Kızılçam (Pinus brutia Ten.)'ın Üç Uç Populasyonuna Ait Bazı Tohum Özellikleri

Yıl 2013, Cilt: 16 Sayı: 1, 55 - 61, 29.03.2013

Mustafa Yılmaz , Abdullah Kaplan Yasin Vermez

Öz

Özet: Kızılçam, Türkiye'deki en yaygın ağaç türlerinden biridir. Türün, ana yayılışının dışında ekstrem şartlara uyum sağlamış bazı uç populasyonları bulunmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye'nin Güney Doğu'sunda yer alan üç adet kızılçam uç populasyonunun (Pazarcık, Gölbaşı, Şırnak) tohum özellikleri incelenmiştir. Pazarcık, Gölbaşı ve Şırnak orijinlerinin hava kurusu durumdayken 1000-tohum ağırlığı sırasıyla 44,15 gr, 61,21 gr ve 52,25 gr olarak ölçülmüştür. Tohumlardaki dormansinin tamamen giderilmesi için 4 ile 6 hafta arasında soğuk işlem gerekmiştir. Dormansi giderildikten sonra, genel ortalama çimlenme oranı % 80 civarında gerçekleşmiştir. Tohumlar, 20 °C'de 24 °C'den daha yüksek oranda ve hızlı çimlenmiştir. Söz konusu kızılçam uç populasyonlarının tohumlarından fidanlar üreterek, bölgedeki ağaçlandırmalarda kullanılmalıdır. Bölgedeki mevcut doğal kızılçam gen kaynakları özenle korunmalıdır.

Anahtar Kelimeler: Pinus brutia, Kızılçam, Tohum, Dormansi, Çimlenme 

Some Seed Characteristics of Three Extreme Populations of Turkish redpine (Pinus brutia Ten.)

 

Abstract: Pinus brutia (Turkish redpine) is one of the most common tree species in Turkey. Some isolated P.brutia populations exist outside its main distribution. In this study, the seeds of three disjunct P. brutia populations (Pazarcık, Gölbaşı, Şırnak) have been investigated. 1000-seed weight of Pazarcık, Gölbaşı and Şırnak were 44,1 gr, 61,21 gr, and 52,25 gr, respectively, in air dry conditions. Between 4 and 6 weeks chilling durations have been required for full elimination of seed dormancy. Average germination percentages were about 80 % after the dormancy removal. Higher and faster germinations were obtained at 20 °C than 24 °C. The seedlings should be propagated from the isolated populations and used in forestation studies in the region. Existing native P.brutia gene resources in the region should be carefully conserved.

Key words: Pinus brutia, Turkish redpine, Seed, Dormancy, Germination

Anahtar Kelimeler

Pinus brutia, Turkish redpine, Seed, Dormancy, Germination

Kızılçam (Pinus brutia Ten.)'ın Bazı Uç Populasyonlarının Tohum Özellikleri

Öz

Kızılçam, Türkiye'deki en yaygın ağaç türlerinden biridir. Türün, ana yayılışının dışında ekstrem şartlarauyum sağlamış bazı uç populasyonları bulunmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye'nin Güney Doğu'sunda yer alan üçadet kızılçam uç populasyonunun (Pazarcık, Gölbaşı, Şırnak) tohum özellikleri incelenmiştir. Pazarcık, Gölbaşıve Şırnak orijinlerinin hava kurusu durumdayken 1000-tohum ağırlığı sırasıyla 44,15 gr, 61,21 gr ve 52,25 grolarak ölçülmüştür. Tohumlardaki dormansinin tamamen giderilmesi için 4 ile 6 hafta arasında soğuk işlemgerekmiştir. Dormansi giderildikten sonra, genel ortalama çimlenme oranı % 80 civarında gerçekleşmiştir.Tohumlar, 20 °C'de 24 °C'den daha yüksek oranda ve hızlı çimlenmiştir. Söz konusu kızılçam uçpopulasyonlarının tohumlarından fidanlar üreterek, bölgedeki ağaçlandırmalarda kullanılmalıdır. Bölgedekimevcut doğal kızılçam gen kaynakları özenle korunmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Pinus brutia, Kızılçam, Tohum, Dormansi, Çimlenme

