ANLIK MESAJLAŞMA UYGULAMALARINDA KULLANICI METASININ SÖMÜRÜLMESİ: WHATSAPP GİZLİLİK SÖZLEŞMESİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 2, 1 - 30, 31.12.2022

Malik Aslanyürek

https://doi.org/10.51969/klusbmyo.1167020

Öz

Bu çalışmanın ana odağını Ocak 2021’de gündeme gelen WhatsApp Gizlilik Sözleşmesi’nin ekonomik boyutu oluşturmaktadır. Facebook bu sözleşmeyle birlikte, WhatsApp’tan finansal kazanım elde edebilmek amacıyla kullanıcılarının kişisel verilerini toplayıp pazarlama şirketleri ve üçüncü taraflarla paylaşacağını duyurmuştur. Çalışmada bu sözleşme, Christian Fuchs’un, Dallas W. Smythe’ın izleyici metası kavramlaştırmasından yola çıkarak sosyal medyaya uyarladığı kullanıcı metasının sömürülmesi yaklaşımı üzerinden tartışılmıştır. Sözleşmenin ekonomik boyutu literatür tarafından göz ardı edildiğinden, çalışma literatürdeki bu boşluğu doldurmayı amaçlamıştır. Yöntem olarak alan araştırması ve anket tekniği kullanılarak Türkiye’deki WhatsApp kullanıcılarının bu sözleşmeyle ilgili tutum ve farkındalıklarının tespit edilmesi hedeflenmiştir. Araştırmada WhatsApp kullanıcılarının sözleşmeyle ilgili farkındalığının yüksek olmasına rağmen muadil anlık mesajlaşma uygulamalarına yönelmek yerine WhatsApp kullanmaya devam ettikleri sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmadaki bir diğer önemli bulgu ise kullanıcılarının çoğunluğunun yine aynı şirkete ait olan Facebook ve Instagram'dan vazgeçmediğidir.

Anahtar Kelimeler

Dijital Sömürü, Whatsapp, Kullanıcı Metası, Kişisel Veri, Eleştirel Ekonomi Politik

Destekleyen Kurum

İstanbul Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

37266

Teşekkür

Bu çalışma İstanbul Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi tarafından desteklenmiştir. Proje numarası: 37266

Exploitation of Prosumer Commodity in Instant Messaging Applications: A Research on Whatsapp Privacy Policy

Öz

This paper examines the economic impact of WhatsApp's January 2021 Privacy Policy. Facebook has announced that it will collect the data of WhatsApp users and share it with marketing firms and third parties to monetize WhatsApp. In this paper, this policy is analysed through the perspective of Christian Fuchs' adaptation of Dallas W. Smythe's audience commodity theory for social media. Since the economic aspect of the policy is ignored in the literature, this paper sought to address this gap. The purpose of this paper is to determine the attitudes and level of awareness of WhatsApp users in Turkey regarding this policy through field research method. In the field research, it was deduced that even though WhatsApp users have a high awareness of the policy, they continue to use WhatsApp instead of equivalent instant messaging applications Correspondingly, the majority of users do not jettison Facebook and Instagram, both of which are owned by the same company.

Anahtar Kelimeler

Digital Exploitation, Whatsapp, Prosumer Commodity, Personel Data, Critical Political Economy

