TÜRKİYE’DE YENİ BİR PARA POLİTİKASI ARACI OLARAK SWAP İŞLEMLERİ VE DÖVİZ PİYASASI ÜZERİNDEKİ ETKİNLİĞİ

Yıl 2022, Sayı: 1, 57 - 72, 30.03.2022

Derya Özgün Acar

Öz

Finansal küreselleşme birçok ülkenin küresel finans piyasasında birbirleriyle entegre olmalarına ve ülkeler arasında sermaye hareketliliğinin artışına yol açmıştır. Öte yandan finansal piyasaların küreselleşmesi ülkeler açısından faiz ve döviz kuru risklerini doğurabilmektedir. Meydana gelebilecek bu riskler ile spekülasyonlardan korunmak amacıyla bir türev piyasa aracı olan swap gibi finansal enstrümanlar kullanılmaktadır. Her geçen gün gerek Türkiye’de gerekse dünya çapında finansal belirsizlikleri azaltmak amacıyla swap işlemlerinden faydalanma oranı artmaya başlamıştır. Bu çalışmanın amacı; Özellikle son yıllarda Türkiye’deki swap piyasalarının işleyişini incelemek ve para politikasındaki yerini değerlendirerek TCMB swap miktarları ile dolar kuru arasındaki ilişkinin tespitidir. Bu amaç doğrultusunda Engle-Granger Tek Denklem Eşbütünleşme Testi uygulanmıştır. Çalışmanın bulgularına göre, reel efektif döviz kuru ile TCMB aylık swap miktarı arasında istatistiki olarak anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Swap Piyasası, Döviz Kurları, Engle-Granger Tek Denklem Eşbütünleşme Testi

