KALKINMA İKTİSADININ XX. YÜZYILDAKİ GELİŞİM SÜRECİ, İKTİSAT POLİTİKALARINA ETKİSİ VE SON ON YILLIK KONJONKTÜRÜN DİSİPLİNİN GELECEĞİNE OLASI ETKİLERİ

Yıl 2011, Sayı: 22, 41 - 83, 01.12.2011

Bahar Burtan Doğan

Öz

İktisatçıların tüm zamanlar boyunca ilgi alanları arasında yer alan kalkınma kavramı, ekonomi literatüründe II. Dünya Savaşı’nı takip eden yıllarda tavan yapmış, ancak 1970’lerden itibaren popülaritesini tedricen yitirmiştir. Kalkınma iktisadı, toplumsal yaşamın siyasi–sosyal yönleri, kamu kesiminin yönetsel karar alma süreç–mekanizmaları ve ekonomik konjonktür ile her zaman yoğun ve karşılıklı bir etkileşim içerisinde olmuştur. Gerek ulusal gerekse de uluslararası ölçekteki iktisat politikaları üzerinde belirleyici etkileri bulunan kalkınma iktisadı, sosyal bir bilim dalı olarak ana akım iktisat teorisine yöneltilen bazı eleştirilerin bertaraf edilmesi amacıyla yürütülen çalışmalarla da yoğun etkileşim içerisinde olmuştur. Bu karmaşık ilişkiler örüntüsünün kalkınma iktisadının geçirdiği evrim ve dönüşümlerin ışığında analizi ve son on yıllık süreçte yaşanan iktisadî olayların disiplinin geleceği üzerindeki olası etkileri hakkında birtakım öngörülerde bulunulması, çalışmamızın konusunu teşkil etmektedir

Anahtar Kelimeler

Kalkınma İktisadı, Az Gelişmişlik, Kalkınma Stratejileri

THE PROGRESS OF DEVELOPMENT ECONOMICS IN XX. CENTURY, ITS INFLUENCE ON ECONOMIC POLICIES AND THE PRESUMPTIVE EFFECTS OF THE CONJUNCTURE OF THE LAST DECADE ON THE FUTURE OF THE DISCIPLINE

Öz

Development concept, which had taken part among the economists’ fields of interest for all times, peaked in economics literature at the years following the II. World War, but gradually lost its popularity from the 1970’s. Development economics had always been in a profound and reciprocative interaction with the politic–social aspects of communal life, the administrative decision making processes–mechanisms of public sector and the economic conjuncture. Development economics, which had deterministic effects on the economic policies both on the national and international scale, had also been intensively interacted with the studies carried out for the purpose of eliminating some critics directed towards the mainstream economic theory. Analysing this complex pattern of relations under the light of the evolution and transformation experienced by development economics and making propositions about the possible effects of economic incidents took place in the last decade on the future of the discipline constitutes the theme of this study