Proje Numarası

37266

Kaynakça

• AKGÜN, A. C., PALTUN, D., ABANOZ, M. (2021). “Süperpanoptik İktidar: WhatsApp Türkiye Gizlilik İlkesi Uygulaması Örneği Özelinde Bir İnceleme”, Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Yeni Düşünceler Hakemli E-Dergisi, 15, s. 78 - 95.
• BAUDRILLARD, J. (2018). Tüketim Toplumu, (Çev: Nilgün Tutal ve Ferda Keskin), İstanbul: Ayrıntı Yayınları. 11. Basım.
• BONEFELD, W. (2013). Yıkıcı Akıl ve Olumsuzlama, (Çev: Özgür Yalçın), İstanbul: Otonom Yayınları.
• BOYD-BARETT, O. (2006). Ekonomi Politik Yaklaşım, (Derleyen), Levent Yaylagül. Kitle İletişiminin Ekonomi Politiği, Ankara: Dalbaz Yayıncılık, s.1-16.
• COMPANIESMARKETCAP; (2022). Meta Platforms (Facebook) Market Capitalization. https://companiesmarketcap.com/meta-platforms/marketcap/, Erişim Tarihi: 24.08.2022.
• ÇÖMLEKÇİ, M. F. ve BOZKANAT, E. (2021). “İnfodemide Dijital Ortamda Sağlık Bilgisi Edinme ve Teyit Davranışları”, İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 41(1), s. 103 - 125. https://doi.org/10.26650/SJ.2021.41.1.0024
• DUMAN, B. (2021). “Whatsapp Veri Paylaşım Politikasının Kişisel Verilerin Korunması Hukuku Kapsamında Değerlendirilmesi (AB Hukuku ile Mukayeseli)”, Adalet Dergisi, 66, s. 543 - 567.
• FISHER, E. (2014). Daha Az Yabancılaşma Nasıl Daha Fazla Sömürü Yaratır? Sosyal Paylaşım Sitelerinde İzleyici Emeği, (Derleyenler), Vincent Mosco, Christian Fuchs & Funda Başaran. Marx Geri Döndü, İstanbul: NotaBene Yayınları, s.119-144.
• FORBES; (2022). The Real-Time Billionaires List. https://www.forbes.com/real-time-billionaires/#5e8fd2bd3d78, Erişim Tarihi: 24.08.2022.
• FUCHS, C. (2015). Dijital Emek ve Karl Marx, (Çev: Tahir Emre Kalaycı ve Senem Oğuz), İstanbul: NotaBene Yayınları.
• FUCHS, C. (2020). Sosyal Medya: Eleştirel Bir Giriş, (Çev: Diyar Saraçoğlu ve İlker Kalaycı), İstanbul: NotaBene Yayınları. 2. Baskı.
• FUMAGALLI, A. ve MEZZADRA, S. (2012). Küresel Ekonomide Kriz, (Çev: Irmak Ertuna Howison), İstanbul: Otonom Yayınları.
• GERAY, H. (2016). İletişim, İktisat ve Kamusal Düzenleme Üzerine, (Derleyenler), Funda Başaran ve Haluk Geray. İletişim Ağlarının Ekonomisi, Ankara: Ütopya Yayınevi, s.15-41.
• GORZ, A. (2011). Maddesiz: Bilgi, Değer, Semaye, (Çev: Işık Ergüden), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• GÜLBAHAR, A. N. K. (2018). Bilgi Burjuvazisi, Ankara: Nika Yayınevi.
• ISAAC, M. (2021). Facebook Renames Itself Meta. The New York Times. https://www.nytimes.com/2021/10/28/technology/facebook-meta-name-change.html, Erişim Tarihi: 24.08.2022.
• KEMP, S. (2021). Digital 2021: Turkey: Social Media Statistics For Turkey. DataReportal. https://datareportal.com/reports/digital-2021-turkey, Erişim Tarihi: 24.08.2022.
• KEMP, S. (2022). Digital 2022: Global Overview Report: Full Report. DataReportal. https://datareportal.com/reports/digital-2022-global-overview-report, Erişim Tarihi: 24.08.2022.
• KIYAN, Z. (2015). “Eski(meyen) Bir Tartışma: İzleyici Metası”, Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 24, s. 230 - 255. https://doi.org/10.31123/akil.437485
• KİŞİSEL VERİLERİ KORUMA KURUMU, (2021), https://www.kvkk.gov.tr/Icerik/6855/WHATSAPP-UYGULAMASI-HAKKINDA-KAMUOYU-DUYURUSU, Erişim Tarihi: 23.08.2022.
• KOCABAY-ŞENER, N. (2020). “İletişimin Ekonomi Politiğine Dallas W. Smythe’ın Perspektifinden Bakmak”, İnsan ve İnsan Dergisi, 26, s. 25 - 39. https://doi.org/10.29224/insanveinsan.788107
• LENIN, V. İ. (1969). Emperyalizm, Kapitalizmin En Yüksek Aşaması, (Çev: Cemal Süreyya), Ankara: Sol Yayınları.
