IMPORTANCE OF DIGITAL HEALTH LITERACY IN THE PERINATAL PERIOD

Yıl 2025, Cilt: 1 Sayı: 2, 1 - 10, 25.08.2025

Fatmanur Bayrak , Kevser Katkaya , Fatma Karasu

Öz

During the perinatal period, mothers experience a range of concerns regarding both their own health and the health of their babies. These concerns primarily stem from a need for information related to maternal and infant health. Throughout this period—which includes the prenatal, intrapartum, and postpartum stages—mothers require information on a variety of topics. To meet these information needs, they commonly consult sources such as healthcare professionals, relatives, social networks, television, and mobile phones. In order for mothers to access accurate information from reliable sources, it is essential that they enhance their level of health literacy. In an increasingly digital world, the use of the internet and technological tools to obtain health information and benefit from healthcare services has grown substantially. However, this increase in internet use is accompanied by various challenges, particularly in the areas of ethics and privacy. At this point, it becomes critical for mothers to improve their digital health literacy by utilizing support from their social environment, digital platforms, and healthcare professionals. While digital health services offer many advantages, they also present several risks. Examples include the spread of inaccurate or incomplete information online, increased trust in digital sources over healthcare professionals, a lack of data security, and concerns related to privacy and ethical standards. These issues can lead to anxiety and mistrust among individuals seeking care. For this reason, nurses—who are among the healthcare professionals most frequently in contact with pregnant women—play a vital role. They should assess the reliability of frequently accessed online databases, provide counseling on how to access accurate and trustworthy information efficiently, and verify the validity of online information in collaboration with pregnant women during routine visits or healthcare consultations. Additionally, nurses should work with expectant mothers to identify their specific needs and help prioritize those topics within digital environments. Ensuring that women receive adequate prenatal care is also crucial, and such care should ideally be delivered face-to-face within healthcare institutions. In cases where in-person care is not feasible, nurses should continue providing care through digital platforms while maintaining patient confidentiality. This review aims to examine the impact and significance of digitalization and health literacy on the health behaviors and decision-making processes of women during pregnancy, in light of the increasing prevalence of digital health tools.

Anahtar Kelimeler

Digitalization , Pregnancy , Perinatal Period , Digital Health Literacy

PERİNATAL DÖNEMDE DİJİTAL SAĞLIK OKURYAZARLIĞININ ÖNEMİ

Öz

Anneler perinatal dönemde gerek kendi sağlığı gerekse bebeğin sağlığı ile ilgili birçok endişe duymaktadır. Bu endişenin kaynağı ise annenin sağlıklarıyla ilgili bilgi ihtiyacından doğmaktadır. Bu dönemde anne doğum öncesi, doğum sırası ve doğum sonrası olmak üzere her dönemde farklı konular hakkında bilgiye ihtiyaç duymaktadır. Bilgi edinme amacıyla başta sağlık profesyonelleri olmak üzere akraba, sosyal çevre, televizyon, cep telefonu gibi kaynakları kullanmaktadırlar. Annenin doğru kaynaklardan doğru bilgileri elde edebilmesi için sağlık okuryazarlığı düzeyini geliştirmesi gerekmektedir. Dijitalleşen dünyada internet ve teknolojik araçlar aracılığıyla sağlık hizmetlerinden faydalanma ve bilgi edinme oranları her geçen gün artmaktadır. İnternet kullanımı, bu artışının yanında etik ve mahremiyet başlığı altında birçok sorunu da beraberinde getirmektedir. Bu noktada annenin sosyal çevresinden, dijital ağlardan, sağlık profesyonellerinden faydalanarak dijital sağlık okuryazarlığını geliştirmesi önem kazanmaktadır. Çünkü bu hizmetlerin olumlu yönleri olduğu kadar olumsuz yönleri de bulunmaktadır. İnternette dolaşan yanlış ya da eksik bilgiler, bireylerin sağlık profesyonelleri yerine internete daha çok güvenmeleri, dijital ortamda veri güvenliğinin olmaması, mahremiyet ve etik kavramlarının danışanları endişeye süreklemesi örnek verilebilmektedir. Bu yüzden gebe kadınlarla en çok etkileşimde olan gruplardan biri olan hemşirelerin sık kullanılan internet veri tabanlarına ulaşarak bu sitedeki verilerin güvenliğini saptamalı, doğru ve güvenilir bilgilere nasıl kolay bir şekilde ulaşabilecekleri konusunda danışmanlık vermeli, internetteki verileri gebelik dönemi boyunca yaptığı ziyaretlerde ya da gebelerin sağlık kuruluşlarına başvurdukları sırada bu verilerin doğruluğunu danışan bireylerle etkileşim içinde saptayabilmeli, gebenin ihtiyaçlarını gebe ile birlikte saptayarak dijital ortamlarda önceliği bu konulara vermesi gerektiğini ifade etmeli, gebelerin yeterli düzeyde doğum öncesi bakımı almalarını sağlamalı ve bu bakımları olabildiğince sağlık kuruluşlarında yüzyüze şekilde yapmalı, eğer imkan yoksa dijital veri tabanlarını kullanarak hasta mahremiyetini gözeterek bakımlarını sürdürmelidir. Bu derlemede dijitalleşmenin yaygınlaşmasıyla sağlık okuryazarlığının gebelik dönemindeki kadınların sağlık davranışları ve kararlarını almasındaki etkileri ve öneminin incelenmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dijitalleşme , Gebelik , Perinatal Dönem , Dijital Sağlık Okuryazarlık

