karşı Cemiyetin Müdafaası Mevzuunda Kollokyum, 11, 25 Mart; 8, 12 Nisan 1958 (İstanbul Üniversitesi Ceza Hukuku ve Kriminoloji Enstitüsü 1958).
• Foucault M, Akıl Hastalığı ve Psikoloji, Emre Bayoğlu (çev) (6. Baskı, Ayrıntı Yayınları 2020).
• Gamsız Bilgin N ve diğerleri, ‘Ceza Sorumluluğunun Değerlendirilmesinde Olay Tarihli Ruhsal Muayenenin Önemi: Bir Olgu Sunumu’, iç Gökhan Oral (edr), Olgularla Adli Psikiyatri ve Davranış Bilimleri (Akademisyen Kitabevi, 2021).
• Giyik A, Ceza Muhakemesi Hukukunda Akıl Hastalığı (Adalet Yayınevi 2020).
• Gökcen A. ve diğerleri, Ceza Muhakemesi Hukuku (7. Bası, Adalet Yayınevi 2023).
• Gölcüklü F, Türk Ceza Sistemi (Hürriyeti Bağlayıcı Cezalar) (Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları 1966).
• Hafızoğulları Z ve Özen M, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler (10. Baskı, US-A Yayıncılık 2017).
• Hakeri H, Ceza Hukuku Genel Hükümler (19. Bası, Adalet Yayınevi 2016).
• İncesu C, ‘Adli Psikiyatride Zorunlu Tedavi Süreci’, Adli Psikiyatri Günleri (Türk Nöropsikiyatri Derneği 1997).
• Jescheck HH, Alman Ceza Hukukuna Giriş, Feridun Yenisey (çev) (Beta Yayınevi 2007).
• Jescheck HH, Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların Alman ve Türk Ceza Hukukundaki Yeri, Ayhan Önder (çev) (1983) 48 (1-4) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 479, 493.
• Kaygısız M, Türkiye’deki Seri Katiller (4. Bası, Seçkin Yayınevi 2024).
• Kunter N ve diğerleri, Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku (18. Bası, Beta Yayınevi 2010).
• Kuyu C, Adli Psikiyatri (Seçkin Yayınevi 1998).
• Meraklı S, Ceza Hukukunda Kusur (2. Bası, Seçkin Yayınevi 2020).
• Nuhoğlu A, Ceza Hukukunda Emniyet Tedbirleri (Adil Yayınevi 1997).
• Osmanoğlu B, Ceza Muhakemesi ve İnfaz Hukukunda Akıl Hastalığı ve Alternatif Bir Model Olarak Akıl Sağlığı Mahkemeleri (On İki Levha Yayınları 2023).
• Öncü F ve Sercan M, ‘Ceza Hukukunda Adli Psikiyatri’, Adli Psikiyatri Uygulama Kılavuzu (Türkiye Psikiyatri Derneği Yayınları 2007).
• Öncü F ve Ger MC, ‘Zorunlu Tedavi’, Adli Psikiyatri Uygulama Kılavuzu (Türkiye Psikiyatri Derneği Yayınları 2007).
• Önder A, Ceza Hukuku Genel Hükümler Cilt II-III (2. Bası, Beta Yayınevi 1992).
• Özbek A, Adli Psikiyatri -Ceza ve Medeni Hukuk Açısından Ruh Hastalıkları ve Bilirkişilik- (Adalet Bakanlığı Yayınları, 1980).
• Özbek VÖ ve diğerleri, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler (10. Bası, Seçkin Yayınevi 2019).
• Özdamar Ünal G, ‘Paronoid Korkudan Tamamlanmış Cinayete Homsid Öngörülebilir mi, Önlenebilir mi?’, iç Gökhan Oral (edr), Olgularla Adli Psikiyatri ve Davranış Bilimleri (Akademisyen Kitabevi, 2021).
