An Analysis of Yorgo Bacanos’ Performance of “Mahur Aranağme”

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 136 - 146, 24.06.2024

Mehmet Alişan Budak , Cenk Güray

https://doi.org/10.26650/CONS2024-1453714

Öz

The aim of this study is to reveal the theoretical performative elements behind Yorgo Bacanos’ performance of the aranağme [short instrumental passage between verses in Turkish music] at the end of the song “Gülşen-i Ezhar Açtı Her Yana” that he recorded with Hafız Kemal and Sadettin Kaynak. The study first examines preliminary information about Yorgo Bacanos the performer and the musical culture centered in Istanbul. The study then comparatively analyzes the performance of the aranağme and its score in the repertoire using the performance analysis method based on five criteria (i.e., pitches and maqam lines, motivic variations, ornamentation techniques, instrument positions, and form analysis). While this textitaranağme has a simple melodic structure in its original score, it is observed to have taken on a very different character in Bacanos’ performance. With Bacanos’ strong sense of rhythm and the self-confidence that comes from having mastered the ağır aksak usul [a tempo in 9/4], which is frequently used in fasıl [musical overture/series of compositions in the same maqam] performances, he was able to easily diversify the aranağme by using various motifs and practically recomposed it during the performance. By combining his agility in right hand technique with his improvisational skill, Bacanos created a piece that is extremely difficult to perform while at the same time demonstrates his strict adherence to the usul [tempo]. Bacanos’ aranağme performance is an attractive example of musical interpretation.

Anahtar Kelimeler

Yorgo Bacanos, oud, performance analysis, interpretation, performance

Yorgo Bacanos’un Mahur Aranağme İcrasının Analizi

Öz

Bu çalışmada Yorgo Bacanos’un Hafız Kemal ve Sadettin Kaynak ile birlikte kaydettikleri, bestesi Basmacı Abdi Efendi’ye ait “Gülşen-i Ezhar Açtı Her Yana” güfteli ağır aksak şarkının sonuna eklediği aranağme icrasının arka planında yatan teorikperformatif öğeleri ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. Öncelikle icracı (Yorgo Bacanos) ve icra edilen müzik kültürü (İstanbul merkezli) hakkında ön bilgiler derlenmiştir. Sonrasında beş kriter (perdeler ve makamsal hatlar, motifik çeşitlemeler, süsleme teknikleri, çalgı pozisyonları ve biçim analizi) çerçevesinde oluşturulan performans analizi yöntemi kullanılarak çalışma konusu aranağme icrası ile repertuvardaki notası karşılaştırılarak analiz edilmiştir. Orijinal notasındaki ezgi yapısı yalın bir karaktere sahip bu aranağmenin, Bacanos’un icrası ile çok farklı bir hüviyete büründüğü gözlemlenmiştir. Bacanos’un sağlam ritim duygusu ve fasıl icralarında sıklıkla kullanılan ağır aksak usulünü içselleştirmiş olmanın verdiği özgüven ile aranağmeyi çeşitli motifler kullanarak kolaylıkla çeşitleyebilmiş ve performans anında adeta yeniden bestelemiştir. Sağ el tekniğindeki kıvraklığını doğaçlama yeteneği ile birleştiren Bacanos, bir yandan icrası son derece güç bir pasaj oluştururken diğer yandan da usul yapısına sıkı bir şekilde bağlı kalabildiğini gözler önüne sermiştir. Çalışmamıza konu olan performans nota-icra farklılığı konusunda sıra dışı bir örnek teşkil etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yorgo Bacanos, ud, performans analizi, yorum, icra

