OKULLARDA AKRAN ZORBALIĞININ YAYGINLIĞI VE DOĞASI ÜZERİNE BİR DERLEME

Yıl 2018, Cilt: 26 Sayı: 2, 0 - 0, 28.08.2018

Aysun Ergül Topçu

Öz

Okullarda çocuklar ve ergenler arasında yaşanan saldırganlığın en yaygın türü olan akran zorbalığı konusunda yapılan çalışmaların sayısı son yıllarda giderek artmaktadır. Bunun temel nedeni, akran zorbalığının hem zorbalık yapan hem de zorbalığa maruz kalan çocuklar için önemli psikolojik, toplumsal ve fiziksel sonuçlarının olmasıdır. Daha şiddetli ve uzun süreli yaşandığında ve toplumsal destek yetersiz olduğunda, akran zorbalığının sonuçlarının çok daha ciddi olabildiği, ayrıca bu dönemde yaşanan zorbalık olaylarının olumsuz etkilerinin yaşamın ileriki dönemlerinde de devam etiği görülmektedir (Olweus 2013). Akran zorbalığının Türkiye’de yakın dönemde çalışılmaya başlandığı ve yapılan çalışmaların akran zorbalığının doğasının anlaşılması açısından önemli bilgiler ortaya koymakla birlikte, birçok açıdan sorunu tanımlamaktan henüz uzak olduğu görülmektedir. Bu yazıda çoğu kültürde oldukça yaygın ve önemli bir problem olan akran zorbalığının tanımı, temel özellikleri, yaygınlığı, yaş ve cinsiyet açısından gösterdiği değişim ve ilişkili olduğu bazı değişkenlerle ilgili yurt dışında ve Türkiye’de yapılmış olan araştırmalar gözden geçirilerek alan yazına katkı sağlamak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

akran zorbalığı, zorbalık türleri, zorbalığın sonuçları, cinsiyet, yaş

A REVIEW OF PREVALENCE AND NATURE OF PEER BULLYING AT SCHOOLS

Öz

The number of research on peer bullying which is one of the most prevalent types of aggression occurring among children and adolescents in schools has been increasing during the past years. Its basic reason is that peer bullying has psychological, social and physical outcomes for both the bully and the victim. It is seen that the consequences of bullying are more serious when it is experienced severely and for longer periods of time, besides, the negative impacts of bullying in childhood and adolescence continues during later periods of life (Olweus 2013). It is also seen that bullying had become an increasingly popular subject in Turkey and the studies provide valuable knowledge in terms of understanding the nature of bullying but are still far from defining the problem in many aspects. This review provides an overview of the international and Turkish literature on bullying, which is seen in all cultures, in terms of its definition, basic characteristics, prevalence, tendencies in terms of age and gender and some further variables that are related with it.

