Seramik Sanatında Sgrafitto Tekniği ve Uygulamaları

Yıl 2024, Cilt: 1 Sayı: 2, 29 - 37, 31.12.2024

Seda Dilay

Öz

Çağlar boyunca insanoğlu, pek çok ihtiyacını karşılamak amacıyla kullandığı seramik malzemeden çeşitli eşyalar üretmiştir. Bunlara antik çağlardaki ürünlerden, dini tören nesnelerine, mimari yapı elemanlarından, dekoratif süs eşyalarına iletişim amaçlı belgelerden kil tabletlere kadar pek çok örneği üretilmiştir. Öncelikle işlevsellik, sonrasında ise görsellik, estetik ve beğeni kaygılar nedeniyle, seramik ürünlerin yüzeyleri çeşitli şekillerde dekore edilmiştir. Bunlardan astar dekorlama tekniklerinin kullanıldığı seramiklerin ait oldukları dönem açısından estetik değer taşımasının amaçlandığı söylenebilir. Tarihsel süreçler boyunca kullanılan astarlar, seramik yüzeylerde çeşitli şekillerde kendisini göstermiştir. Seramik gövde rengini değiştirmek, farklı bir zemin rengi elde edebilmek amacıyla astarlama yapılmıştır. Seramik ürünlerin dekorlanmasında ürünün kaplanması için uygulanan astar kazıma tekniği, yüzeye
sürülen tabakanın kazınması suretiyle uygulanmaktadır.
Bu teknikte gövdede farklı renklerde astar veya boyalar kullanılır. Önceleri günlük kullanıma yönelik üretilen ilk seramik kap kacaklar, su geçirmezlik özelliğini astarın keşfiyle kazanmıştır. Yaşadığı çağın sanat anlayışı ve teknolojisine ışık tutan dekorlama tekniği, dönemsel bir üslup haline dönüşmüştür. Dönem seramikleri şeklinde adlandırılan bu üretimler, insanın araç gereç yardımıyla yaptığı ilk kanıtlayıcı belgeler arasında yer almaktadır. Yaşamın izlerini taşıyan bu ürünler zaman içerisinde; çizgi, renk, şekil, resim, yazı veya sembolleri ifade etmek amacıyla kazınarak sanat adına daha derin ve estetik arayışlara girişilmiştir. Bu çalışma kapsamında, seramikte yaygın şekilde kullanılan bir dekorlama tekniği olan astar kazıma ile ilgili olarak literatür ve görsel incelemeleri yapılmıştır. Yapılan incelemeler, seramiğin sanat olarak gelişiminin farklı kültür ve coğrafyalarda, çeşitli dönemlerde üretildiği, kullanıldığı ve sürekli geliştirildiği gözlenmiştir. Başta Anadolu topraklarında yaygın olarak gelişmesi pek çok örneğin verilebildiğini göstermiştir. Astar kazıma uygulamaları ile ilgili yapılan araştırmalar neticesinde, kişisel uygulamalar bölümü yer almaktadır. Burada yer alan örneklerde genellikle Anadolu Selçuklu Dönemi’nde kullanılan motiflerden hareketle özgün yorumlamalar yapılmıştır. Seramik gövdelere yapılan astar kazıma uygulamalarının görsel örneklerine de yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Seramik sanatı, astar kazıma, yüzey, dekorlama

Kaynakça

• Ayta, T. (1991). Rönesans Dönemi Mayolikaları. Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Altinkiliç, A. E. (2019). Çağdaş artistik seramikte alternatif malzemeler ve alternatif yüzeylerde resimsel dokular. Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Yayınlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi, Ankara.
• Berger, C., Lev, A., Braw, Y., Elbaum, T., Wagner, M., & Rassovsky, Y. (2021). Detection of feigned ADHD using the MOXO-d-CPT. Journal of Attention Disorders, 25(7), 1032-1047
• Çobanlı, Z., (1996), Seramik Astarları, Anadolu Üniversitesi Yayınları, No:919, Eskişehir.
• Erman, D.O., (2012). “Türk Seramik Sanatının Gelişimi: Toprağın Ateşle Dansı”. Acta Turcica, 4(1): 18- 33.
• Gökçe, E. (2022). Büyük Selçuklu Dönemi Çift Cidarlı (Double Walled), Ajur Dekorlu Seramikler ve Güncel Yorumlardan Örnekler. Electronic Turkish Studies, 17(5).
• Kutlu, M. (2013),Resimsel Öğelerin Seramik Teknikleri ile Yorumu.
• Lackey, L., (2002), Rudy Autio, ISBN:10-1574981447.
• Özenoğlu, B.T., (2013). Burdur Ağlasun Yöre Kili İle Astar Araştırmaları ve Uygulamaları. Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Arkeoseramik Ana Sanat Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Özer, D., (2020).Çağdaş Tabak Tasarımında Samsat Motiflerinin Kullanımı ve Örnek Uygulamaları. İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Rhodes, D. (1973),Clay and Glazes for The Potter, Chilton Book.Co.
• Sentance, B., (2004) Ceramics A World Guide to Traditional Techniques, London:Thames and Hudson Ltd.37
• Sevim, S., & İn, H. (2015). Seramik Yüzeylerde Maskeleme Tekniğinin Kullanımının Araştırılması ve Uygulanması. Sanat ve Tasarım Dergisi, 5(8), 32-47.
• Sülün, G., (2021). Kocaeli ili yöre killeri ve astar sır araştırmaları= Kocaeli province area clays and slip glazes researches.
• Yardımcı İ. ve İrdelp İ. V., (2013). Günümüz Çini Sanatında Sgraffito Tekniği ve Uygulamaları Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi6/2,139-152 139.
• Görsel Kaynaklar https://www.metmuseum.org/art/collection/search/325700 https://www.britannica.com/art/slipware https://www.mataortiz.com/mata2/leonellopeznight1.htm http://www.gallerymataortiz.com/ https://www.waynebates.com/ https://www.worldhistory.org/image/8172/early-hittite-vase/ https://www.metmuseum.org/art/collection/search/248843 https://ceramicartsnetwork.org/pottery-making-illustrated/pottery-making-illustrated-article/Minding-theCorners https://www.britannica.com/art/pottery https://www.mataortiz.com/mata2/leonellopeznight1.htm http://www.gallerymataortiz.com/ https://studiopotter.org/history-and-story-mata-ortiz-ceramics-why-oral-tradition-matters-part-i