Hamlet Makinesi'nin Postdramatik Yapısı

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 2, 193 - 213, 30.12.2022

Mustafa Çalışkan

https://doi.org/10.26650/CONS2022-1151563

Öz

Walter Benjamin kültürel belgeleri aynı zamanda birer barbarlık belgesi olarak algılar. Heiner Müller de bir kültürel belge olan Shakespeare’in Hamlet’ini, Avrupa’daki devrimlerin yıkıcı sonuçlarıyla ilişkilendirerek bir barbarlık belgesi olarak yorumlamıştır. Hamlet Makinesi dramatik olarak adlandırılan konvansiyonel tiyatronun biçimsel yapısı ile uyuşmamaktadır. Tiyatrallik tartışmaları sonucunda, tiyatro gösterge sistemi ve dramatik yapının örgütlenme modeli revize edilmiştir. Bu revizyonlar dramatik yapıyı reforme etmiş fakat deforme etmemiştir. Modern sonrası süreçteyse metin merkezi konumunu kaybetmiş; tiyatro araçları bağımsızlaşmış; dramatik yapı deforme olmuştur. Bu tarz örgütlenme modeline sahip Hamlet Makinesi gibi Aristotelesyen yapıya dayanmayan oyunlar, dramatik yapının konvansiyonel öğelerini temel eleştiri kriteri yapan bir dramaturjinin kavram ve yöntemleriyle kavranmaya çalışılınca bu oyunların estetik değerinin doğru tespit edilememesi sorununu ortaya çıkmaktadır. Bu sorundan hareketle bu makalede yöntem olarak klasik dramaturjinin yararlandığı organik estetiğin kavram ve yöntemleriyle değerlendirilemeyen Hamlet Makinesi oyunu alegorik estetikle kavranmaya çalışılmıştır. Postdramatik yapının ayırt edici özelliklerini eleştiri kriteri olarak bünyesine katan dramaturjik bir yöntemle Hamlet Makinesi çözümlenmiştir. Bu kriterlerden alegori-çifte kodlama tekniği, parçalı eylemlerden oluşan oyunun rizomatik yapısı, dramatizasyon sürecinin yerini alan tiyatral işlemle ortaya çıkan olaylar yığını, kolaj ve montajlar, metinlerarasılık, hitap modeli ve monolog düzeni aracılığıyla dramatik iletişim modelinin nasıl terk edildiği oyundaki örnekler üzerinden ortaya konularak oyunun postdramatik yapısı ortaya çıkarılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Tiyatro, Postdramatik Yapı, Hamlet Makinesi, Theater, postdramatic structure, The Hamlet Machine

Postdramatic Structure of Hamletmachine

Öz

Walter Benjamin perceived the documents of civilization to simultaneously be documents of barbarism. Heiner Müller also interpreted Shakespeare’s Hamlet, a cultural document, as a document of barbarism by associating it with the devastating consequences of revolutions in Europe. Müller’s The Hamlet Machine does not correspond to the formal structure of conventional theater known as drama. As a result of the discussions on theatricality, the theater sign system and the organization model of dramatic structure were revised. These revisions reformed but did not deform the dramatic structure. In the postmodern period, text lost its central position, theater’s instruments became independent, and its dramatic structure was deformed. When attempting to comprehend plays such as The Hamlet Machine that are not based on the Aristotelian structure using the concepts and methods of a dramaturgy that makes the conventional elements of the dramatic structure the main criterion of criticism, the problem arises of not being able to determine these types of plays’ aesthetic value. Based on this problem, the current article attempts to comprehend using allegorical aesthetics Müller’s play The Hamlet Machine, which cannot be evaluated using the concepts and methods of organic aesthetics that classical dramaturgy uses. This article analyzes The Hamlet Machine using a dramaturgical method that incorporates the distinctive features of the postdramatic structure as the criterion of criticism. Allegory, double-coding technique, the rhizomatic structure of the play consisting of fragmentary actions, the heap of events unfolded by the theatrical process replacing the dramatization process, collages and montages, intertextuality, and the postdramatic structure were revealed by showing how the play had abandoned the dramatic model of communication using the model of addressing and the monologue order, as well as examples from the play.

