ETİK LİDERLİK DAVRANIŞININ ÇALIŞANLARIN İŞ TATMİNİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİNDE ÖRGÜTSEL ADALET ALGISININ ARACILIK ROLÜ

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 1, 1 - 22, 30.06.2022

Murat Ayar

https://doi.org/10.51969/klusbmyo.1040216

Öz

Günümüzün çetin rekabet koşullarına uyum sağlayabilmek için örgütlerin sahip oldukları insan kaynağını en etkin şekilde yönlendirebilecek, etik bir çerçevede hareket eden ve örgütlerinde adaleti sağlayabilecek liderlere ihtiyaçları vardır. Bu çalışmada etik liderlik davranışının çalışanların iş tatmini üzerindeki etkisinde örgütsel adalet algısının aracılık rolü araştırılması amaçlanmıştır. İlk olarak, etik liderlik, iş tatmini ve örgütsel adalet kavramlarının tanımı yapılarak ilgili kavramsal çerçeveye yer verilmiştir. Araştırma kısmında ise, ülkemizde görev yapan 416 akademisyene, etik liderlik davranışları, iş tatmini ve örgütsel adalet algıları ile ilgili sorulardan oluşan anket uygulanmıştır. Aracılık etkisini ortaya koyabilmek için SmartPLS-3 modelinden yararlanılmıştır. Elde edilen veriler ışığında etik liderlik, iş tatmini ve örgütsel adalet arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Bununla birlikte araştırma bulguları etik liderliğin, iş tatmini üzerindeki etkisinde örgütsel adaletin kısmi aracılık etkisinin de olduğunu da göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Etik Liderlik, İş Tatmini, Örgütsel Adalet, Akademisyenler