Kaynakça

• Aşıkoğlu, R., & Kayahan, C. (2008). Global Finansal Sistem Etkileşimiyle Türkiye'nin Türev Piyasa Görünümü. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 157-179.
• Bahaj, S., & Reis, R. (2018). Central bank swap lines (Bank of England, Staff Working Paper No. No.741). https://www.bankofengland.co.uk/-/media/boe/files/working-paper/2018/central-bank-swap-lines.pdf?la=en&hash=37459215724CDC67F2FA1FB54B28E75%206D42E8906.
• Başoğlu, U., Ceylan A., & Parasız İ. (2009), Finans Teori kurum Uygulama, Bursa: Ekin Yayınevi.
• BBC Türkçe (2020). Swap hattı nedir: Türkiye'nin diğer ülkelerle görüşmeleri hakkında neler biliniyor? https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-52574548 (Erişim Tarihi: 20.03.2021). BIS (Bank for Internatıonal Settlements) (2019). Reserve management and FX intervention, https://www.bis.org/publ/bppdf/bispap104.htm (Erişim Tarihi: 07.05.2021).
• Borsa İstanbul (2017). Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası https://www.borsaistanbul.com/data/kilavuzlar/VIOP-Hakkinda-SSS.pdf (Erişim Tarihi: 28.03.2021).
• Bozkurt, H. (2021). Türkiye’de Para Politikası-Döviz Kuru-Enflasyon İlişkisinin Ampirik Analizi. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 11(3), 981-994.
• Ceylan, A. (1998), Finansal Teknikler, Bursa: Ekin Yayınları.
• Chambers, N. R. (1996). Swaps. Marmara Üniversitesi, S.B.E Öneri Dergisi, 1(5).
• Çakmaklı, C., Demiralp, S., Kalemli-Özcan, Ṣ., Yesiltas, S., & Yildirim, M. A. (2020). Covid-19 and emerging markets: An epidemiological multi-sector model for a small open economy with an application to turkey (No. w27191). National Bureau of Economic Research.
• Dönmez, A.Ç., Başaran, Y., Doğru G., Yılmaz, M.K., Uğur, S., Kartallı Y., & Ugan G.(2002), Finansal Vadeli İşlemler Piyasasına Giriş, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Yayını.
• Dünya Bankası (2020). Turkey Economic Monitor, August 2020: Adjusting the Sails. https://elibrary.worldbank.org/doi/pdf/10.1596/34318 (Erişim Tarihi: 07.05.2021).
• Eğilmez, M. (2020), Türkiye Ekonomisi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Ersan, İ. (1998), Finansal Türevler, İstanbul: Literatür Yayınları.
• European Central Bank (2020). What are currency swap lines?, https://www.ecb.europa.eu/explainers/tell-me-more/html/currency_swap_lines.en.html (Erişim Tarihi: 01.04.2021).
• EVDS (2021). Dolar Kuru ve Swap Miktarı. https://evds2.tcmb.gov.tr/
• Federal Reserve Board (2020). Swap Lines FAQs. https://www.federalreserve.gov/newsevents/pressreleases/swap-lines-faqs.htm (Erişim Tarihi: 18. 03. 2021).
• Günal, M. (2001), Merkez Bankasının Değişen Rolü ve Para Politikası Uygulamaları, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası.
• https://www.google.com/search?q=tcmb+duyurular&oq=TCMB+&aqs=chrome.0.69i59l3j0i433j69i60l4.2811j0j4&sourceid=chrome&ie=UTF-8 (Erişim Tarihi: 13.04.2021).
• Karatepe, Y. (2000), Türev Piyasaları, Futures- Opsiyon- Swap, A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını, Yayın No: 587
• Kim, S., & Lim, K. (2018). Effects of monetary policy shocks on exchange rate in small open Economies. Journal of Macroeconomics, 56, 324-339.
• Kucuksarac, D., Ozbek, I., & Talasli, I. (2020). Tahvil ve Doviz Swap Piyasalari Likidite Gostergesi (No. 2014). Research and Monetary Policy Department, Central Bank of the Republic of Turkey.
• McCauley, R., & Rigaudy, J.F. (2011), “Managing foreign Exchange reserves in the crisis and after”, in Portfolio and Risk Management for Central Banks and Sovereign Wealth Funds”, BIS Paper no 58, Ekim, s. 19-47.
• Mehrling, P. (2015). Elasticity and discipline in the global swap network. International Journal of Political Economy, 44(4), 311-324.
• Obstfeld, M., Shambaugh, J. C., & Taylor, A. M. (2009). Financial instability, reserves, and central bank swap lines in the panic of 2008. The American Economic Review, 99(2), 480-486.
• Önce, S. (1995), Türev Ürünlerin Muhasebe Sorunları ve Bankalar İçin Muhasebeleştirme Şekilleri, Eskişehir: Türkiye Bankalar Birliği.
• Öztürk, N., & Alp, E. A. (2021). Türkiye’de Yeni Para Politikası Uygulamaları ve Bu Kapsamda Kullanılan Finansal Araçların Analizi. Uluslararası Bankacılık Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 4(2), 1-32.
• Parlakkaya, R. (2003). Finansal Türev Ürünler ile Mali Risk Yönetimi ve Muhasebe Uygulamaları, Ankara: Nobel Yayınları.
• TCMB (2011-2021). Duyurular.
• TCMB, ‘Finansal İstikrar Raporu’ (2018-2019-2020). https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/tr/tcmb+tr/main+menu/yayinlar/raporlar/finansal+istikrar+raporu/ (Erişim Tarihi: 10.04.2021).
• Türkiye Bankalar Birliği (2020). ‘2019-2020 Faaliyet Raporu’ https://www.tbb.org.tr/Content/Upload/Dokuman/7672/Faaliyet_Raporu_2019-2020.pdf (Erişim Tarihi: 05.04.2021).
• Türkiye Bankalar Birliği (2020). 2018-2019 Faaliyet Raporu. https://www.tbb.org.tr/Content/Upload/Dokuman/7598/Faaliyet_Raporu_2018-2019.pdf (Erişim Tarihi: 03.04.2021).
• Yalçınkaya, Y., & Tunali, H. (2019). 2017- 2018 Döviz Kuru Türbülansı ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın Yeni Para Politikası Araçları. Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi, 4(1), 17–36.
• Yang, J., & Han, L. (2013). Optimal size of currency swap between central banks: Evidence from China. Applied Economics Letters, 20(3), 203-207.