Kaynakça

• Akdeniz, A. ve Budak, M. A. (2021). Yorgo Bacanos’a Ait Hüseyni Şarkının Makamsal Analizi (C. III., ss. 621-629). 16. Uluslararası Dil, Edebiyat ve Kültür Araştırmaları Kongresi Tam Metinleri, sunulmuş bildiri, Rize google scholar
• Aslan, E. M. (2017). İstanbul Lavtası ve Yorgo Bacanos’un Ud İcrasındaki Lavta Etkileri. EÜ Devlet Türk Musikisi Konservatuvarı Dergisi, (11), 73-84. google scholar
• Bacanos, Y. (1997). Udi Yorgo Bacanos [CD]. İstanbul: Kalan Müzik. google scholar
• Gülmez, K. (2020). Yorgo Bacanos’un Taş Plaklardaki Gazel Eşliklerinin Teknik ve Makamsal Açıdan Analizi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. google scholar
• Güray, C. (2023). Rast’tan Doğan Makamlar. C. Güray , N.O. Levendoğlu, M. Gönül, F. Çaylı, İ. Karadeniz ve N. Şahin (Ed.), Türk Müziği kitabı II. cilt içinde (s. 137-170). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. google scholar
• Güray, C. ve Bayraktarkatal, M. E. (2023). Ezgi Çekirdeklerine Dayalı Bir Makam Modeli Önerisi. C. Güray , N.O. Levendoğlu, M. Gönül, F.Çaylı, İ. Karadeniz ve N. Şahin (Ed.), Türk Müziği kitabı II. cilt içinde (s. 9-22). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. google scholar
• Işıktaş, B. (2016). Kuramdan İcraya Müziğin İntikal Aracı: Ud’un Dünü ve Bugünü, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9 (44), 673-682. google scholar
• İlhan, A. B. (2003), Klasik Türk Mûsikîsi 5 ila 10 Zamanlı Usûllerde Usûl-Aruz Vezni İlişkisi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Müzik Anabilim Dalı. google scholar
• Karadeniz, İ. (2021). Müzik Performansı Analizinde Kıyaslamalı Değerlendirme ve Yorumda Estetik Arayışı. Konservatoryum, 8 (2), 149-177. DOI: 10.26650/CONS2021-981170 google scholar
• Karakaya, F. (2012). Ud. TDV İslam Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/ud adresinden erişildi. google scholar
• Kaynak, S. (1999). Kendi Sesinden -Hafız Sadettin Kaynak [CD]. İstanbul: Kalan Müzik. google scholar
• Mesci, U. (2022). Anadolu Müzik Hafızasını Orta Anadolu Abdalları Üzerinden Anlamak: Muharrem Ertaş İcralarının Çok Katmanlı Makamsal Analizi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Hacettepe Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Geleneksel Türk Müzikleri Anabilim Dalı. google scholar
• Tanrıkorur, C. (2014). Türk Müzik Kimliği. İstanbul: Dergâh Yayınları. google scholar
• Torun, M. (1993). Ud Metodu. İstanbul: Çağlar Yayınları. google scholar
• TRT Repertuvarı (2010), Türk Halk Müziği Repertuvarı, İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı’nın katkılarıyla Türk Müzik Kültürünün Hafızası Nota Derlemesi, http://www.devletkorosu.com/index.php/nota-arsivi/nota-arsivi (erişim tarihi 14 Mart 2024) google scholar
• Turgay, N. Ö. ve Ayangil, R. (2016). Fasıl Müziği İcrasında Nota Dışı Farklılıklar. Rast Müzikoloji Dergisi, 4(1), 1165-1184. doi:10.12975/rastmd.2016.04.01.00073 google scholar
• Ünlü, C. (2004). Git zaman, gel zaman: Fonograf, gramofon, taş plak. İstanbul: Pan Yayıncılık. google scholar
• Yahya, G. (1993). Türk Saz Mûsikîsinde İcra-Nota Farklılığı (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya. google scholar
• Yahya, G. (2000). Yorgo Bacanos’un Ud Taksimleri. (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniveristesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. Müzik Eğitimi Anabilim Dalı., Ankara. google scholar
• Yahya Kaçar, G. (2005). Geleneksel Türk Sanat Müziği’nde Süslemeler ve Nota Dışı google scholar
• İcralar. GÜ, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 25, Sayı 2, 215-228. google scholar