• LEVY, S. (2020). Facebook: Perde Arkasının Hikayesi, (Çev: Yasin Konyalı), İstanbul: Timaş Yayınları.
• LOVINK, G. (2017). Sosyal Medyanın Dipsiz Kuyusu, (Çev: Deniz Esen), İstanbul: Otonom Yayınları.
• MARX, K. (1867). Kapital. London: Penguin Books.
• MCCHESNEY, R. (2003). Küresel İletişimin Politik Ekonomisi, (Editörler), Robert McChesney, Ellen Meiksins Wood ve John Bellamy Foster. Kapitalizm ve Enformasyon Çağı, Ankara: Epos Yayınları, s.7-38.
• MORAHAN, G. (2022). The 20 Most Valuable Companies In Market Capitalisation. BusinessPlus. https://businessplus.ie/news/most-valuable-companies/, Erişim Tarihi: 24.08.2022.
• OLSON, P. (2014). Facebook Closes $19 Billion Whatsapp Deal. Forbes, https://www.forbes.com/sites/parmyolson/2014/10/06/facebook-closes-19-billion-whatsapp-deal/?sh=4ac795285c66, Erişim Tarihi: 23.08.2022
• PETTMAN, D. (2018). Sonsuz Dikkat Dağınıklığı, (Çev: Yunus Çetin), İstanbul: Sel Yayınları. 3. Baskı.
• REKABET KURUMU, (2021a), https://www.rekabet.gov.tr/tr/Guncel/rekabet-kurulu-facebook-ve-whatsapp-hakk-14728ae4f653eb11812700505694b4c6, Erişim Tarihi: 23.08.2022.
• REKABET KURUMU, (2021b), https://www.rekabet.gov.tr/tr/Guncel/facebook-whatsapp-sorusturmasi-hakkinda--7f1270260cbaeb11812e00505694b4c6, Erişim Tarihi: 23.08.2022.
• SIMKUS, J. (2022). Quota Sampling: Definition, Method and Examples. Simply Psychology. https://www.simplypsychology.org/quota-sampling.html, Erişim Tarihi: 24.08.2022.
• SMYTHE, D. W. (1977). Communications: Bindspot of Western Marxizm. Canadian Journal of Political and Social Theory, 1 (3), s. 1 - 27.
• ŞİMŞEK, S. (2021). “Yenilenen WhatsApp Gizlilik Politikası ve Kişisel Verileri Koruma Kurumu İncelemesi”, Bilişim Hukuku Dergisi, 3(2), s. 494 - 548. https://doi.org/10.55009/bilisimhukukudergisi.944851
• TEYIT.ORG; (2021), “WhatsApp'ın değiştirdiği gizlilik sözleşmesi hakkındaki iddialar”, https://teyit.org/analiz-whatsappin-degistirdigi-gizlilik-sozlesmesi-hakkinda-iddialar: 23.08.2022.
• TURANCI, E. (2021). “Dijital Dünyada Kişisel Veri ve Etik: Gizlilik Politikası Bağlamında “#WhatsAppSiliyoruz” Krizinde Kullanıcı Tepkilerini Anlamak”, TRT Akademi Dergisi, 6 (12), s. 272-295. https://doi.org/10.37679/trta.904786
• TÜRKİYE ARAŞTIRMALAR DERNEĞİ (TÜAD); (2012), ''Sosyo Ekonomik Statü Ölçeği'', https://tuad.org.tr/upload/dosyalar/SES_English_1.pdf, Erişim Tarihi: 24.08.2022.
• VOXCO; (2022). Computer Assisted Telephone İnterviewing Software. https://www.voxco.com/blog/computer-assisted-telephone-interviewing-software-cati/, Erişim Tarihi: 24.08.2022.
• WASKO, J. (2006). Hollywood’taki ‘Yeni’ Teknolojiler Hakkında Bu Kadar ‘Yeni’ Olan Nedir? İletişimin Ekonomi Politiği İncelemesinin Bir Örneği, (Derleyen), Levent Yaylagül. Kitle İletişiminin Ekonomi Politiği, Ankara: Dalbaz Yayıncılık, s.187-212.
• WHATSAPP; (2021), “WhatsApp Gizlilik İlkesi”, https://www.whatsapp.com/legal/privacy-policy/?locale=tr_TR, Erişim Tarihi: 23.08.2022.
• YAYLAGÜL, L. (2006). Kapitalizm, Medya, Popüler Kültür ve İdeoloji, (Derleyen), Levent Yaylagül. Kitle İletişiminin Ekonomi Politiği, Ankara: Dalbaz Yayıncılık, s.289-326.
• YAYLAGÜL, L. (2009). Sinemanın Ekonomi Politiği, (Derleyen), Selda Bulut. Sermayenin Medyası Medyanın Sermayesi, Ankara: Ütopya Yayınevi, s.149-185.
• YÜKSEL, H. (2021). “Sosyal Medya Ortamında Mahremiyet Sorunu: Facebook ve WhatsApp Platformları”, Kastamonu İletişim Araştırmaları Dergisi, 7, s. 86 - 108.