Kaynakça

• ADAMS, J.S. (1963). “Toward and Understanding of Equity”. Journal of Abnormal and Social Physhology, 67, 422-436.
• AKKOÇ, İ., ÇALIŞKAN, A. ve TURUNÇ, Ö. (2012). Örgütlerde Gelişim Kültürü ve Algılanan Örgütsel Desteğin İş Tatmini ve İş Performansına Etkisi: Güvenin Aracılık Rolü. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19 (1): 105- 135.
• AYDIN, İ. P. (2001), “Yönetsel, Mesleki ve Örgütsel Etik”, Pegem Yayınevi, İkinci Baskı, Ankara.
• AYKANAT, Z. ve YILDIRIM, A. (2012), “Etik Liderlik Ve Örgütsel Adalet İlişkisi: Teorik Ve Uygulamalı Bir Araştırma”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Fırat University Journal of Social Science 22, 2, 260-274.
• BAKIRTAŞ, F. M. ve KANDEMİR, H. (2017). Sendika Katılım Nedeni İle Örgütsel Adalet İlişkisi Üzerine Alan Araştırması. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 6(15), 303-318.
• BIYIK, Y., ŞİMŞEK, T. ve ERDEN, P. (2017). Etik Liderliğin Çalışanların İş Performansı Ve İş Tatminine Etkisi. Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 3(1), 59-70.
• CRANNY, C. J., SMITH, P. C. ve STONE, E. F. (1992). Job satisfaction: Advances in research and applications. Lexington, MA: Lexington Books.
• DEMİRCİ, M. K., GÜMÜŞTEKİN, G. E., MERCAN, N., ALAMUR, B. ve TİRYAKİ, S. (2013), “Machiavellianism in Relation to Ethical Leadership and a Practice”, International Conference on Economic and Social Studies (ICESoS’13), 10-11 May, 2013, Sarajevo.
• DEMİRKAYA, H. ve KANDEMİR, A. Ş. (2014), “Örgütsel Adaletin Boyutları ile Örgütsel Güven Arasındaki İlişkinin Analizine Yönelik Bir İşletme İncelemesi”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18 (2): 263-279.
• DOĞAN, D. (2019). Smartpls İle Veri Analizi (2. Baskı). Ankara: Zet Yayınları.
• DÖNMEZ, F. ve TOPALOĞLU, C. (2020). Otel çalışanlarında algılanan örgütsel destek, iş yeri yalnızlığı ve iş tatmini ilişkisi. İş ve İnsan Dergisi, 7(2), 311–324.
• EREN, E. (2015), “Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi”, Beta Basım Yayım Dağıtım, 15. Basım, İstanbul.
• EROĞLUER, K. ve YILMAZ, Ö., (2015), “Etik Liderlik Davranışlarının Algılanan Örgüt İklimi Üzerine Etkisine Yönelik Bir Uygulama: İş Yaşamında Yalnızlık Duygusunun Aracılık Etkisi”, İşletme Araştırmaları Dergisi, 7, 1, 280-308.
• EROL, V. (1998). İş tatmini ve örgütsel bağlılık (Doctoral dissertation, Marmara Universitesi (Turkey)).
• ESMER, Y. (2013), “Banka İşletmelerinde Etik Liderlik Ve Örgütsel Bağlılık İlişkisi: Ziraat Bankası Örneği”, Aksaray Üniversitesi İİBF Dergisi, Temmuz, 5, 2.
• FINDIKLI, M. A. (2017), “Sürdürülebilirlik Perspektifinde İş Etiği”, Edt. Işıl Mendeş Pekdemir, “İşletmelerde Sürdürülebilirlik Dinamikleri”, Beta Basım Yayım Dağıtım, 1. Baskı, İstanbul.
• GREENBERG, J. (2004). “Stress Fairnes to Fare No Stress: Managing Workplace Stress by Promoting Organizational Justice”. Organizational Dynamics, 33(4), 352- 365.
• GÜRİŞ S. ve ASTAR, M. (2014). Bilimsel araştırmalarda SPSS ile istatistik. DER Yayınları, İstanbul.
• HAIR, J.F.Jr., HULT, T.M., RINGLE, C.M. ve SARSTEDT, M. (2013). A primer on partial least squares structural equation modeling (pls-sem). Thousand Oaks. CA: Sage.
• HARVEY, Eric, (2004), “Liderlik Ve Etik”, Executive Excellence. Yıl:8, Sayı:87, S. 23
• HOLLYFORDE, S. ve WHIDDETT, S. (2003). The Motivation Handbook, Chartered Institute of Personnel and Development. London: CPID House.
• HOY, W. K. ve TARTER, C. J. (2004). Organizational justice in schools: No justice without trust. International Journal of Educational Management, 18(4), 250-259.
• http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5a466265054c06.14859291, (Erişim Tarihi: 29.12.2017)
• http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&kelime=ADALET, /Erişim Tarihi: 03.01.2018).
• İÇERLİ, L. (2010), “Örgütsel Adalet: Kuramsal Bir Yaklaşım”, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 5, 1, 67-92.
• İYİGÜN, N. Ö. (2012), “Örgütsel Adalet: Kuramsal Bir Yaklaşım”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11, 21 (1) Bahar, 49-64.
• KARAEMİNOĞULLARI, A. (2006), “Öğretim Elemanlarının Örgütsel Adalet Algıları ile Sergiledikleri Üretkenliğe Aykırı Davranışlar Arasındaki İlişki ve Bir Araştırma”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KEKLİK, B. (2012), “Sağlık Hizmetlerinde Benimsenen Liderlik Tiplerinin Belirlenmesi”, Kocatepe Üniversitesi Dergisi, 14, 1.
• KOÇEL, T. (2014), “İşletme Yöneticiliği”, Genişletilmiş 15. Baskı, Beta Basım Yayım Dağıtım, 15. Basım, İstanbul.
• KURGUN, O. A., AKTAŞ, E. ve GÜRİPEK, E. (2013), “Çalışanların Örgütsel Adalet Algılarında Yöneticilerinin Etik Liderlik Davranışlarının Rolü”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16, 30, 151-166.
