The Signature in Saygun’s Music: Chromatic Tetrachord or Chromatic Dorian Mode

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 1, 45 - 77, 30.06.2022

Orhan Veli Özbayrak

https://doi.org/10.26650/CONS2022-1087291

Öz

Adnan Saygun was a composer and an ethnomusicologist with significant research and publications. The relationship and interplay between these two identities of Saygun have been emphasized in works about him. Nevertheless, the theoretical bond between Saygun’s musical works and academic publications has not been scrutinized thoroughly. Based on the information that Saygun included in his various publications on ancient Greek modal theory, which he considered the fundamental theoretical source of Turkish folk music, this study aims to draw attention to and explain the special place of the “chromatic Dorian mode,” which he uses frequently from his earliest works onward. The author compiles the thoughts of Saygun and the people he interacted with during his education in Paris related to the subject and summarizes the necessary theoretical information to comprehend the place of the mode and its scale in ancient Greek modal theory. Then, the paper presents different usage types of the scale within examples from the composer’s selected works. Finally, the author makes determinations and comments about why and for what purpose Saygun may have used this scale. Considering the facts symbolized by the chromatic Dorian mode scale in the historical and ethnomusicological context and the fact that it is an indispensable sound material in Saygun’s œuvre, one can argue that this scale is a signature aspect of the composer’s music.

Anahtar Kelimeler

Ahmed Adnan Saygun, Chromatic Tetrachord, Chromatic Dorian Mode

Saygun’un Müziğindeki İmza: Alaca Tetrakord veya Alaca Dor Töresi

Öz

Besteciliğinin yanı sıra yapmış olduğu araştırma ve yayınlarla bir budun müzikbilimci kimliğine de sahip olan Adnan Saygun üzerine yapılan yayınlarda bu iki kimlik arasındaki ilişki ve etkileşim birçok kez vurgulanmış, ancak yapıtları ve yayınları arasındaki kuramsal bağ irdelenmemiştir. Bu çalışma, Saygun’un Türk halk müziğinin kuramsal açıdan ana kaynağı olarak gördüğü Antik Yunan mod kuramına ilişkin çeşitli yayınlarında yer verdiği bilgilerden yola çıkarak ilk yapıtından itibaren benimsediği ‘modal yazı’ içinde sıklıkla kullandığı ‘alaca Dor töre dizisinin’ bestecinin yapıtlarındaki varlığına dikkat çekmeyi ve özel konumunu açıklamayı amaçlamaktadır. Bu doğrultuda, Saygun’un Paris’teki öğrencilik yıllarında etkileşim içinde bulunduğu kişilerin ve kendisinin konuya ilişkin düşünceleri derlenmiş ve söz konusu dizinin Antik Yunan mod kuramındaki yerinin anlaşılabilmesi için gerekli kuramsal bilgiler özetlenmiştir. Ardından, bestecinin yapıt dizelgesine göre yaklaşık olarak her 10 yıllık dönemden seçilen yapıtlarında bu dizinin nasıl kullanıldığı verilen kesitlerle örneklendirilmiş ve son olarak bu diziyi neden ve hangi amaçla kullanmış olabileceğine ilişkin saptama ve yorumlar yapılmıştır. Alaca Dor töre dizisinin, tarihsel ve budun müzikbilimsel bağlam içinde simgeleştirdiği olgular ile Saygun’un yapıtlarında vazgeçilmez bir ses malzemesi olarak yer alması bir arada ele alındığında bu dizinin Saygun’un müziğindeki bir imza olduğunun savlanabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ahmed Adnan Saygun, Alaca Tetrakord, Alaca Dor Töresi