Anahtar Kelimeler

Development Economics, Underdevelopment, Development Strategies

Kaynakça

• Akel, Gökçe (2006), Maliye Politikasının İktisat Politikası İçindeki Yeri, Dokuz Eylül Üniversite- si İktisadî ve İdarî Bilimler Fakültesi Maliye Bölümü, İzmir,
• Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu (2008), “Sürdürülebilir Kalkınma”, Birinci Baskı, AB Tür- kiye Görünüm, Sayı: 12, Ankara,
• Aydın, M. Kemal (1999), “Ulusal Kalkınmacılıktan Küreselleşmeye”, Bilgi Dergisi, Değişim Yayınla- rı, Cilt: 1, Sayı: 1, İstanbul, s. 1–23,
• Ayto, John (1993), Dictionary Of Word Origins, Arcade Publishing Inc., New York,
• Balcı İzgi, Berna ve ÖZPOLAT, Aslı (2008), “Küreselleşen Devletin Değişen Rolü Ve Sanayileşme Üzerine Tartışmalar”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 2, Gazian- tep, s. 229–240,
• Barnhart, Robert K. (1995), The Barnhart Concise Dictionary Of Etymology, Harper Collins Publishers, New York,
• Başkaya, Fikret (1986), Türkiye Ekonomisinde İki Bunalım Dönemi: Devletçilikten 24 Ocak Ka- rarlarına, Birinci Baskı, Birlik Yayınevi, Ankara,
• Başkaya, Fikret (2005), Kalkınma İktisadının Yükselişi ve Düşüşü, Beşinci Baskı, Türkiye ve Or- tadoğu Forumu Vakfı Yayınları, No: 44, Ankara,
• Berber, Metin (2006), İktisadi Büyüme ve Kalkınma, Üçüncü Baskı, Derya Kitabevi, Trabzon,
• Bethell, Joan (2009), “Assessing Our Community’s Assets”, Economic Development Insight, Cilt: II, Sayı: 20, Greene County Daily World, Indiana, s. 1–2,
• Bilgin, Cevat (2006), “İktisatta Matematiksel Yaklaşım Sorunu”, Sosyo Ekonomi Dergisi, Sayı: 2006/2, PEGEM Yayınları, Ankara, s. 69–84.
• Bocutoğlu, Ersin ve EKİNCİ, Aykut (2009), “Genel Teori, Küresel Krizler ve Yeniden Maliye Poli- tikası”, Maliye Dergisi, Sayı 156, Ankara, s. 66–82,
• Boratav, Korkut (2009), Türkiye İktisat Tarihi 1908–2007, Onüçüncü Baskı, İmge Kitabevi, An- kara,
• Cameron, John (2000), “Development Economics, the New Institutional Economics and NGO’s”, Thirld World Quarterly, Cilt: 21, Sayı: 4, Routledge, Londra, s. 627–635.
• Connely, James ve SMITH, Graham (2003), Politics and the Environment: From Theory To Practice, Second Edition, Routledge, New York,
• Çelebi, Işın (1991), Dışa Açık Büyüme ve Türkiye, E Yayınları, Birinci Baskı, İstanbul,
• Çetin, Murat (2005), “Endojen Bölgesel Kalkınmaya Farklı Bir Bakış”, Erciyes Üniversitesi İkti- sadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 24, Kayseri, s. 1–14,
• Dede, Ayşegül (2009), AB Uyum Sürecinde Kalkınma Ajansları ve Mevlana Kalkınma Ajansı, Kon- ya Ticaret Odası Yayınları, Konya,
• Desaı, Meghnad (2001), “Amartya Sen’s Contribution to Development Economics”, Oxford Development Studies, Cilt: 29, Sayı: 3, Routledge, London, s. 213 – 223.
• Dinçer, Bülent, ÖZASLAN, Metin ve KAVASOĞLU, Taner (2003), İllerin ve Bölgelerin Sosyo– Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması (2003), Birinci Baskı, Devlet Planlama Teşkilatı, Yayın No: 2671, Ankara,
• Doğaner GÖNEL, Feride (2002), “Globalleşen Dünyada (Nasıl Bir) Sürdürülebilir Kalkınma”, Biri- kim Dergisi, Sayı: 158, İstanbul, s. 72 – 80,
• Dulupçu, Murat Ali (2002), “Kalkınma İktisadı Üzerine Bazı Düşünceler”, Gazi Üniversitesi ikti- sadî ve İdarî Bilimler Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 1, Ankara, s. 31–52,
• DURUSOY, Serap, “Kalkınma Sürecinde STK’lar”, Radikal Gazetesi, 04/05/2008, http://www.radikal.com.tr/ Radikal.aspx?aType= RadikalEklerDetay&ArticleID=852950&Date=16.03.2010&CategoryID=42, (Erişim: Temmuz 2011),