• LIM, B. ve LOOSEMORE, M. (2017), “The Effect Of İnter-Organizational Justice Perceptions On Organizational Citizenship Behaviors İn Construction Projects”, International Journal of Project Management 35, 95– 106.
• LOCKE, E. A. (1976). The nature and causes of job satisfaction. Handbook of industrial and organizational psychology.
• LUND, D.B. (2003). “Organizational Culture and Job Satisfaction”, The Journal of business & Industrial Marketing, Vol: 18, No:3, Emerald
• METE, B., ve DEMİR, H. (2016). “Etik Liderlik Davranışının Yöneticiye Duyulan Sadakat Üzerine Etkisi: Güvenin Aracı Rolü”, Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi dergisi, KAÜİİBFD, 7, 14.
• ÖRÜCÜ, E. ve HASIRCI, I. (2021). İş tatmini ve tükenmişlik ilişkisinde öz kendilik değerlendirmesinin aracı rolü ve bir uygulama. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(4), 1172-1189.
• ÖZMEN, Ö. N. T., ARBAK, Y. ve ÖZER, P.S. (2007), “Adalete Verilen Değerin Adalet Algıları Üzerindeki Etkisinin Sorgulanmasına İlişkin Bir Araştırma”, Ege Akademik Bakış Dergisi, 7,1, 17-33.
• PIEPER, A. (1999), “Etiğe Giriş”, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• PUCETAITE, R. (2014), “Stimulating Organizational İnnovativeness Through Ethical Leadership Practices: The Mediating Role Of Organizational Trust”, Procedia - Social and Behavioral Sciences 156, 231 – 235.
• RINGLE, C., DA SILVA, D. ve BIDO, D. (2015). Structural equation modeling with the SmartPLS. Brazilian Journal Of Marketing, 13(2).
• RIZAOĞLU, B. ve AYYILDIZ, T. (2008). Konaklama işletmelerinde örgüt kültürü ve iş tatmini: Didim örneği. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 19(1), 7-20.
• ROBBINS, S. ve JUDGE, T. A. (2012). Organizational Behavior. New Jersey: Prentice Hall.
• SCANDURA, T. A. (2016). Essentials of organizational behavior, an evidence based approach. USA: Sage Publications.
• SEVİMLİ, F. ve İŞCAN, F. (2005). Bireysel ve iş ortamına ait etkenler açısından iş doyumu. Ege Akademik Bakış Dergisi, 5(2), 1–10.
• SÖKMEN, A. (2019). Etik liderlik, örgütsel güven, iş tatmini ve işten ayrılma niyeti ilişkisi: bir hastane işletmesinde araştırma. Third Sector Social Economic Review, 54(2), 917-934.
• ŞAHİN, R. ve KAVAS, E. (2016), “Örgütsel Adalet İle Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişkinin Belirlenmesinde Öğretmenlere Yönelik Bir Araştırma: Bayat Örneği”, Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 7, 14, 119-140.
• TİTREK, O. (2009), “Okul Türüne Göre Okullardaki Örgütsel Adalet Düzeyi”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6, 2, 551-573.
• TUNA, M., BİRCAN, H., ve YEŞİLTAŞ, M. (2012), “Etik Liderlik Ölçeği’nin Geçerlilik Ve Güvenilirlik Çalışması: Antalya Örneği”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26,2.
• TUTAR, H., ALTINÖZ, M. ve ÇAKIROĞLU, D. (2011), “Is Ethical Leadership And Strategic Leadership A Dilemma? A Descriptive Survey”, Procedia Social and Behavioral Sciences 24, 1378–1388.
• ÜNSEVER, M. O. ve ÇETİNKAYA, F. F. (2021). Kişilik Özellikleri İle İş Tatmini Arasındaki İlişkide Psikolojik Sermayenin Aracılık Etkisi: Kırşehir İlindeki Kamu Çalışanları Üzerine Bir Araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 13(3), 2653-2677.
• WOLFE, S, ROJEK, J., MANJARREZ, V. ve ROJEK, A. (2018), “Why Does Organizational Justice Matter? Uncertainty Management Among Law Enforcement Officers”, Journal of Criminal Justice 54, 20–29.
• WRIGHT, T. A. ve CROPANZANO, R. (1998). Emotional exhaustion as a predictor of job performance and voluntary turnover. Journal of applied psychology, 83(3), 486.
• YEAN, T. F. ve YOSUF, A. (2016), “Organizational Justice: A Conceptual Discussion”, Procedia - Social and Behavioral Sciences 219, 798-803.
• YENİÇERİ, Ö. (2012), “Örgütsel Değişmenin Yönetimi”, Ankara.
• YENİÇERİ, Ö., DEMİREL, Y. ve SEÇKİN, Z. (2009). Örgütsel adalet ile duygusal tükenmişlik arasındaki ilişki: İmalat sanayi çalışanları üzerine bir araştırma. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2009(1), 83-99.
• YEŞİLTAŞ, M., ÇEKEN, H. ve SORMAZ, Ü. (2012), “Etik Liderlik Ve Örgütsel Adaletin Örgütsel Sapma Davranışları Üzerindeki Etkisi”, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28, 18-39.
• YILMAZ, E. (2005), “Etik ve Liderlik”, Öğretmenin Dünyası Odunpazarı Belediyesi Yayınları Eğitim Dizisi-3, Mikro Yayıncılık, Ankara, 39-51.
• YILMAZ, K. (2010), Devlet Ortaöğretim Okullarında Görev Yapan Öğretmenlerin Örgütsel Adalet Algıları”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri / Educational Sciences: Theory & Practice 10 (1), Kış / Winter, 579-616.
• ZHU, Y. (2013). A review of job satisfaction. Asian Social Science, 9 (1).