Haydar Tatlıyay and the Movie “Ben Bir Günahsızım” in Arabesque Music Discussions in Turkey

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 2, 528 - 544, 25.12.2024

Emre Üstgül , Sıtkı Bahadır Tutu

https://doi.org/10.26650/CONS2024-1518970

Öz

Haydar Tatlıyay (1890-1963) is an important figure who stands out as both a violin performer and a composer in twentieth century Turkish classical music. In addition to many corporate and private musical works in Turkey, considering the close friendship relations he established with Arab countries and musicians, the names he sometimes gave to his works that evoke Arab culture, and his personal musical tastes towards Arab music, he is one of Turkey’s most popular musicians of the recent period. It is not a surprise that the name Tatlıyay comes to the fore in arabesque music discussions, which is one of the topics of research and discussion. Tatlıyay’s top cinema project, the film "Ben Bir Günahsızım", is an important source of data to find traces of the view put forward by many researchers that "The pioneer of arabesque is Tatlıyay". The main purpose of this article is; To question the existence of the "pioneering" role attributed to Tatlıyay in arabesque music discussions in Turkey, based on the music-stage harmony of the movie "Ben Bir Günahsızım" and the diversity of the music performed in the movie in terms of genre, and to identify the artist’s function in the development and spread of this music by comparing it with the arabesque elements that developed in the historical process. is to This subject, which also concerns the disciplines of sociology and social psychology, has been approached within the framework of recent music history. In the qualitative research focusing on the arabesque elements in Tatlıyay’s music, literature review and document analysis methods were used. The structural analysis of the film was conducted through qualitative evaluations, and the similarities between the melodrama technique and arabesque f ilms were identified. As a result, it was concluded that Tatlıyay’s musical identity aligns with the social conditions that paved the way for the development of arabesque music in Turkey, and thus the artist secured his place in this process.

Anahtar Kelimeler

Haydar Tatlıyay, Arabesque Music, Ben Bir Günahsızım

Proje Numarası

YOK

Türkiye’de Arabesk Müzik Tartışmalarında Haydar Tatlıyay ve “Ben Bir Günahsızım” Filmi

Öz

Haydar Tatlıyay (1890-1963), yirminci yüzyıl Türk sanat müziğinde gerek keman icracısı gerek besteci kimliğiyle ön plana çıkan önemli bir figürdür. Türkiye’de ku rumsal ve özel olmak üzere birçok müzik çalışmasının yanı sıra, Arap ülkeleri ve müzisyenleriyle kurduğu yakın dostluk ilişkileri, zaman zaman eserlerine verdiği Arap kültürünü çağrıştıran isimler ve kişisel müzik beğenilerinde Arap müziğine olan yatkınlığı göz önüne alındığında, Türkiye’nin yakın döneminin en popüler araştırma ve tartışma konularından biri olan arabesk müzik tartışmalarında Tatlıyay isminin ön plana çıkması sürpriz değildir. Tatlıyay’ın zirve sinema projesi olan “Ben Bir Günahsızım” isimli film, pek çok araştırmacının ileri sürdüğü “arabeskin öncü ismi Tatlıyay’dır” görüşünün izlerini bulmak için önemli bir veri kaynağıdır. Bu makalenin temel amacı;Türkiye’de arabesk müzik tartışmalarında Tatlıyay’a atfedilen “öncülük” rolünün varlığını, “Ben Bir Günahsızım” filminin müzik-sahne uyumundan ve filmde icra edilen müziklerin tür bağlamında çeşitliliğinden hareketle sorgulamak ve tar ihsel süreçte gelişen arabesk unsurlarla karşılaştırıp sanatçının bu müziğin gelişip yayılmasındaki işlevini tespit etmektir. Sosyoloji ve sosyal psikoloji disiplinlerini de ilgilendiren konuya yakın dönem müzik tarihi alanı çerçevesinde yaklaşılmıştır. Tatlıyay’ın müziğindeki arabesk unsurların odağa alındığı nitel araştırmada, literatür tarama ve belge inceleme yöntemleri kullanılmıştır. Filmin yapısal çözümlenmesi nitel değerlendirmeler kullanılarak gerçekleştirilmiş, melodram tekniği ile arabesk f ilmler arasındaki benzerlikler tanımlanmıştır. Sonuç olarak, Tatlıyay’ın müzik kim liğinin Türkiye’de arabesk müziğin gelişimini hazırlayan sosyal koşullarla örtüştüğü ve bu sebeple sanatçının süreçte kendine yer edindiği görüşüne varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Haydar Tatlıyay, Arabesk Müzik, Ben Bir Günahsızım

Etik Beyan

ETİK KURUL ONAYI GEREKTİRMEMEKTEDİR.

