KADIN VE ERKEKLERDE KONTROL ODAĞI ALGISINDAKİ FARKLILIKLAR VE BENLİK SAYGISI İLE İLİŞKİSİ

Yıl 2019, Cilt: 27 Sayı: 2, 79 - 85, 29.08.2019

Başak Şenel , Burçin Çolak , Berker Duman , Bedriye Öncü

Öz

Amaç: Bu
çalışmada Türkiye toplumunda kadın ve erkekler arasında kontrol odağı algısı
arasındaki farklılıkları, kontrol odağı algısının benlik saygısı ve
sosyodemografik özelliklerle ilişkisini incelemek amaçlanmıştır. Yöntem: 18-65 yaş aralığındaki 272
kişiye (%62,1’i kadın) sosyodemografik veri
formu, Rotter’in İç-Dış Kontrol Odağı Ölçeği (RİDKOÖ) ve Rosenberg Benlik
Saygısı Ölçeği (RBSÖ) uygulanmıştır. Veriler
çevrimiçi anket sistemi kullanılarak, e-posta ve sosyal medya aracılığıyla
ulaşılan gönüllü katılımcılardan elde edilmiştir. Bulgular: Çalışmaya 169 kadın (yaş ortalaması= 31,01±7,72) ve 103 erkek (yaş ortalaması= 35,23±10,29) katılımcı alınmıştır. Kadınların yaş
ortalaması erkeklerden istatistiksel olarak anlamlı düzeyde daha küçüktür. İki
grup çalışma durumu, gelir ve eğitim düzeyi açısından benzerdir. Kadınların RİDKOÖ puan ortalamasının (11,83
± 4,55) erkeklerden (10,08
± 4,82) daha yüksek olduğu
yani kadınların erkeklere göre daha dış kontrol odaklı olduğu saptanmıştır.
Kadın ve erkek katılımcılar RBSÖ puan ortalamaları açısından benzerdir. Katılımcıların
kontrol odağı algısı ile benlik saygısı arasında düşük düzeyde ilişki olduğu,
dış kontrol odağı yönünde artan puanların daha düşük benlik saygısı ile
ilişkili olduğu saptanmıştır. Ayrıca RİDKOÖ puanı ile yaş ve gelir durumu
arasında düşük seviyede ters yönlü ilişki olduğu bulunmuştur. Sonuç: Farklı kültürlerde yürütülmüş
daha önceki çalışmalara benzer şekilde Türkiye‘de de kadınlar erkeklere göre
daha dış kontrol odaklı bulunmuştur. Cinsiyet ile kontrol odağı arasındaki
ilişkide etkili faktörleri saptamak için daha geniş toplumsal kesimleri
kapsayan, farklı alanlardaki kontrol odağının değerlendirildiği çok faktörlü
çalışmalara ihtiyaç vardır.  

Anahtar Kelimeler

cinsiyet, kontrol odağı, benlik saygısı

Kaynakça

• Abouserie, R. (1994). Sources and Levels of Stress in Relation to Locus of Control and Self Esteem in University Students. Educational Psychology, 14(3), 323–330. https://doi.org/10.1080/0144341940140306
• Çuhadaroğlu, F. (1986). Adolesanlarda Benlik Saygısı. Uzmanlık Tezi, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Psikiyatri Anabilim Dalı Ankara.Dağ, İ. (1991). Rotter’ın iç-dış kontrol odağı ölçeği (RİDKOÖ)’nin üniversite öğrencileri için güvenirliği ve geçerliği. Psikoloji Dergisi, 7 (26), 10–16.
• Galvin, B. M., Randel, A. E., Collins, B. J., & Johnson, R. E. (2018). Changing the focus of locus (of control): A targeted review of the locus of control literature and agenda for future research. Journal of Organizational Behavior, 39(7), 820–833. https://doi.org/10.1002/job.2275
• Goodman, S. H., Cooley, E. L., & Leavitt, N. (1994). Locus of Control and Self-Esteem in Depressed , Low-Income African- American Women, 30(3), 259–269.Knoop, R. (1981). Age and correlates of locus of control. Journal of Psychology: Interdisciplinary and Applied, 108(1), 103–106. https://doi.org/10.1080/00223980.1981.9915250
• Lefkowitz, M. M., Tesiny, E. P., & Gordon, N. H. (1980). Childhood Depression, Family Income, and Locus of Control. The Journal of Nervous and Mental Disease.
• Malikiosi, M. X., & Ryckman, R. M. (1977). Differences in Perceived Locus of Control Among Men and Women Adults and University Students in America and Greece. The Journal of Social Psychology, 103, 177–183. https://doi.org/10.1080/00224545.1977.9713315
• McGinnies, E., Nordholm, L. A., Ward, C. D., & Bhanthumnavin, D. L. (1974). Sex and cultural differences in perceived locus of control among students in five countries. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 42(3), 451–455. https://doi.org/10.1037/h0036676
• Ng, T. W. H., Sorensen, K. L., & Eby, L. T. (2006). Locus of control at work: a meta-analysis. Journal of Organizational Behavior, 27(8), 1057–1087. https://doi.org/10.1002/job.416
• Nwankwo, B. E., Balogun, S. K., Chukwudi, T. O., & Ibeme, N. C. (2012). Self Esteem and Locus of Control as Correlates of Adolescents Well Functioning. British Journal of Arts and Social Sciences (Vol. 9).
• O’brien, G. E., & Kabanoff, B. (1981). Australian Norms and Factor Analysis of Rotter’s Internal-External Control Scale. Australian Psychologist, 16(2), 184–202. https://doi.org/10.1080/00050068108255894
• Rosenberg, M. (1965). Society and the adolescent self-image. Princestone: NJ: Princeton University Press.
• Rotter, J. B. (1954). Social Learning and Clinical Psychology. New York: Pretince Hall.
• Rotter, J. B. (1966). Generalized expectancies for internal versus external control of reinforcement. Psychological Monographs, 80(1), 1–28. Retrieved from http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/5340840
• Sherman, A. C., Higgs, G. E., Williams, R. L., Sherman, A. C., Higgs, G. E., Gender, R. L. W., & Sherman, A. C. (1997). Gender differences in the locus of control construct. Psychology and Health, 12, 239–248. https://doi.org/10.1080/08870449708407402
• Siu, O. L., Spector, P. E., Cooper, C. L., & Donald, I. (2001). Age differences in coping and locus of control: A study of managerial stress in Hong Kong. Psychology and Aging, 16(4), 707–710. https://doi.org/10.1037/0882-7974.16.4.707
• Slišković, A. M., Seršić, D. M., & Burić, I. (2011). Work locus of control as a mediator of the relationship between sources and consequences of occupational stress among university teachers.
• Uğurlu, N., Sayan, A., & Tan, M. (2003). Hemşi̇relerde Benli̇k Saygisi ve İç-Dış Kontrol Odaği Arasindaki̇ İli̇şki̇ni̇n İncelenmesi̇. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 19, 103–113.