• Dülgeroğlu, Ercan (1999), Kalkınma Ekonomisi, Dördüncü Baskı, Vipaş Yayınları, Bursa,
• Ecemiş Kılıç, Sibel ve MUTLUER, Mustafa (2004), “Coğrafyada Ve Bölge Planlamada Bölge Kav- ramının Karşılaştırmalı Olarak İrdelenmesi”, Ege Coğrafya Dergisi, Cilt: 13, İzmir, s. 17-28,
• Emmerıj, Louis (2006), “Hans Singer: The Gentle Breeze of Development Economics”, Development and Change, Cilt: 37 Sayı: 6, Wiley and Blackwell, Lahey, s. 1379–1387.
• Eralp, Sibel Sezer (2006), Avrupa Birliği Katılım Sürecinde Türkiye İçin Sürdürülebilir Kalkınma Yaklaşımları, Birinci Baskı, Bölgesel Çevre Merkezi – REC Türkiye, Ankara,
• Erbay, Yusuf (1998), “Kavram Olarak Küreselleşme”, Yeni Türkiye, 21. Yüzyıl Özel Sayısı–I (Sayı 19), Ankara, s. 168–173.
• Eser, Uğur (1993), Türkiye’de Sanayileşme, Birinci Baskı, İmge Kitabevi, Ankara,
• Eyüboğlu, İsmet Zeki (1988), Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü, İkinci Baskı, Sosyal Yayınlar, İs- tanbul,
• Eyüboğlu, İsmet Zeki (1989), Türkçe Kökler Sözlüğü, Birinci Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul,
• Flammang Robert A. (1979), “Economic Growth and Economic Development; Counterparts or Competitors?”, Economic Development and Cultural Change, Cilt: 28, Sayı: 1, The University of Chicago Press, Chicago, s. 47–61,
• Frankel, Herbert S. (1953), The Economic Impact on Under-developed Societies, Essays on International Investment and Social Change, Basil Blackwell, Oxford,
• Gasper, Des (1995), “Kalkınma Ahlakı: Yeni Bir Alan mı? Yardım Ahlakına Özel Bir Atıfla, Kal- kınma Ahlakının Kapsam ve Yapısına Bakış”, Piyasa Güçleri ve Küresel Kalkınma, (Editörler: Renee PRENDERGAST ve Frances STEWART, Çeviren: İdil ESER), Yapı Kredi Yayınları, İs- tanbul, 1995, s. 209,
• Gözcü, Alev (2008), “1929 Ekonomik Bunalımı Sonrasında Dünyada ‘Yeni Türkiye’ Algısı ve Türki- ye’nin Ekonomik Arayışlarına İlişkin Saptamalar”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergi- si, Cilt: VII, Sayı: 16–17, İzmir, s. 273–289,
• Gülensoy, Tuncer (2007), Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, Türk Dil Kurumu, Ankara,
• Güneşer Demirci, Aytül (2005), “Farklı Ülkelerde Bölge Kalkınma Ajansları”, Bölge Kalkınma Ajansları Nedir? Ne Değildir?”, Bölgesel Kalkınma Ajansları, Sosyal Bilimler Kongresi Tebliği, (Der. Menaf Turan), Paragraf Yayınları, Ankara,
• Gürlük, Serkan (2001), “Dünyada Ve Türkiye’de Kırsal Kalkınma Politikaları ve Sürdürülebilir Kal- kınma”, Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt:19, Sayı: 4, Bur- sa, http://homepage.uludag.edu.tr/~serkan/rural.pdf, (Erişim: Temmuz 2011).
• Hafızoğulları, Zeki (2001), “Türkiye Cumhuriyeti’nin Düşünsel Temelleri–İzmir İktisat Kongresi”, Atatürk Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, Ankara,
• Harper, Douglas, “Development”, Online Etymology Dictionary, http://www.etymonline.com/index.php?term=development, (Erişim: Temmuz 2011),
• Herrera, Rémy (2006), “The Neoliberal ‘Rebirth’ of Development Economics”, Monthly Review, Monthly Review Foundation, New York, Cilt: 58, Sayı: 1, s. 38 – 50,
• Hırschman, Albert O. (1981), “The Rise and Decline of Development Economics”, Essays In Trepassing Economics to Politics and Beyond, 1tst Edition, Cambridge University Press, USA, p.p 1–24,
• Ingham, Barbara (1995), Economics and Development, First Edition, Mc Graw–Hill, London,
• Kalaycı, İrfan (2009), “Atatürk’ün Kalkınma Modeli (AKM): Günümüz Sanayisi İçin Kazanımlar”, Maliye Dergisi, Sayı: 156, Ankara,