Destekleyen Kurum

YOK

Proje Numarası

YOK

Teşekkür

YOK

Kaynakça

• Adıgüzel, Y. (2021). Kültür Endüstrisi. M. A. (Ed.) içinde, Sosyal Bilimler Ansiklopedisi (s. 446-447). Ankara: Tübitak Bilim Yayınları. google scholar
• Akbulut, H. (2012). Yeşilçam’dan Yeni Türk Sinemasına Melodramatik İmgelem. İstanbul: Hayalperest Yayınevi. google scholar
• Akbulut, H. (2013). Cennetten Çok Uzakta: Metinlerarası Bir Yolculuk. Selçuk İletişim, 42-57. google scholar
• Akdeniz, A. Ö. (2017, Kasım). Osmanlı’nın İtalyan Müzisyenleri. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, 4(10), 43-62. google scholar
• Akdoğu, O. (1995). Türk Müziği’nde Türler ve Biçimler. İzmir: Can Ofset. google scholar
• Akman, Ş. (1951). Resimli Radyo Dünyası. Haydar Tatlıyay Ne Diyor? İstanbul, Cağaloğlu: Güven Basımevi. google scholar
• Aksoy, B. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Musiki ve Batılılaşma. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi (s. 1212-1236). içinde İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
• Aksöz, M. (2018). Yanmetin (Paratexte) Nedir? Metin Çevresindeki Öğeler (Peritexte) Nelerdir? Turkish Studies, 27-47. google scholar
• Alcan, M. (2019, 11 04). 1950’li Yılların Sineması Batı’dan Kopya Değil. Anadolu Ajansı: https://www.aa.com.tr/tr/kultur-sanat/1950li-yillarin-sinemasi-batidan-kopya-degil/1635404 adresinden alınmıştır google scholar
• Arvas, İ. S. (2018). Türkiye’nin Radyo ile Tanışması ve Türk Telsiz Telefon Anonim Şirketi. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(2), 406-428. google scholar
• Atak, H. (2011). Kimlik Gelişimi ve Kimlik Biçimlenmesi: Kuramsal Bir Değerlendirme. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 163-213. google scholar
• Ayas, G. (2014). Musiki İnkılabı’nın Sosyolojisi. İstanbul: Doğu Kitabevi. google scholar
• Bayraktar, N. (2000). Artzamanlı Anlambilim Açısından Orhon Yazıtlarında Geçen Toplumsal Yaşamla İlgili Sözcüklerin Anlambilimsel Değerleri. Türkbilig, 209-2018. google scholar
• Bilgin, N. (2021). Sosyal Psikoloji. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. google scholar
• Bükülmez, H. (2017, Haziran). Haydar Tatlıyay ve Sadi Işılay’ın Keman İcralarının Tahlili. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: T.C. Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü. google scholar
• Büyük Saatli Maarif Takvimi. (1969, Mayıs 25). İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi. google scholar
• Dural, A. B., & Dural, Ş. (2021). Yerli ve Yabancı Sinemada Melodram Türü. 11. Eurasian Conference on Language & Social Sciences (s. 23-36). Gjakova, Kosova: University of Gjakova. google scholar
• Dürük, E. F. (2011). Türk Popüler Müzik Üretimi ve Ürünlerindeki Karma Yapıyı Hazırlayan Toplumsal ve Müziksel Etkenler. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 3(1), 33-42. google scholar
• Elsaesser, T. (1985). Tales of Fury and Fury: Observations on the Family Melodrama. B. Nichols içinde, Movies and Methods Volume 2 (s. 165-189). Los Angeles: University of Califırnia Press. google scholar
• Ersoy, İ. (2017). Üslup Kavramına Analitik Bir Bakış: Türkiye’de Geleneksel Müziklerde Performans Normları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(49). google scholar
• Güçlü, İ. (2021). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Nika Yayınevi. google scholar
• Güngör, N. (1993). Sosyokültürel açıdan Arabesk Müzik. İstanbul: Bilgi Yayınevi. google scholar
• Işık, C., & Işık, N. (2013). Arabesk ve Müslüm Gürses. İstanbul: Ferfir Yayınları. google scholar
• Juma, R. (2002, Mayıs). A Guide to Arabic Violin Technique for the Classical Violinist. Yayımlanmamış doktora deneme yazısı. Miami, Amerika: University of Miami. google scholar