Anahtar Kelimeler

bullying, type of bullying, consequences of bullying, gender, age

Kaynakça

• Akgün S (2005) Akran zorbalığının anne-baba tutumları ve anne-baba ergen ilişkisi açısından değerlendirilmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• American Psychological Association (2018) Bullying and School Climate. http://www.apa.org/advocacy/interpersonal-violence/bullying-school-climate.aspx
• Baldry AC (2004) The impact of direct and indirect bullying on the mental and physical health of Italian youngsters. Aggressive Behavior, 30: 343-355.
• Bayraktar F (2009) Ergenlerin zorba ve kurban davranışlarında birey, aile, akran ve okula dair özelliklerin rolü: Bütüncül bir model önerisi. Yayınlanmamış doktora tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Boulton MJ, Bucci E, Hawker DSJ (1999) Swedish and English secondary school pupils’ attitudes towards, and conceptions of bullying: Concurrent links with bully/victim involvement. Scandinavian Journal of Psychology, 40: 277-284.
• Bradshaw CP (2015) Translating research to practice in bullying prevention. The American Psychologist, 70 (4): 322–332.
• Brunstein-Klomek A, Sourander A, Niemelä S ve ark. (2009) Childhood bullying behaviors as a risk for suicide attempts and completed suicides: A population-based birth cohort study, 48 (3): 254-261.
• Burnukara P, Uçanok Z (2012) İlk ve orta ergenlikte akran zorbalığı: Gerçekleştiği yerler ve baş etme yolları. Türk Psikoloji Yazıları, 15 (29): 68-82.
• Butler D, Kift S, Campbell M (2009) Cyber bullying in schools and the law: Is there an effective means of addressing the power imbalance? Murdoch Univ. Electron. J. Law. 16: 84–114.
• Camodeca M, Goossens FA, Terwogt MM ve ark. (2002) Bullying and victimization among school-age children: Stability and links to proactive and reactive aggression. Social Development, 11 (3): 332-345.
• Cerezo F, Ato M (2005) Bullying in Spanish and English pupils: A sociometric perspective using the BULL-S questionnaire. Educational Psychology, 25 (4): 353-367.
• Collins K, McAleavy G, Adamson G (2004) Bullying in schools: a Northern Ireland study. Educational Research, 46 (1): 55-71.
• Cullerton-Sen C, Crick NR (2005) Understanding the effects of physical and relational victimization: The utility of multiple perspectives in predicting social-emotional adjustment. School Psychology Review, 34 (2): 147-160.
• Eisenberg ME, Neumark-Sztainer D, Perry CL (2003) Peer harassment, school connectedness, and academic achievement. Journal of School Health, 73 (8): 311-316.
• Ergül-Topçu A, Dönmez A (2015) Bir grup süreci olarak akran zorbalığı: Katılımcı rollerinin cinsiyet ve sosyal statü açısından incelenmesi. Türk Psikoloji Dergisi, 30 (75): 1-13.
• Garmy P, Vilhjálmsson R, Kristjánsdóttir G (2017) Bullying in school-aged children in Iceland: A cross-sectional study. Journal of Pediatric Nursing, 1-5.
• Gültekin Z (2003) Akran zorbalığını belirleme ölçeği geliştirme çalışması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Gültekin Z, Sayıl M (2005) Akran Zorbalığını Belirleme Ölçeği geliştirme çalışması. Türk Psikoloji Yazıları, 15: 47-61.
• Hawker DSJ, Boulton MJ (2000) Twenty year’s research on peer victimization and psychosocial maladjustment: A meta-analytic review of cross-sectional studies. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 41 (4): 441-455.
• Houbre B, Tarquinio C, Thuillier I ve ark. (2006) Bullying among students and its consequences on health. European Journal of Psychology of Education, XXI (2): 183-208.
• Hunter SC, Boyle JME, Warden D (2004) Help seeking amongst child and adolescent victims of peer-aggression and bullying: The influence of school-stage, gender, victimisation, appraisal, and emotion. British Journal of Educational Psychology, 74: 375-390.
• Jeffrey LR, Miller D, Linn M (2001) Middle school bullying as a context for the development of passive observers to the victimization of others. Journal of Emotional Abuse, 2 (2-3): 143-156.
• Juvonen J, Graham S (2014) Bullying in Schools: The power of bullies and the plight of victims. Annu. Rev. Psychol., 65:159–85.
• Juvonen J, Graham S, Schuster MA (2003) Bullying among young adolescents: The strong, the weak, and the troubled. Pediatrics, 112 (6): 1231-1237.
• Kaltiala-Heino R, Rimpelä M, Marttunen M, Rimpelä A, Rantane, P (1999) Bullying, depression, and suicidal ideation in Finnish adolescents: School survey. Bmj, 319: 348-351.
• Kapçı EG (2004) İlköğretim öğrencilerinin zorbalığa maruz kalma türünün ve sıklığının depresyon, kaygı ve benlik saygısıyla ilişkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37 (1): 1-13.
