Expressionist Theatre: Study of The Effect of Expressionism on Theatre in Terms of Its Playwriting and Staging Features

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 1, 1 - 24, 30.06.2022

Simay Yılmaz

https://doi.org/10.26650/CONS2022-1086814

Öz

Expressionism, one of the early twentieth century avant-garde art movements, had a major effect on the performing arts, especially in theatre and its related genres. Thus, this study examined the features of the Expressionist movement in theatre. For this purpose, we conducted a detailed literature review and analysis, and examined the social conditions that fostered the twentieth century avant-garde art movements, general characteristics of Expressionism, emergence of Expressionist theatre, and its pioneers, development process, and effect on theatre in the context of playwriting and staging. Based on the findings, Expressionism brought a number of important innovations to  theatre, including the adoption of the Stationendrama technique in playwriting; destruction of the structure of the plot (which was primarily based on logic and a cause-effect relationship); use of theatricality, grotesque, and stylized elements in acting; disengagement from the naturalistic stage design and tendency toward abstraction and distortion; and use of light and sound, as important tools of expression.

Anahtar Kelimeler

Expressionism, Expressionist Theatre, Expressionist Playwriting, Expressionist Staging, Performing Arts

Ekspresyonist Tiyatro: Ekspresyonizm Sanat Akımının Tiyatro Sanatına Etkisinin Oyun Yazımı ve Sahneleme Özellikleri Bağlamında İncelenmesi

Öz

Yirminci yüzyılın başındaki avant-garde sanat akımlarından biri olan Ekspresyonizm, sahne sanatlarını büyük ölçüde etkilemiştir. Bilhassa tiyatro sanatı özelinde başat açılımlara olanak sağlayan ekspresyonist akımın havası, takip eden dönemlerdeki sanatsal eğilim ve yönelimlerde de solunmaya devam etmiştir. Bu çalışmada, ekspresyonist akımın tiyatro sanatı bağlamındaki özelliklerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmanın yöntemini, detaylı bir literatür taraması ve analizi, ardından toplanan verinin alt başlıklar altında kümelenmesi oluşturmuştur. Çalışmada, sırasıyla, yirminci yüzyılın öncü sanat akımlarını hazırlayan toplumsal koşullar açıklanmış, Ekspresyonizm akımının genel özelliklerine yer verilmiş, ekspresyonist tiyatronun öncüleri, ortaya çıkış ve gelişim süreci ele alınmış ve son olarak Ekspresyonizmin tiyatro sanatına etkisi, oyun yazımı ve sahneleme özellikleri bağlamında incelenmiştir. Çalışmanın sonucunda, ekspresyonist akımın, oyun yazımında Stationendrama tekniğinin benimsenmesi, olay örgüsünün mantığa ve neden-sonuç ilişkisine dayanan yapısının bozulması, sahnelemede teatralliğin, grotesk ve stilize oyunculuk unsurlarının kullanıma sokulması, natüralist sahne tasarımından uzaklaşılarak soyutlamaya ve çarpıtmaya yönelinmesi, ışık ve sesin anlatımın önemli araçları haline gelmesi gibi bir dizi önemli yeniliği tiyatro sanatına kazandırdığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Ekspresyonizm, Ekspresyonist Tiyatro, Ekspresyonist Oyun Yazımı, Ekspresyonist Sahneleme, Sahne Sanatları

Kaynakça

• Antmen, A. (2009). Sanatçılardan Yazılar ve Açıklamalarla 20. Yüzyıl Batı Sanatında Akımlar (2. b.). İstanbul: Sel Yayıncılık. google scholar
• Benson, R. (1984). German Expressionist Drama: Ernst Toller and Georg Kaiser. London: Macmillan Press. google scholar
• Brockett, O. G., ve Hildy, F. J. (2016). Tiyatro Tarihi. (T. Y. Öğüt, Dü., ve T. Göbekçin, Çev.) İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları. google scholar
• Candan, A. (2003). Yirminci Yüzyılda Öncü Tiyatro. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. google scholar
• Çalışlar, A. (1995). Tiyatro Ansiklopedisi. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları. google scholar
• Çakmak, B. (2015). Tiyatroda Ekspresyonizm Akımı ve Leopold Jessner’in Shakespeare Oyunlarına Yönelik Eksper-sonist Sahneleme Çalışmalarından Örnekler . Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi (19), 31-63. google scholar
• Everdell, W. R. (2018). İlk Modernler: Yirminci Yüzyıl Düşüncesinin Kökenlerine İlişkin Profiller. (3. b.). (H. Koca-oluk, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
• Karabulut, T. (2014). Modern Tiyatro: Klasikten Postmoderne Oyun Yazımı ve Sahnelemedeki Yönelişler. İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları. google scholar
• Law, J. (Ed.). (2011). The Methuen Drama Dictionary of Theatre. London: Bloomsbury Publishing Plc. google scholar
• Nutku, Ö. (2008). Dünya Tiyatro Tarihi. (3. b., Cilt 2). İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları. google scholar
• Pavis, P. (1998). Dictionary of the Theatre: Terms, Concepts, and Analysis. Toronto: University of Toronto Press. google scholar
• Richard, L. (1999). Ekspresyonizm Sanat Ansiklopedisi (3. b.). (B. Madra, S. Gürsoy, ve İ. Usmanbaş, Çev.) İstanbul: Remzi Kitabevi. google scholar
• Styan, J. L. (1981). Modern Drama in Theory and Practice: Expressionism and Epic Theatre. Cambridge: Cambri-dge University Press. google scholar
• Şener, S. (2014). Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi. (8. b.). Ankara: Dost Kitabevi. google scholar
• Taner, H., And, M., ve Nutku, Ö. (Haz.). (1966). Tiyatro Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumları Yayınları. google scholar
• Taşer, S. (Haz.). (2003). Sahneye Koyma Sanatı. İstanbul: Papirüs Yayınları. google scholar
• Türk Dil Kurumu. (1998). Türkçe Sözlük. (9. b., Cilt 2). (İ. Parlatır, N. Gözaydın, H. Zülfikar, B. T. Aksu, S. Türkmen, ve Y. Yılmaz, Haz.) Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. google scholar
• Worringer, W. (1908). Abstraktion und Einfühlung: Ein Beitrag zur Stilpsychologie. München: R. Piper. google scholar