Reevaluation of the Kürdî Makam in the Light of Turkish Folk Songs

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 2, 281 - 312, 15.12.2021

Kubilay Yılmaz

https://doi.org/10.26650/CONS2021-1008611

Öz

The main purpose of this study is reevaluate the Kürdî makam and interpret the data in view of current theoretical knowledge. After examining the folk songs in the TRT Turkish folk music repertoire, a total of 20 sample folk songs determined to be in Kürdî makam were selected. The selected works were first analyzed using the conventional method. In this process, elements such as the scale, dominant pitch, and phrase endings of the works were investigated. While determining the dominant pitch, end of the first phrase of the work in the lyrical section and important phrase endings were reviewed. In cases where the phrase endings of the work did not provide clear information, the data in the Musical Instrument Digital Interface (MIDI) analysis report were used. In determining the scale, the dominant pitch was accepted as the center note and the tones above and below this pitch establish the range. The analysis phase using the conventional method was continued using computer aided analysis. In this process, the sample works were rewritten in the Make Music Finale 2014 program and converted into MIDI format. The MIDI files were analyzed through a program called Seyr-i MIDI and reports were created. The results of the two different analyses reveal that the information about the Kürdî makam presented in almost every source based on Arel-Ezgi theory or affiliated with the scales in Turkish folk music differs significantly from the actual data in terms of the level of importance of phrase endings, dominant pitch, and the formation of scale.

Anahtar Kelimeler

Kürdî makam, MIDI analysis, makam analysis, folk song

Türkülerin Işığında Kürdî Makamının Yeniden Ele Alınması

Öz

Türk halk müziği repertuvarındaki türkülerden yola çıkılarak Kürdî makamının yeniden ele alındığı ve elde edilen verilerin güncel nazari bilgilerle karşılaştırılarak yorumlandığı bu çalışmada öncelikle TRT Türk halk müziği repertuvarı incelenerek Kürdî makamında olduğu tespit edilen 20 örnek türkü seçilmiştir. Seçilen eserler öncelikle geleneksel yöntem ile analiz edilmiştir. Bu süreçte eserin dizisi, güçlü perdesi ve kalışları gibi unsurlar belirlenmiştir. Güçlü perde belirlenirken öncelikle söz bölümündeki ilk kalışlara ve önemli kalış noktalarına bakılmış; kalışların net bilgi vermediği durumlarda ise MIDI (Musical Instrument Digital Interface) analiz raporundaki verilerden yardım alınmıştır. Dizinin belirlenmesinde de güçlü perde merkez kabul edilip bu perdenin üstündeki ve altındaki çeşniler dikkate alınmıştır. Geleneksel yöntem ile analiz aşamasından sonra bilgisayar destekli analiz sürecine geçilmiş; bu süreçte ilk olarak örnek eserler Finale 2014 adlı nota yazım programıyla tekrardan yazılıp yine bu program aracılığıyla MIDI formatına dönüştürülmüştür. MIDI dosyaları, Seyr-i MIDI isimli program aracılığıyla analiz edilerek raporlar oluşturulmuştur. İki farklı analiz sonuçlarının birlikte yorumlanması sonucunda; kalışların önem derecesi, güçlü perde ve dizinin oluşumu başta olmak üzere bazı konularda bu araştırma verileriyle Arel-Ezgi nazariyesini temel alan veya Türk halk müziğinde diziler konusuna değinen hemen her kaynaktaki Kürdî makamı ile ilgili bilgilerin önemli ölçüde farklılık gösterdiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kürdî makamı, MIDI analizi, makam analizi, türkü