Kaynakça

• Boydak, M., Dirik, H., Çalıkoğlu, M., 200 Kızılçamın (Pinus brutia Ten.) Biyolojisi ve Silvikültürü, 364 s. OGEM-Vakfı Yayınları, Ankara. Aslan, S., Uğurlu, S., 1986. Kızılçam (Pinus brutia Ten.) Halepçamı (Pinus halepensis Mill.) ve Elderika Çamı (Pinus elderica Medwed.) Orijinlerinin Tohum, Fidecik ve Fidan Özellikleri. Orm. Araştırma Enst. Yay., Teknik Bülten Serisi No: 165, 54 s.
• Aslan, S., 1987. Kızılçamın Tohum Özellikleri, E. Öktem (Ed.): Kızılçam, Orm. Araştırma Enst. Yay., El Kitabı Dizisi 2, 57-64.
• Çetin, B., 2010. Mersin Yöresinde Kızılçam (Pinus brutia Ten.) Kozalak ve Tohumuna Ait Bazı Özelliklerin Yükseltiye Bağlı Değişimi. İ.Ü. Fen Bilimleri Enst., Doktora Tezi, 164 s.
• Dangasuk, O.G., Panetsos, K.P., 2004. Altitudinal and Longitudinal Variations in Pinus Brutia (Ten.) of Crete Island, Greece; Some Needle, Cone and Seed Traits under Natural Habitats. New For., 27:269-284.
• Dirik, H., 1994. Üç Yerli Çam Türünün (Pinus Brutia Ten., Pinus Nigra Arn. Ssp. Pallasiana Lamb., Pinus Pinea L.) Kurak Periyottaki Transpirasyon Tutumlarının Ekofizyolojik Analizi. İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi 44 (1A) :111-121.
• Eler, Ü., 1992. Kızılçamda (Pinus brutia Ten.) Odunlasan Kozalaklarda Dökülmeyip Sonraki Yıllara Kalan Tohum Durumu. Orm. Araştırma Enst. Yay., Teknik Rapor No: 75:147-168.
• Genç, M., Güner, Ş.T., Fakir, H., 1997. Afyon-Çal Dağı Kızılçam Meşcereleri. Orman Mühendisliği Dergisi, 34 (6) 7-14.
• Genç, M., Yahyaoğlu, Z., 2007. Kalite Sınıflamasında Kullanılan Özellikler ve Tespiti. Fidan Standardizasyonu, Standart Fidan Yetiştirmenin Biyolojik ve Teknik Esasları. Yahyaoğlu, Z. ve M. Genç (editörler), SDÜ Yayınları, No. 75, Isparta, 355-4
• Genç, M., 2012. Silvikültürün Temel Esasları. SDÜ Yayını, No. 44, 3. Baskı, Isparta, 351 s.
• ISTA, 1996. International Rules For Seed Testing, Seed Sci. and Tech. (Suppl.), V: 24, 335 p.
• Kılıç, M., Güner, Ş.T., 2000. Gölhisar Kızılçam Meşcereleri. Orman Mühendisliği, 37:(5) 18-21.
• Pallardy, S.G., Kozlowski, T.T., 2008. Physiology of Woody Plants. Academic Press, 454 p.
• Panetsos, C.P., 1981. Monograph of Pinus halepensis Mill. and P. brutia (Ten.). Annales Forestales, 9(2): 39-77.
• Şefik, Y., 1964. Kızılçam (Pinus brutia Ten.) Kozalak ve Tohumu Üzerine Araştırmalar, İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi, Seri A, 14(2): 35-70. Thanos, C.A., Daskalakou, E.N., 1993. Seed Characteristics of Pinus brutia from Various Locations of Samos Island. Uluslararası Kızılçam Semp.,18-23 Ekim 1993, Marmaris, Orman Bak. Yay., s. 295-302, Ankara.
• Tilki, F., Dirik, H., 2007. Seed Germination of Three Provenances of Pinus brutia (Ten.) as Influenced by Stratification, Temperature and Water Stress. J. Environ. Biology, 28 (1):133-136.
• Yaltırık, F., Efe, A., 2000. Dendroloji Ders Kitabı, Gymnospermae, Angiospermae. İstanbul Üniversitesi, Orman Fakültesi Yayınları, No: 4265/465, İstanbul. Yılmaz, M., 200 Çimlenme Engelinin Giderilmesinde Nem Denetimli Çıplak Katlama Yöntemi. İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi Seri B, 56 (2):135-145.