Anahtar Kelimeler

Theater, postdramatic structure, The Hamlet Machine

Kaynakça

• Adorno, T. W. (2002). Minima Moralia (O. Koçak ve A. Doğukan, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları. google scholar
• Aksan, D. (2007). Her Yönüyle Dil. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. google scholar
• Anderson, P. (2009). Postmodernitenin Kökenleri (E. Gen, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
• Aristoteles. (2003) Poetika (S. Rifat, Çev.). İstanbul: K Kitaplığı. google scholar
• Benjamin W. (2002). Pasajlar (A. Cemal, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
• Best, S. ve Kellner, D. (2011). Postmodern Teori (M. Küçük, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. google scholar
• Baudrillard, J. (1995). Kötülüğün Şeffaflığı (E. Abra ve I. Ergüden, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. google scholar
• Carlson, M. (2013). Performans (B. Güçbilmez, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları. google scholar
• Connor, S. (2015). Postmodernist Kültür - Çağdaş Olanın Kuramlarına Bir Giriş (D. Şahiner, Çev.). Ankara: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
• Danto, A. C. (2014). Sanatın Sonundan Sonra / Çağdaş Sanat ve Tarihin Sınır Çizgisi (Z. Demirsu, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. google scholar
• Demotic. (t.y.). Online Etymology Dictionary içinde. Erişim adresi: https://www.etymonline.com/search?q=demotic google scholar
• Eliot, T. S. (1925). Collected Poems 1909-1962. London, UK: By Faber and Gwyer Ltd. google scholar
• Esslin, M. (1996). Dram Sanatının Alanı (Ö. Nutku, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
• Fuchs, E. (2003). Karakterin Ölümü — Modernizmden Sonra Tiyatro (B. Güçbilmez, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi. google scholar
• Innes C. (2010). Avant-Garde Tiyatro 1882-1922 (B. Güçbilmez ve A.V. Kahraman, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları. google scholar
• Jameson, F. (1994). Postmodernizm ya da Geç Kapitalizmin Kültürel Mantığı. (D. Erksan, Çev.). İstanbul: Kıyı Yayınları. google scholar
• Karacabey S. (2007). Modern sonrası Tiyatro ve Heiner Müller. Ankara: De Ki Basım Yayım Ltd. Şti. google scholar
• Kuspit, D. (2010). Sanatın Sonu (Y. Tezgiden, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları. google scholar
• Lehmann H-T. (1999). Postdramatisches Theater. Frankfurt am Main: Verlag der Autoren. google scholar
• Lehmann, H-T. (2006). Postdramatic Theatre (K-J. Munby, Çev.). Abingdon, İngiltere: Routledge. google scholar
• Marx, K. ve Engels, F. (2003). Komünist Manifesto (L. Kavas, Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları. google scholar
• Müller H. (2008). Hamlet Makinesi (Z. A. Yılmazer, Çev.). Ankara: De ki Basım Yayım Ltd.Şti. google scholar
• Paratactic. (t.y.). Merriam-Webster online dictionary içinde. Erişim adresi: https://www.merriam-webster.com/dicti-onary/paratactic#other-words google scholar
• Parataxis (t.y.). Online Etymology Dictionary içinde. Erişim adresi: https://www.etymonline.com/search?q=para-taxis&ref=searchbar_searchhint google scholar
• Pavis, P. (1999). Sahneleme Kültürler Kavşağında Tiyatro (S. Kamber, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi. google scholar
• Sarup M. (2004). Postyapısalcılık ve Postmodernizm (A. Güçlü, Çev.). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları. google scholar
• Shakespeare, W. (2001). Hamlet (O. Burian, Çev.). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları. google scholar
• Shakespeare, W. (1989). The Works of Shakespeare The Tragedy of Hamlet. E. Dowden (Ed.). Londra, İngiltere: Methuen And Co. google scholar
• Sontag, S. (2015). Yoruma Karşı (O. Akınhay, Çev.). İstanbul: Agora Kitaplığı. google scholar
• Şaylan G. (2002). Postmodernizm. Ankara: İmge Kitabevi. google scholar
• Thomson, G. (2004). Tragedyanın Kökeni (M. H. Doğan, Çev.). İstanbul: Payel Yayınları. google scholar
• Zerenler, D. (2010). Tiyatroda Yapısalcı Çözümleme. İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları. google scholar