Etik Beyan

BU ÇALIŞMA İÇİN ETİK KURUL ONAYINA GEREK YOKTUR.

Destekleyen Kurum

HERHANGİ BİR DESTEK ALINMAMIŞTIR.

Kaynakça

• 1. Akbolat, M., Erigüç, G., & Sağlam, H. (2016). Sağlık okuryazarlığı hasta-hekim ilişkisini etkiler mi? Sakarya ilinde bir araştırma. TAF Preventive Medicine Bulletin, 15(4), 354–362.
• 2. Sharma, S., Oli, N., & Thapa, B. (2019). Electronic health-literacy skills among nursing students. Advances in Medical Education and Practice, 10, 527–532. https://doi.org/10.2147/AMEP.S205940
• 3. Eyüboğlu, E. (2023). Ebeveynler ve online sağlık bilgisi arama davranışı: Sağlık okuryazarlığı kapsamında bir inceleme. TRT Akademi, 8(19), 904–933.
• 4. Ertaş, H., Kesici, G., & Çetinkaya, H. (2024). Sağlık hizmetlerinde dijitalleşme. In 5th International Conference on Health, Engineering and Applied Sciences (pp. 234–256). European Conferences.
• 5. Ekinci, Y., Tutgun Ünal, A., & Tarhan, N. (2021). Dijital sağlık okuryazarlığı üzerine bir alanyazın incelemesi. Bayterek Uluslararası Akademik Araştırmalar Dergisi, 4(2), 148–165.
• 6. Ünlü, G., & Güngör, İ. (2020). Antenatal dönemde mobil sağlık hizmetleri. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Dergisi, 8(3), 919–922.
• 7. Ardahan, M., & Akdeniz, C. (2018). Mobil sağlık ve hemşirelik. STED, 27(6), 427–433.
• 8. Temür, B. N., & Aksoy, N. (2022). Hastalık yönetiminde dijital sağlık okuryazarlığı. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 15(3), 413–417.
• 9. Cesur, B. (2022). Dijital dünya & dijital sağlık & dijital ebelik. In 1. Uluslararası 1. Ulusal Ebelik Kongresi (Sivas).
• 10. Çelik, A. S., Türkoğlu, N., & Pasinlioğlu, T. (2014). Annelerin doğum sonu yaşam kalitesinin belirlenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 17(3), 151–157.
• 11. Özger, E. (2025). Bireylerde sağlık okuryazarlığı ile sağlık algısı arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi (Yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• 12. Yaşar, E. (2017). Android tabanlı anne ve anne adayları için bilgi paylaşım platformu (Yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi.
• 13. Kocademir, L., & Gerçek, E. (2020). Prenatal ve postnatal dönemde dijital medyanın kullanımı. Kadın Sağlığı Hemşireliği Dergisi, 6(1), 29–43.
• 14. Öter, E. G., & Kocademir, L. (2020). Prenatal ve postnatal dönemde dijital medyanın kullanımı. Kadın Sağlığı ve Hemşireliği Dergisi, 6(2), 30–44.
• 15. Öztürk, G., Ünlü, N., Uzunkaya, E., & Karaçam, Z. (2020). Gebelerin bilgi kaynağı olarak internet ve sosyal medya kullanım durumları. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 4(3), 210–220. 16. Batman, D. (2018). Gebe kadınların gebelikleriyle ilgili araştırdığı konular ve bilgi kaynakları: Nitel bir çalışma. Kocaeli Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(3), 63–69.
• 17. Cirban, E., & Özsoy, S. (2020). Gebelikte bilgi ihtiyacının karşılanmasında internetin rolü. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 29(5), 351–360.
• 18. Akça, E., Gökyıldız Sürücü, Ş., & Akbaş, M. (2020). Gebelerde sağlık algısı, sağlık okuryazarlığı ve ilişkili faktörler. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 8(3), 630–642.
• 19. Öztaş, H. G., Akçay, E. A., Erdi, G., & Avcıbay, B. (2024). Gebelerin sağlık okuryazarlığı düzeyinin dijital ortamda sağlık bilgisi edinme ve teyit etme davranışı üzerine etkisi. KSU Medical Journal, 19(3), 95–102.
• 20. Abiç, A., & Yılmaz, D. V. (2019). Güncel kadın sağlığı konuları: Etik ve yasal durum nedir? Researcher, 7(1), 20–34.
• 21. Demir, R. (2024). Kadınların gebelik, doğum ve doğum sonu süreçlerine ilişkin bazı özelliklerinin ve beden mahremiyet algılarının kuşaklararası incelenmesi. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 17(1), 84–96.
