Osmanlı İmparatorluğu Müzik Kurumlarında Kontrbas Çalgısı

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 2, 287 - 305, 27.12.2018

Ulaş Rıfat Akyel

Öz

Bu makalenin temeli İstanbul Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeler Birimi ve TBMM Milli Saraylar Müdürlüğü desteğiyle gerçekleştirilen 52003 proje kodlu 2015 BAP alan çalışması verilerine dayanmaktadır. Elde edilen veriler ışığında, ‘Osmanlı İmparatorluğu Müzik Kurumlarında Kontrbas Çalgısı’ ile ilgili odak alan envanteri toplanmıştır. Projenin kapsamı, ilk aşamada Dolmabahçe Sarayı’ndaki çalgıların katalog çalışması, TBMM Milli Saraylar bünyesindeki çalgıların tespiti üzerine şekillenmektedir. Bu envanter çalışması sürecinde kontrbas çalgısı eksenindeki veriler bu makalenin içeriğini oluşturmaktadır. Makalenin üç seviye çıkarımı vardır. İlk olarak Osmanlı İmparatorluğu müzik yaşamında kontrbas çalgısının konumu ve varlığı üzerine bir değerlendirme yapılmaktadır. İkinci seviyede Osmanlı İmparatorluğu’nda kontrbas icracıları ve müzikçilerin çalgıyla tanışıklığı araştırılmıştır. Son aşamada  Osmanlı İmparatorluğu’nda ‘Klasik Batı Müziği’ türünde kontrbas icra tekniklerinin nasıl geliştiği üzerine odaklanılmıştır. Makale, araştırma yöntem ve teknikleri açısından arşiv taraması, ilgili literatüre ait çalışmaların değerlendirilmesi ve  var olan envanteri tespit açısından alan çalışmasını öncelemektedir. Kontrbasın Muzıka-i Hümayun, Makam-ı Hilafet Filarmoni Mızıkası ve Mabeyn-i Hümayun gibi Osmanlı kurumlarında, gayrimüslim ve levanten müzikçiler tarafından ‘İtalyan çalma stili’ ile icra edildiği ve öğretildiği anlaşılmaktadır. Döneme ait kurumlarda kullanılan iki adedinin halihazırda Dolmabahçe Sarayı’nda muhafaza edildiği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kontrbas, Osmanlı İmparatorluğu, Klasik Batı Müziği

Doublebass in the Ottoman Empire Music Institutions

Öz

This study is based on data from a field study conducted with the support of the Istanbul University Scientific Research Projects Unit and the National Palaces Directorate of the Grand National Assembly of Turkey. With information obtained from the unit’s research (No. 52003, year 2015), an inventory titled “Double basss Intruments at Music Institutions of the Ottoman Empire” was made. The scope of the project was based on a catalog study of the instruments at Dolmabahçe Palace and on an inventory of the instruments atthe national palaces. This study focuses on the data on the double bass axis. First, the location and existence of the instruments in the Ottoman Empire is examined. In the second section, double basss performers’ familiarity with Ottoman Empire musical instruments is investigated. The last section focuses on how the techniques and interpretations of the double bass during the Ottoman Empire were developed in the form of Western classical music. The main research methods and techniques are archival research, evaluation of the related literature, and field study to determine the existing inventory. It was found that Ottoman institutions, such as Muzika-i Hümayun, Sıbyan School, Makam-ı Hilafet Philharmonic Band, and Mabeyn-i Hümayun band hired non-Muslim musicians to perform and teach in Italian style, and it is concluded that two of the double basses used in these institutions are now preserved at Dolmabahçe Palace.

Anahtar Kelimeler

Double Bass, Ottoman Empire, Western Classical Music

Kaynakça

• Alimdar, S. (2016). Osmanlıda batı müziği. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• And, M. ve Koz, M. S. (2007). Dokuz kollu bir oyunbaz. İstanbul: Fides Kitabevi.
• Aracı, E. (2014). Donizetti Paşa. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları
• Gazimihal, R. M. (1955). Türk askeri muzıkaları tarihi. İstanbul: Maarif Basımevi.
• Guatelli Paşa Öldü. (2018, 25 mart). Osmanlı Gazeteleri içinde. Erişim adresi (12 ağustos 2018): www.osmanligazeteleri./haber/guatelli-pasa-oldu/499/
• Kosal, V. (2001). Osmanlıda klasik batı müziği. İstanbul: Eko Basım Yayıncılık.
• Kösemihal, R. M. (1939). Türkiye Avrupa musıki münasebetleri. İstanbul: Numune Matbaası.
• Kutlay Baydar, E. (2010). Osmanlıda görevli iki İtalyan müzisyen: Giuseppe Donizetti ve Callisto Guatelli. Zeitschrift Für Die Welt Der Türken - Journal of World of Turks, 2 (1), 283–293.
• Kutluay, E. (2010). Osmanlının Avrupalı m üzisyenleri. İstanbul: Kapı Yayınlarım.
• Say, A. (1998). Türkiye’nin müzik atlası. İstanbul: Borusan Yayıncılık.
• Sertoğlu M. (1978). Son Osmanlı veliahtı ve son halife Abdülmecit Efendi. Yıllar Boyu Tarih Dergisi, 6, 11-19.
• Sevengil, R. A. (1970). Saray iyatrosu. (1.bs). Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Soydaş, M.E. ve Beşiroğlu, Ş.Ş. (2007 ). Osmanlı saray müziğinde yaylı çalgılar. İTÜ Dergisi, 1, 3-12.
• Özcan, N. (2006). Muzika-i Humayun. Türk İslam Ansiklopedisi, 31: 422-423. Ankara: TDV Yayınları.
• Yöre, S. (2008). Osmanlı/Türk Müzik Kültüründe Levanten Müzikçiler. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 24, 413–437.