LEGENDS ABOUT THE CREATION OF MUSICAL INSTRUMENTS in TURKISH CULTURE

Yıl 2016, Sayı: 9, 51 - 62, 31.12.2016

Hande Devrim Küçükebe

Öz

Human beings have attributed different meanings to the musical instruments they

created according to the different conditions of the era and society in the field of

instrument making which is one of the first areas enabling them to show their

creative power. They have knitted the musical instrument’s design with a

cosmogonic and mythological symbolicity ranging from celestial to earthly and

demonic to divine. With these qualities musical instruments have been subjected to

many oral cultural products like fairy tales, epic narratives and folk songs. Creation

legends are also the narratives which treat the musical insturments in terms of their

creation. In this article, legends about the creation of musical instruments in Turkish

culture were examined and handled under different titles with a classification

according to their thematical commonalities.

Anahtar Kelimeler

Creation Legends, Musical Instrument, Turkish Culture

TÜRK KÜLTÜRÜNDE ÇALGILARIN ORTAYA ÇIKIŞI İLE İLGİLİ EFSANELER

Öz

İnsan; yaratıcı gücünü sergilediği ilk alanlardan olan çalgı yapımında, ürettiği

çalgılara çağın ve toplumun koşullarına göre farklı farklı anlamlar yüklemiş, çalgıların

tasarımını göksellikten dünyeviliğe, şeytanilikten ilahiliğe uzanan kozmogonik ve

mitolojik bir simgesellikle örmüştür. Bu özellikleri ile çalgılar, sözlü kültür

ürünlerimizden masallar, destanlar, türküler gibi pek çok türde konu edilmiştir.

Oluşum efsaneleri de çalgıları özellikle ortaya çıkışları ile ele alan anlatmalardır. Bu

makalede Türk kültüründe çalgıların ortaya çıkışı ile ilgili efsane metinleri

incelenmiş; içerikleri bakımından sahip oldukları tematik ortaklıklara göre

sınıflandırılarak çeşitli başlıklar altında ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çalgı, Oluşum Efsaneleri, Türk Kültürü

Kaynakça

• AÇA, Mehmet (2005). “Kültür-Medeniyet Kahramanları” ve Türk Müzik Aletlerinin Ortaya Çıkışı Hakkında Teşekkül Etmiş Bazı Efsaneler” Milli Folklor, Yıl:12, Sayı:45, ss.43-51.
• AYVAZOĞLU, Beşir (2012). Ney’in Sırrı. İstanbul: Kapı Yay.
• BARDAKÇI, Murat (1986). Maragalı Abdülkadir. İstanbul: Pan Yay.
• BORATAV, Pertev Naili (1969). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• ERGUN, Metin (1997). Türk Dünyası Efsanelerinde Değişme Motifi I. Cilt. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• FEDAKAR, Pınar (2008). Karakalpak Efsaneleri (İnceleme-Metinler). Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• GÖKTAŞ, Mehmet (2009). “Şeyh Galip’in ‘Hoşça Bak Zatına Kim Zübde-i Alemsin Sen’ Mısraı Bağlamında İnsanın Mahiyetine Dair” Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt-Sayı: 11-2, ss. 289-308.
• GÜRAY, Cenk (2010). “Semâ’dan Semah’a Bir Sonsuz Devir” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Sayı:56, ss. 123-152.
• DIYKANBAYEVA, Aygerim (2004). Kırgız Efsaneleri Üzerinde Bir Araştırma (İnceleme-Metinler). Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• LUTHI, Max (1995). “Masalın; Efsane, Menkabe, Mit, Fabl ve Fıkra Gibi Türlerden Farkı” Çev. Sevengül Karasubaşı. Milli Folklor. Sayı: 25, ss. 66-68.
• MİRAZLI SARAL, Yasemin (2006). Doğu Karadeniz Bölgesi Denizcilik Folkloru Üzerine Bir Araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• OSPANALİYEVA, Bibigül (2011). Kazakistan’ın Jambıl Bölgesi Efsaneleri (İnceleme-Metinler). Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• OĞUZ, Öcal. EKİCİ, Metin vd. (2010). Türk Halk Edebiyatı El Kitabı. Ankara: Grafiker Yay.
• ÖGER, Adem (2008). Uygur Efsaneleri Üzerinde Bir Araştırma (İnceleme-Metinler). Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ÖZGÜR, Zeliha (2006). Kanun Çalgısının Üretim Aşamaları ve Yapımında Kullanılan Ahşap Malzemenin Seçimi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• POPESCU-JUDETZ, Eugenia (2002). Tanburi Küçük Artin (A Musical treatise of the Eighteenth Century) İstanbul: Pan Yay.
• YARDIMCI, Mehmet. “Geleneksel Kültürümüzde Saz ve Zile Kopuzu” http://www.mehmetyardimci.net/img/files/akademik21.pdf, Erişim Tarihi: 04.06.2015.
• ZARİPOVA ÇETİN, Çulpan (2009). “Usak Yafrakları (Kaval yaprakları)” Tatar Geleneksel Çalgılarının Halk Edebiyatındaki Görünüşleri. Karadeniz-Blacksea-Chornoye More, Sayı:3.