• Karamustafa, G. (1982, Mart). Türkiye’deki Müzik Kültürü ve Arabesk Türü Üzerine-Orhan Gencebay "Arabesk Türkiye’de en çok dinlenen müzik türüdür". Hürriyet Gösteri Dergisi(16), 76. google scholar
• Kaya, M. M. (2016, Mayıs). Sinemada Müziğin Kullanımı. İstanbul: T.C. Doğuş Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Plastik Sanatlar Yüksek Lisans Programı. google scholar
• Kırık, A. M. (2014, Mart). Türk Sineması’nda Arabeskin Doğuşu ve Gelişimi. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 2(3), 90-117. google scholar
• Küçükkaplan, U. (2013). Arabesk: Toplumsal ve Müzikal Bir Analiz. İstanbul: Ayrıntı Yayınları. google scholar
• Majeed, A. K. (2019). Middle Eastern Violin Method-A Method for Teaching and Transcribing Middle Eastern Music. Masterexamen. İsveç: Institutionen för Folkmusik. google scholar
• Mülayim, S. (1991). Arabesk. 03 18, 2023 tarihinde TDV İslâm Ansiklopedisi: https://islamansiklopedisi.org.tr/arabesk adresinden alındı google scholar
• Oransay, G. (1983). Cumhuriyetin İlk Elli Yılında Geleneksel Sanat Musikimiz. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi (s. 1497-1509). içinde İletişim Yayınları. google scholar
• Öktem, N., & Karagöz, E. (2015). Sosyal Bilimlerde Yöntem. Ankara: Astana Yayınları. google scholar
• Önder, S., & Baydemir, A. (2005, Aralık). Türk Sinemasının Gelişimi (1895-1939). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 113-135. google scholar
• Özbek, M. (2012). Popüler Kültür ve Orhan Gencebay Arabeski. İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
• Öztuna, Y. (1987). Türk Mûsıkîsi-Teknik ve Tarih. İstanbul: Kent Basımevi. google scholar
• Öztuna, Y. (1990). Büyük Türk Mûsikîsi Ansiklopedisi (Cilt II). Ankara: Kültür Bakanlığı. google scholar
• zyıldırım, M. (2013). Arap ve Türk Musikisinin XX. Yüzyıl Birlikteliği. İstanbul: Bağlam Yayıncılık. google scholar
• Racy, A. J. (2007). Arap Dünyasında Müzik Tarab Kültürü ve Sanatı. (S. Aygün, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları. google scholar
• Refiğ, H. (1996). Türk Sinemasının Yükseliş ve Çöküşü Üzerine Bazı Düşünceler. S. M. Dinçer içinde, Türk Sineması Üzerine Düşünceler (s. 177-187). Ankara: Doruk Yayıncılık. google scholar
• Say, A. (2005). Müzik Ansiklopedisi (Cilt 1). Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları. google scholar
• Sığrı, Ü. (2023). Nitel Araştırma Yöntemleri. R. Altunışık, H. Boz, E. Gegez, E. Koç, Ü. Sığrı, E. Yıldız, & A. Yüksel içinde, Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri: Yeni Perspektifler (s. 471-516). Ankara: Seçkin Akademik ve Mesleki Yayınlar. google scholar
• Stokes, M. (1998). Türkiye’de Arabesk Olayı. (H. Eryılmaz, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
• Tanrıkorur, C. (2016). Osmanlı dönemi Türk mûsikîsi. İstanbul: Dergah Yayınları. google scholar
• Tatlıyay, M. (Dü.). (1965). Üstad-Kemani Haydar Tatlıyay Hayatı ve Eserleri. İstanbul: Baha Matbaası. google scholar
• Tuğan, N. H. (2014, Haziran). Türk Sinemasında Hastalık ve Beden Temsilleri. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. google scholar
• Ulusu, M. K. (2017). Atatürk’ün Yanı Başında. İstanbul: İstek Yayınları. google scholar
• Üngör, E. N. (2001, 04 03). Keman Virtuozumuz Haydar Tatlıyay. Kemani Haydar Tatlıyay. Kalan Müzik. google scholar
• Üstgül, E. (2023). Haydar Tatlıyay ve Besteleme Davranışları. Türk Müziği Anabilim Dalı Doktora Tezi. İzmir: T.C. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. google scholar
• Yetkin, B. (2011). Haber Söyleminde Egemen İdeolojinin Yeniden Üretimi: Magazinleşme Bağlamında Bir Analiz. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi(33), 27-60. google scholar
• Yıldız, E. (2008). Gecekondu Sineması. İstanbul: Hayalet Kitap. google scholar