SESTEN NOTAYA: SÛZİNÂK İLÂHÎ, “AŞKIN İLE ÂŞIKLAR” ÖRNEĞİ

Yıl 2018, Sayı: 12, 13 - 32, 29.06.2018

Cem Çırak

https://doi.org/10.31722/konservatuvardergisi.467227

Öz

Geleneksel Türk müziğinde meşk sisteminin zayıflamasıyla, bu müzik

kültürünün repertuvar, bestecilik, icrâcılık ve eğitimcilik gibi alanlarında bir

takım boşluklar oluşmuştur. Bu durumda geleneksel repertuvarın korunması

maksadıyla eserler notaya alınarak yazıya aktarılmıştır. Eserlerin

unutulmaması amacına odaklanan söz konusu nota yazılarında müzikal

detaylara ait bazı bilgilerin ihmâl edilmesi, meşk sonrası dönemin

müzisyenlerinin bu bilgilerden ve bu bilgilerin pratiklerinden mahrum

kalmasına sebebiyet vermiştir. Bu makalede, günümüze ulaşan nota yazıları

üzerinden yapılacak incelemelerinin bahsi geçen sorunların olumsuz

etkilerinin indirgenmesinde fayda sağlayabileceği önermesi ile yola

çıkılmıştır. Makalede, Sûzinâk makamındaki ve Yunus Hz.’ne ait “Aşkın ile

âşıklar” ve “Taştı rahmet deryâsı” güfteleriyle okunan bir ilâhînin beş farklı

yazılı nüshası karşılaştırılmıştır. Nüshalar arasında dikkat çeken farklılıkların

daha çok usûl çerçevesinde gerçekleşmiş olması; sözlü olarak yaratılan, daha

sonra sözlü kültür ortamında belli bir süre aktarılarak değişimini sürdüren

eserin yazıya geçirilmesi sürecinde aksaklıklar yaşandığına işaret etmektedir.

Makalede; eserin güfte ve beste özellikleri usûl-vezin-ezgi ilişkileri

çerçevesinde değerlendirilmiş, özellikle ritm kesitleri ve sözlerin beş nüshada

sergilediği ilişkiler saptanarak altıncı bir nüsha oluşturulmuştur. İnceleme

sonucunda; eserin mevcut nüshalardan farklı bir usûl ile yazılması durumu

tartışılarak bu konuda bir öneri getirilmiştir. Geleneksel Türk sanat

müziğinde nota yazımında usûllerin mertebeleriyle ilgili bazı sorunların da

altı çizilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bestecilik, edisyon kritik, ilâhî, usûl, Yunus Emre

From Sound to Music Sheet: SûzinâkHymn, “Aşkın ile Âşıklar”Exampl

Öz

With the weakening of the system meşk in traditional Turkish music, some

empty holes appeared in some areas like composition, performing and

education. Thus, musical pieces were started to be written down for the

purpose of not letting them being forgotten. Neglecting of some knowledge

about some music details in the sheets of music that were focused on this

conserving purpose, caused the musicians of the post-meşk period, to be

devoid of this knowledge and the practice of it. This study was written for

ensuring some benefits with neutralizing could be done on the negative

effects of some of the problems mentioned by the musical analysis of the

sheets of music that reached today. Five different editions of a hymn in the

makam Sûzinâk, with different lyrics “Aşkın ile âşıklar” belonging to Yunus

Emre and “Taştı rahmet deryâsı”, were compared in this article. The

differences between the editions mostly occurring on usûl, points out the

problems that had been in the process of writing down the musical piece

which had been created and continuously transmitted during a certain time in

oral culture. In the article, lyrical and compositional specialities of the

musical pieces are analysed, especially relationships between lyrics and the

rhythm settlements of the editions are spotted and a sixth edition is created.

In the edition that came out at the end of the analysis, a new usûl that is

different from the available editions was found, discussed and used. And also

some problems were revealed on the usûl levels in music writing styles in

traditional Turkish music.

Anahtar Kelimeler

Composition, edition critic, hymn, usûl, Yunus Emre

Kaynakça

• Albayrak, Nurettin (2002). TDV İslam Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları. C.26, S. 226-227.
• Akdoğu, Onur (1995). Türk Müziği’nde Türler ve Biçimler. İzmir: Can Ofset.
• Ayas, Güneş (2014). Mûsikî İnkılâbı’nın Sosyolojisi. İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Cevher, Hakan (1993). Rehber-i Mûsıkî. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• Çırak, Cem (2015). “Hacı Ârif Bey'in Kürdîli Hicazkâr Makamındaki Eserleri Çerçevesinde Besteciliği”. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İzmir: Ege Üniversitesi.
• Karadeniz, Ekrem (ty). Türk Mûsıkîsinin Nazariye ve Esasları. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kaygusuz, Nermin (2014). “19. Yüzyıldan 21. Yüzyıla Türk Müziğinin Kısa Bir Hikâyesi”. Yeni Türkiye. S.57: 1464-1471.
• Özkan, İsmail Hakkı (2013). Türk Mûsıkîsi Nazariyâtı ve Kudüm Velveleleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Öztuna, Yılmaz (2006). Türk Mûsıkîsi. Ankara: Orient Yayınları. C.1.
• Popescu-Judetz, Eugenia (2007). Türk Mûsıkî Kültürünün Anlamları. Çev. Bülent Aksoy.
• Sûzinâk İlahi1 http://www.sanatmuziginotalari.com/nota_inderme.asp?notaid=63080&mode=1&sessionid= 323101182 Erişim Tarihi: 30.05.2018
• Sûzinâk İlahi 2 http://www.sanatmuziginotalari.com/nota_inderme.asp?notaid=23752&mode=2&sessionid=3231 01182 Erişim Tarihi: 30.05.2018
• Sûzinâk İlahi 3 http://www.sanatmuziginotalari.com/nota_inderme.asp?notaid=21815&mode=2&sessionid=3231 01182 Erişim Tarihi: 30.05.2018
• Sûzinâk İlahi 4 http://www.sanatmuziginotalari.com/nota_inderme.asp?notaid=18378&mode=2&sessionid= 323101182 Erişim Tarihi: 30.05.2018
• Sûzinâk İlahi 5 http://www.sanatmuziginotalari.com/nota_inderme.asp?notaid=11679&mode=2&sessionid= 323101182 Erişim Tarihi: 30.05.2018
• Tanrıkorur, Cinuçen (2011). Osmanlı Dönemi Türk Mûsıkîsi. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Yektâ, Râuf (1986). Türk Mûsıkîsi. Çev. Orhan Nasuhioğlu. İstanbul: Pan Yayıncılık.