• 22. Sayın, S. D. (2013). Perinatal hizmetlerde mahremiyet algısı (Doktora tezi). Marmara Üniversitesi, Türkiye. 23. Kandilli, E. (2019). Sağlık hukukunda etik açısından kişisel veriler ve mahremiyet hakkı (Yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• 24. Özcan, N. (2021). Dijital etik üzerine nitel bir araştırma. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 9(25), 89–108. 25. Atalay, H. N. (2021). Mahremiyet kapsamında kişisel sağlık verilerinin korunması ve depolanması. Journal of Academic Perspective on Social Studies, (1), 1–20.
• 26. Özbek, H., Çakır, D., & Say, A. (2023). Gebeliğin güvenliği için e-sağlık uygulamaları. In Anadolu 10th International Conference on Applied Sciences (pp. 58–63).
• 27. Bayer, E., Kuyrukçu, A. N., & Akbaş, S. (2019). Dijital hastane uygulamalarının hastane çalışanlarının ve yöneticilerinin perspektifinden değerlendirilmesi: Bir devlet hastanesi örneği. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 11(21), 335–360.
• 28. Karagöl, B., Bilmez, G., Arıöz, A., & Şahin, S. (2023). Kadın sağlığı alanında teknoloji kullanımı ve bakım. Türkiye Sağlık Araştırmaları Dergisi, 4(3), 57–69.
• 29. Dilbaz, B., Kaplanoğlu, M., & Kaya, D. (2020). Teletıp ve telesağlık: Geçmiş, bugün ve gelecek. Eurasian Journal of Health Technology Assessment, 4(1), 40–56.
• 30. Uscher, P. L., Sousa, J., Raja, P., Mehrotra, A., Barnett, M. L., & Huskamp, H. A. (2020). Suddenly becoming a “virtual doctor”: Experiences of psychiatrists transitioning to telemedicine during the COVID-19 pandemic. Psychiatric Services, 71(11), 1143–1150.
• 31. Arık, Y. (2023). Tele-tıp uygulamalarının sağlık hizmetleri pazarlaması kapsamında değerlendirilmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 26(2), 511–534.
• 32. Önder, O., & Ilkilic, I. (2021). Teletıp uygulamalarında etik sorunlar. Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Dergisi, (59), 20–23.
• 33. Özata, M., & Özer, K. (2017). Sağlık çalışanlarının hasta mahremiyeti konusundaki tutumlarının incelenmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 20(1), 81–92.
• 34. Ucael, D. Ö., Özden, M., Altıntaş, E., & Aslan, D. (2021). Halk sağlığı bakış açısıyla teletıp. Turkish Journal of Public Health, 19(3), 295–303.
• 35. Tori, L., & Öçal, S. E. (2024). Gebelerin internet yoluyla karar alma durumları ve ilişkili faktörler. Sağlık Bilimleri Üniversitesi Hemşirelik Dergisi, 6(3), 229–236.
• 36. Değirmenciler, B., Serçekus, P., & Özkan, S. (2022). İnternet ve sosyal medya kullanımı gebe kadınları nasıl etkiler? Ordu Üniversitesi Hemşirelik Çalışmaları Dergisi, 5(3), 453–458.
• 37. Sayakhot, P., & Carolan-Olah, M. (2016). Internet use by pregnant women seeking pregnancy-related information: A systematic review. BMC Pregnancy and Childbirth, 16(1), 65.
• 38. Serçekuş, P., Değirmenciler, B., & Özkan, S. (2021). Internet use by pregnant women seeking childbirth information. Journal of Gynecology Obstetrics and Human Reproduction, 50(8), 102–144.
• 39. Bryant, A. G., Narasimhan, S., Bryant-Comstock, K., & Levi, E. E. (2014). Crisis pregnancy center websites: Information, misinformation and disinformation. Contraception, 90(6), 601–605.
• 40. Yüksel, B., & Çakmak, K. (2020). YouTube’da sağlık bilgileri: Gebelik ve COVID-19. Uluslararası Jinekoloji ve Obstetrik Dergisi, 150(2), 189–193.
• 41. Calpbinici, P., & Kızılırmak, A. (2020). Gebelikte kullanılan kısa mesaj hizmeti temelli uygulamalar. Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi, 9(2), 92–98.
• 42. Ilgın, H. Ö., & Kurtulmuş, M. (2023). Yeni medya uygulamalarında dijital annelik: Web siteleri üzerine bir analiz. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 11(2), 45–60.