• Kaynak, Muhteşem (2003), “Kalkınma İktisadının Kilometre Taşları ve Teknoloji”, Ekonomik Yak- laşım Dergisi, Cilt: 14, Sayı: 49, Ankara, s. 13–43,
• Kaynak, Muhteşem (2009), Kalkınma İktisadı, Üçüncü Baskı, Gazi Kitabevi, Ankara,
• Kazgan, Gülten (1988), Ekonomide Dışa Açık Büyüme, İkinci Baskı, Altın Kitaplar Yayınevi, İs- tanbul,
• Kleın, Peter G. (1998), “New Institutional Economics”, Encyclopedia of Law and Economics (Edi- törler: BOUCKEART, Boudewijn ve DE GEEST, Gerrit), Edward Elgar Publications, Cheltenham, s. 456–489,
• Korten, C. David (1987), “Third Generation NGO Strategies: A Key To People–Centered Development”, World Development, Cilt: 15, Sayı: 1, Elsevier, Amsterdam, s. 145–159,
• Maç, Nazlı (2006), “Bölgesel Kalkınma Ajansları ve Türkiye”, Konya Ticaret Odası Araştırma ve Etüt Servisi Araştırma Raporu, Yayın No: 2006–117/76, Konya,
• Muehlınghaus, Sabine, WAELTY, Samuel and ELSASSER, Hans (2001), Endogenous Development and Local Initiatives in Mountainous Communities in Switzerland, University of Zürich
• Nadaroğlu, Halil (1994), Mahalli İdareler, Beşinci Baskı, Beta Yayınları, No: 548, İstanbul,
• Nişanyan, Sevan, Online Etimolojik Sözlük, http://www.nisanyansozluk.com, (Erişim: Temmuz 2011),
• North, Douglass C. (1991), “Institutions”, Journal of Economic Perspectives, American Economic Association, Cilt: 5 Sayı: 1, Pittsburgh, s. 97–112,
• Onıons, Charles Talbut (1996), The Oxford Dictionary of English Etymology, Oxford University Press, Hong Hong,
• Özgüven, Ali (2002), “Türkiye İktisat Kongresi (17 Şubat – 4 Mart 1923)”, İstanbul Kültür Üni- versitesi Dergisi, Sayı: 2, İstanbul, s. 109–124,
• Özen, Pınar (2005), Bölgesel Kalkınma Ajansları, Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Uluslararası Politika Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, Ankara,
• Öztürk, Lütfü (2007), Sürdürülebilir Kalkınma, İmaj Yayınevi, Ankara,
• PERRY, Stewart E. (1999), “Some Terminology And Definitions In The Field Of Community Economic Development”, Making Waves, Cilt: 10, Sayı:1, Canadian Center For Community Renewal, Port Alberni, s. 20 – 23,
• PAYTAS, Jerry, GRADECK, Robert ve ANDREWS, Lena (2004), Universities and the Development of Industry Clusters, Carnegie Mellon Center for Economic Development, Pittsburg,
• Rehan, G. M. ve MAHMOUD, H. S. (2011), “The Integration Between Transportation Solutions, Economic Development and Community Development as an Approach for Sustainability–A Case Study of Curitiba, Brazil”, World Academy of Science, Engineering and Technology, Sayı: 73, New Mexico, s. 488–494,
• Rodrık, Danny (2003), “Growth Strategies”, Harvard University, Cambridge, Massachusetts,
• Rodrık, Danny, (2008), “Re–Uniting Development Economics, Dany Rodrik’s Weblog, http://rodrik.typepad.com/dani_rodriks_weblog/2008 /05/re-uniting-development- economics.html (Erişim : Temmuz 2011),
• Ruttan, Vernon W. (2001), “Imperialism and Competition in Anthropology, Sociology, Political Science and Economics: A Perspective from Development Economics”, The Journal of Socio– Economics Sayı: 30, Elsevier, Amsterdam, s. 15–29,
• Seers, Dudley (1979), “The Birth, Life and Death of Development Economics”, Development and Change, Cilt: 10 Sayı: 7, Wiley and Blackwell, Lahey, s. 707–714,
• Serrate, Oscar (1997), “Science for Sustainable Development, Technologies for Vital Rights”, An Assault On Poverty: Basic Human Needs, Sciences and Technology, International Development Research Centre, First Edition, Canada, p.p. 147–184.