Kaynakça

• Bayraktarkatal, M. E. ve Öztürk, O. M. (2012). Ezgisel kodların belirlediği bir sistem olarak makam kavramı: Hüseyni makamının incelenmesi. Porte Akademik Müzik ve Dans Araştırmaları Dergisi, 3(4), 24-59. Erişim adresi: http://porteakademik.itu.edu.tr/ google scholar
• Can, C. (2002). Geleneksel Türk sanat müziğinde Arel-Ezgi-Uzdilek ses sistemi ve uygulamada kullanılmayan bazı perdeler. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi. Cilt 22, 1, 175-181. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/ google scholar
• Güray, C. (2017). Bin yılın mirası, makamı var eden döngü: Edvar geleneği. İstanbul: Pan Yayıncılık. google scholar
• İrden, S. (2015). Bileşik makam Bûselik. Rast Müzikoloji Dergisi. Cilt III, 2, 813-827. doi:10.12975/ rastmd.2015.03.02.00038 google scholar
• İrden, S. (2020). Türk musıkisinde düzen perde makam terkib uygulamaları. Konya: Eğitim Yayınevi. google scholar
• Kutluğ, Y. F. (2000). Türk mûsikîsinde makamlar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
• Özbek, A. M. (1987). Türk halk müziğinde ayak tabirinin yanlış kullanımı üzerine. III. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, Cilt 3, 205-212. google scholar
• Özek, E. (2014). 20. Yüzyıl Türk müziği icrasında perde anlayışı. İstanbul: Türk Musikisi Vakfı. google scholar
• Özkan, İ. H. (2013). Türk mûsikîsi nazariyatı ve usulleri-Kudüm velveleleri (12. bs.). İstanbul: Ötüken Neşriyat A.Ş. google scholar
• Öztürk, O. M., Beşiroğlu, Ş. ve Bayraktarkatal, M. E. (2014). Makamı anlamak: Makam nazariye tarihinde başlıca modeller. Porte Akademik, Cilt I, 10, 9-36. Erişim adresi: http://porteakademik.itu.edu.tr/ google scholar
• Öztürk, O. M. (2014a). Makam müziğinde ezgi ve makam ilişkisinin analizi ve yorumlanması açısından yeni bir yaklaşım: Perde düzenleri ve makamsal ezgi çekirdekleri (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. google scholar
• Öztürk, O. M. (2014b). Makam, avaze, şube ve terkib: Osmanlı musiki nazariyatında Pisagorcu ‘kürelerin uyumu/ musikisi’ anlayışının temsili. Rast Müzikoloji Dergisi, Cilt II, 1, 1-49. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/ google scholar
• Öztürk, O. M. (2015). Halk mûsikîsi repertuar incelemelerinin makam nazariyesi araştırmalarına yapabileceği katkılar. EÜ Devlet Türk Musikisi Dergisi. 2015(7), 1-27. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/ google scholar
• Soysal, F. ve Yürümez, E. (2020). Türk halk müziği solfeji 1. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık. google scholar
• Tura, Y. (2006). Tedkîk ü tahkîk / İnceleme ve gerçeği araştırma. İstanbul: Pan Yayıncılık google scholar
• Tura, Y. (2017). Türk mûsikîsinin mes’eleleri (3. bs.). İstanbul: İz Yayıncılık. google scholar
• Uçan, A. (2015). Türk müzik kültürü, Ankara: Evrensel Müzik Yayın Evi. google scholar
• Yarman, O. (2008). Türk makam müziği tarihinde ses sistemleri. İTÜ 2007-2008 Güz Dönemi Seminerleri. İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul. google scholar
• Yılmaz, K. (2019). Arel nazariyatındaki basit makamlarda bestelenmiş klasik Türk müziği eserleri ile bu makamlara ait nazari bilgilerin bilgisayar destekli karşılaştırılması (Yayınlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi). Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas. google scholar
• Yılmaz, K. (2020). Arel-Ezgi-Uzdilek ses sistemi üzerine. Rast Müzikoloji Dergisi. Cilt 8, 1, 2348-2365. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/ google scholar
• Zeren, A. (2003). Müzik sorunlarımız üzerine araştırmalar. İstanbul: Pan Yayıncılık. google scholar