• Özden SY, Adli Psikiyatri (2. Bası, Nobel Yayınevi 2015).
• Öztürk B ve diğerleri, Nazari ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku (16. Bası, Seçkin Yayınevi 2022).
• Pisapia GD, İtalyan Ceza Hukuku Müesseseleri Genel Kısım, Atıf Akgüç (çev) (Adalet Bakanlığı Yayınları 1971).
• Polat O ve Dinçkol A, Adli Tıpla İlgili Yargıtay Kararları -Adli Tıp Mevzuatı- (Der Yayınları 2001).
• Scull A, Uygarlık ve Delilik, Nurettin Elhüseyni (çev) (3. Bası, Yapı Kredi Yayınları 2019).
• Sercan M, ‘Türk Ceza Kanunu Uygulamalarında Sanık Yönünden Nörolojik Patojiler’ iç Dursun Kırbaş ve diğerleri (edr), Adli Nöropsikiyatri (Nobel Tıp Kitapevleri 2016).
• Soyaslan D, Ceza Hukuku Genel Hükümler (7. Bası, Yetkin Yayınevi 2016).
• Soysal H, Adli Psikiyatri (Özgür Yayınları 2012).
• Soysal H, ‘Suç İşlemiş Akıl Hastalarının Muhafaza ve Tedavi Sonrası İzleme Süreci ve İzleme Kurumlarının Durumu’, Adli Psikiyatri Günleri (Türk Nöropsikiyatri Derneği 1997).
• Şare E, ‘Ses veya Görüntü Kayıtlarının Delil Olma Vasfı’, (2023) 37 (51) Mersin Barosu Dergisi 167, 239.
• Şensoy N, ‘Suç İşlemiş Akıl Hastalarına Ait Umumi Rapor’, Akıl Hastalarına Karşı Cemiyetin Müdafaası Mevzuunda Kollokyum, 11, 25 Mart; 8, 12 Nisan 1958 (İstanbul Üniversitesi Ceza Hukuku ve Kriminoloji Enstitüsü 1958).
• Talas S, ‘Ceza Hukukunda Kusur İlkesi Bağlamında Nedeninde Serbest Hareket (actio libera in causa) Kavramı ve Geçici Nedenlerin Ceza Sorumluluğuna Etkisi’ (Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi 2011).
• Taner T, Ceza Hukuku Umumi Kısım (3. Bası, İstanbul Üniversitesi Yayımları 1953).
• Toroslu H, Ceza Hukukunda İsnat Yeteneği (Savaş Yayınevi 2015).
• Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük (11. Baskı, Türk Dil Kurumu Yayınları 2011).
• Ulutürk H, Türk Ceza Hukukunda Akıl Hastalığı ve Akıl Hastalığının Kusur Yeteneğine Etkisi (Seçkin Yayınevi 2014).
• Ünver Y ve Hakeri H, Ceza Muhakemesi Hukuku (19. Bası, Adalet Yayınevi 2022).
• Ünver Y, ‘YTCK’da Kusurluluk’, (2006) 1 (1) Ceza Hukuku Dergisi 37, 73.
• Yağcı Çetin F, Türk Ceza Hukukunda Akıl Hastalığı (Seçkin Yayınevi 2022).
• Yalçın T, Çok Failli Suçlar (Seçkin Yayınevi 1998).
• Yenisey F ve Plagemann G, Alman Ceza Kanunu (Beta Yayınevi 2009).
• Yenisey F ve diğerleri, Alman Ceza Muhakemesi Kanunu (StPO) (3. Bası, Beta Yayınevi 2020).
• Yıldız ME, Ceza Hukukunda Akıl Hastalığının Kusur Yeteneğine Etkisi ve Akıl Hastalarına Özgü Güvenlik Tedbirleri (Adalet Yayınevi 2020).
• Zafer H, Ceza Hukuku Genel Hükümler TCK m. 1-75 (4. Bası, Beta Yayınevi 2015).