• Sevindirici, İbrahim (1997), Geri Kalmışlığın Nedenleri ve Türkiye, Birinci Baskı, Ayyıldız Yayın- ları, Ankara,
• Skeat, Walter, W. (1993), The Concise Dictionary of English Etymology, Wordsworth Editions Ltd., Hertfordshire,
• Szmrecsa´NYİ, Tama´s (2005), “The Contributions of Celso Furtado (1920 – 2004) to Development Economics”, The European Journal of The History of Economic Thought, Cilt: 12, Sayı: 4, s. 689–700,
• Şaylan, Gencay (2003), Değişim, Küreselleşme ve Devletin Yeni İşlevi, İkinci Baskı, İmge Kitabevi, Ankara,
• Şenses, Fikret (2004), “Neoliberal Küreselleşme Kalkınma İçin Bir Fırsat mı, Engel mi?”, Middle East Technical University Economic Research Center Working Papers In Economics, Issue: 04/09, Ankara,
• Tanilli, Server (1993), Devlet ve Demokrasi, Yedinci Baskı, Cem Yayınevi, İstanbul,
• Targettı, Ferdinando (2005), “Nicholas Kaldor: Key Contributions to Development Economics”, Development and Change, Cilt: 36, Sayı: 6, Wiley and Blackwell, Lahey, s. 1185–1199,
• Toye, John (2009), “Herbert Frankel: From Colonial Economics to Development Economics”, Oxford Development Studies, Cilt: 37, Sayı: 2, Routledge, London, s. 171–182,
• Turan, Şerafettin (2005), Türk Devrim Tarihi, 3. Kitap (Birinci Bölüm): Yeni Türkiye’nin Oluşu- mu (1923–1938), İkinci Baskı, Bilgi Yayınevi, Ankara,
• Türkkan, Erdal (1999), “Kısmi Ekonomik Liberalizm ve Güven Sorunu”, Yeni Türkiye (Liberalizm Özel Sayısı), Sayı: 25, Ankara, s. 3- 372,
• Tüylüoğlu, Şevket (2004), “Küreselleşme Sürecinde Kalkınma Politikaları ve Devletin Zayıflayan Rolü”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadî ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 9, Sa- yı: 1, Isparta, s. 257–280,
• Uras, Atila ve ACAR, Alper (2008), “Sürdürülebilir Kalkınma”, Marmara Belediyeler Birliği Web Sitesi, www.marmara.gov.tr/document/ news/163/sunum.ppt (Erişim: Temmuz 2011),
• Uslu, Orhan (1990), “Sanayileşme Ve Kentleşmenin Getirdiği Çevre Sorunları, Sürekli Ve Dengeli Kalkınma Kavramı Açısından Bir Tartışma”, Sürdürülebilir Kalkınma Konferansı (29–30 Kasım 1989), Türkiye Çevre Sorunları Vakfı Yayınları, Ankara, s. 62–81,
• Ünsal, Erdal M. (2007), İktisadî Büyüme, Birinci Baskı, İmaj Yayınevi, Ankara,
• Yavilioğlu, Cengiz (2002a), “Kalkınmanın Anlambilimsel Tarihi ve Kavramsal Kökenleri”, Cumhuri- yet Üniversitesi İktisadî ve İdarî Bilimler Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 1, Sivas, s. 59–77,
• Yavilioğlu, Cengiz (2002b), “Geri Kalmışlık Olgusu ve Ekonomistik Kalkınma Teorileri (Eleştirel Bir Yaklaşım)”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadî ve İdarî Bilimler Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 2, Si- vas, s. 49–70,
• YÜCEL, Fatih (2003), “Sürdürülebilir Kalkınmanın Sağlanmasında Çevre Korumanın ve Ekono- mik Kalkınmanın Karşıtlığı ve Birlikteliği”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 11, Sayı: 11, Adana, s. 100–120,
• Develop, Dictionary.com, http://dictionary.reference.com/browse/ develop, (Erişim: Temmuz 2011),
• “Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007–2013)”, 01/07/2006– Resmi Gazete, Mükerrer Sayı: 26215, http://ekutup.dpt.gov.tr/plan/plan9.pdf (Erişim: Temmuz 2011),
• Silk Road Foundation (2010), “Turkey Looking For Investors In Eight Languages”, Silk Road Economy & Business Report (2010.09.17– 2010.09.23), Korea,
• Türkiye İktisat Kongresi Büyüme Stratejileri Çalışma Grubu (2003), Büyüme Stratejileri, Türkiye Ekonomi Kurumu, Ankara.