Kaynakça

• Χρωματικός. (2012). Yunanca Cep Sözlüğü içinde (A. Aksoy, Ed.). İstanbul: Fono Yayınları. google scholar
• Aracı, E. (2001). Ahmed Adnan Saygun Doğu-batı arası müzik köprüsü (1. bs.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
• Baud-Bovy, S. (1978). Le dorien etait-il un mode pentatonique? Revue de Musicologie, 64(2), 153-180. doi:10.2307/928234 google scholar
• Berki, T. ve Karadeniz, İ. (2018, Ekim). Anatomy of a chord. Trabzon Üniversitesi Devlet Konservatuvarı III. Uluslararası Müzik ve Dans Araştırmaları Sempozyumu, sunulmuş bildiri, Trabzon, Türkiye. google scholar
• Gastoue, A. (1907). Les origines du chant Romain. Paris, Fransa: Alphonse Picard & Fils. google scholar
• Gazimihal, M. R. (2017). Anadolu türküleri ve musıkî istikbâlimiz. (M. Özarslan, Ed.). İstanbul: Doğu Kütüphanesi. google scholar
• Grout, D. J. ve Palisca, C. V. (1980). A history of western music (3. bs.). New York, NY: W.W. Norton & Company. google scholar
• Hagel, S. (2010). Ancient Greek music (1. bs.). New York, NY: Cambridge University Press. google scholar
• Karadağlı, Ö. (2020). Bartok’s influence on Saygun: Collaboration and transmutations. Ethnomusicology Journal, 3(1), 56-76. google scholar
• Macran, H. S. (Ed.). (1902). The harmonics of Aristoxenus. Oxford, Birleşik Krallık: Clarendon Press. google scholar
• Özbayrak, O. V. (2018). Saygun’un müziğinde modalitenin yeri ve önemine bir bakış: 1. ve 4. senfonilerinin modal açıdan incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://hdl.handle.net/11655/4415 adresinden erişildi. google scholar
• Özcan, Ö. (2010, Ocak). Ahmet Adnan Saygun’un bir raporu. Türk Yurdu, 30(269), 201-208. google scholar
• Say, A. (2003). Müzik tarihi (5. bs.). Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları. google scholar
• Saydam, E. (1973, Eylül). Adnan Saygunla konuşma. Filarmoni, 9(86), 2-9. google scholar
• Saygun, A. A. (1957). Sonatina for piano [Nota]. Peer Musikverlag. google scholar
• Saygun, A. A. (1960). Partita for violoncello alone [Nota]. Southern Music Publishing Company. google scholar
• Saygun, A. A. (1961a). String quartet no. 1 [Nota]. Southern Music Publishing Company. google scholar
• Saygun, A. A. (1961b). Sonata for violin and piano [Nota]. Southern Music Publishing Company. google scholar
• Saygun, A. A. (1966). Musıki temel bilgisi (Musıki nazariyatı) Kitap IV. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi. google scholar
• Saygun, A. A. (1967a). Töresel Musıki. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi. google scholar
• Saygun, A. A. (1967b). Symphony no. 1 [Partisyon]. Southern Music Publishing Company. google scholar
• Saygun, A. A. (1969a). Twelve preludes on aksak rhythms [Nota]. Southern Music Publishing Company. google scholar
• Saygun, A. A. (1969b). Yunus Emre [Vocal Score]. Southern Music Publishing Company. google scholar
• Saygun, A. A. (1976). BelaBartok’s folk music research in Turkey. (S. B. Byron, Çev.). Budapest, Macaristan: Aka-demiai Kiado. google scholar
• Saygun, A. A. (1987a). Symphony no. 3, op. 39 (1960) [Partitur]. Peer Musikverlag. google scholar
• Saygun, A. A. (1987b). Suite op. 2 für klavier solo [Nota]. Peer Musikverlag. google scholar
• Saygun, A. A. (1996). Sonate op. 76 für klavier solo [Nota]. Peermusic Classical. google scholar
• Saygun, A. A. (2009a). Türk musıkisi (İ. Gökçen, Çev.). Folklor/edebiyat, 15(58), 9-44. google scholar
• Saygun, A. A. (2009b). Yalan.. Sanat konuşmaları. İstanbul: Bağlam Yayıncılık. google scholar
• Tanju, S. (2012). Adnan Saygun’larda çay sohbetleri. İstanbul: Pan Yayıncılık. google scholar