• Kumpulainen K, Räsänen E, Puura K (2001) Psychiatric disorders and the use of mental health services among children involved in bullying. Aggressive behavior, 27 (2): 102-110.
• Lereya ST, Copeland WE, Costello EJ, Wolke D (2015) Adult mental health consequences of peer bullying and maltreatment in childhood: Two cohorts in two countries. The Lancet Psychiatry, 2 (6): 524-531.
• Mynard H, Joseph S (2000) Development of the Multidimensional Peer-Victimization Scale. Aggressive Behavior, 26: 169–178.
• Olweus D (1993) Bullying at school: Understanding children’s worlds. Oxford, MA: Blackwell Publishing.
• Olweus D (1994) Annotation: Bullying at scholl: Basic facts and effects of a school based intervention program. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 35 (7): 1171-1190.
• Olweus D (2013) School bullying: Development and some important challenges. Annu. Rev. Clin. Psychol, 9: 751–80.
• Özkan Y, Çifci EG (2010) Düşük Sosyo-ekonomik düzeydeki ilköğretim okullarında akran zorbalığı. İlköğretim Online, 9 (2): 576-586. http://ilkogretim-online.org.tr.
• Pekel N (2004) Akran zorbalığı grupları arasında sosyometrik statü, yalnızlık ve akademik başarı durumlarının incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Pekel-Uludağlı N, Uçanok Z (2005) Akran zorbalığı gruplarında yalnızlık ve akademik başarı ile sosyometrik statüye göre zorba/kurban davranış türleri. Türk Psikoloji Dergisi, 20 (56): 77-92.
• Pellegrini AD, Long JD (2002) A longitudinal study of bullying, dominance, and victimization during the transition from primary school through secondary school. British Journal of Developmental Psychology, 20: 259-280.
• Perren S, Alsaker FD (2006) Social behavior and peer relationships of victims, bully victims, and bullies in kindergarten. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 47 (1): 45-57.
• Pişkin M (2003) Okullarda yaygın bir sorun: Akran zorbalığı. N Bilgiç (Ed.), Eğitimde Şiddet içinde (8-22). Ankara: Altan Matbaacılık.
• Rigby K (2003) Consequences of bullying in schools. Canadian Journal of Psychiatry, 48 (9): 583-590.
• Salmivalli C, Lagerspetz K, Björkqvist K ve ark. (1996) Bullying as a group process: Participant roles and their relations to social status within the group. Aggressive Behavior, 22: 1-15.
• Schafer M, Warner NE, Crick NR (2002) A comparison of two approaches to the study of negative peer treatment: General victimization and bully/victim problems among German school children. British Journal of Developmental Psychology, 20: 281-306.
• Studer JR ve Mynatt BS (2015) Bullying prevention in middle schools: A collaborative approach. Middle School Journal, 46 (3): 25-32.
• Seals D, Young J (2003) Bullying and victimization prevalence and relationship to gender, grade level, ethnicity, self-esteem, and depression. Adolescence, 38 (152): 735-747.
• Şirvanlı-Özen D (2006) Ergenlerde akran zorbalığına maruz kalmanın yaş, çocuk yetiştirme stilleri ve benlik imgesi ile ilişkisi. Türk Psikoloji Dergisi, 21 (58): 77-94.
• Şirvanlı-Özen D, Aktan T (2010) Bağlanma ve zorbalık sisteminde yer alma: Başa çıkma stratejilerinin aracı rolü. Türk Psikoloji Dergisi, 25 (65): 101-113.
• Smith PK, Talamelli L, Cowie H ve ark. (2004) Profiles of non-victims, escaped victims, continuing victims and new victims of school bullying. British Journal of Educational Psychology, 74: 565–581.
• Totan T, Yöndem, ZD (2007) Ergenlerde zorbalığın anne baba ve akran ilişkileri açısından incelenmesi. Ege Eğitim Dergisi, 8 (2): 53-68.
• Veenstra R, Lindenberg S, Oldehikel A ve ark. (2005) Bullying and victimization in elementary schools: A comparison of bullies, victims, bully/victims, and uninvolved preadolescents. Development Psychology, 41 (4): 672-682.
• Wang J, Iannotti RJ, Nansel TR (2009) School bullying among adolescents in the United States: Physical, verbal, relational, and cyber. J. Adolesc. Health, 45: 368–75.
• Wolke D, Woods S, Bloomfield L ve ark. (2000) The association between direct and relational bullying and behaviour problems among primary school children. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 41 (8): 989-1002.
• Wolke D, Woods S, Stanford K ve ark. (2001) Bullying and victimization of primary school children in England and Germany: Prevalence and school factors. British Journal of Psychology, 92: 673-696.
• Yaban EH, Sayıl M, Tepe YK (2013) Erkek ergenlerde anne babadan algılanan destek ile akran zorbalığı arasındaki ilişkide arkadaşlık niteliğinin rolü. Türk Psikoloji Dergisi, 28 (71): 20-32.
• Yıldırım S (2001) The Relationship of bullying, family environment and popularity. Unpublished master’s thesis. Middle East Technical University, Ankara.