Dağıtıcı Adalet ve Türkiye'de Yoğun Bakım Hekimlerinin Yoğun Bakım Yataklarını Paylaştırmakla İlgili Tutumları

Year 2013, Volume: 5 Issue: 2, 4 - 11, 01.08.2013

Akpınar A

Abstract

Amaç: Türkiye’de yoğun bakım hekimlerinin yoğun bakıma kabul / taburcu kararları ve bu kararlarda dikkate aldıkları ölçütleri dağıtıcı adalet açısından değerlendirmektir. Yöntem: Bu çalışma 2004–2006 yıllarında 2 ulusal kongrede ve e-posta grubunda anket formuyla yürütüldü. Anket formu yoğun bakıma kabul/taburcu kararı verilmesi beklenen 13 varsayımsal olgu ile öneminin değerlendirilmesi istenen 20 ölçüt içeriyordu. Yanıtlar ile yoğun bakım hekimlerinin kişisel ve mesleki özellikleri arasındaki ilişki Ki-Kare testi ile değerlendirildi, p<0,05 anlamlı kabul edildi. Bulgular: Çalışmaya katılan 228 hekimin %83’ü yoğun bakıma kabul taburcu karar sürecine katıldığını, %76’sı kaynakların sınırlılığı nedeniyle triyaj kararı verdiğini bildirdi. Kabul kararlarında hekimlerin %69’u tedavileri reddeden yaşayan dileği bulunan hastayı, %46’sı (metastatik akciğer kanseri hastalarından önce) kronik bitkisel hayattaki hastayı kabul ettiğini belirttiler. Taburcu kararlarında genel eğilim yoğun bakımdan yarar görebilecek bir başkası için mevcut hastaları taburcu etmemekti. En fazla taburcu kararı (%41) aort anevrizması ameliyatı geçirmiş olan hasta ve beyin ölümü olan çocuk (%40) içindi. Hekimlerin kabul/taburcu kararlarında en fazla tıbbi fayda, daha sonra tedavinin aileye ve topluma maliyetini önemsediği görüldü. Ayrımcılığa neden olabilecek ölçütlerin de belirli ölçüde önemsendiği tespit edildi. Karar ve tercihlerde hekimlerin kişisel ve mesleki özelliklerinin etkisi gözlendi. Sonuç: Yoğun bakımda hasta özerkliğinin göz ardı edilebileceği, kaynak sınırlılığı arttıkça riskli çözümler ve kabul edilemez ölçütlerin kullanılabileceği, hastanın sosyal değeri, mevcut hastalığı gibi nedenlerle ayrımcılık yapılabileceği, kararların yalnızca mesleki özelliklerden değil aynı zamanda sosyo-demografik özelliklerden de etkilenerek bilinçsiz süreçlerle önyargılı kararlar verilebileceği sonucuna varılmıştır. Kaynakların adil paylaştırılmasına yardımcı olabilecek öneriler sunulmuştur

Keywords

Etik, Tıbbi, Yoğun Bakım, Sağlık Çalışanlarının Tutumları

References

• Akpınar A. Yoğun bakım ünitelerinde çalışan hekim ve hemşirelerin yoğun bakım kaynaklarını paylaştırmakla ilgili tutum ve görüşleri ile çağdaş adalet kuramlarının ilişkisi. (Yüksek Lisans Tezi). Kocaeli, Kocaeli Üniversitesi, 2005.
• Akpınar A. Dağıtıcı adalet açısından yoğun bakım ünitesine hasta kabul ve taburcu kararları. Türk Anest Rean Dergisi 2007; 35(2):102–10.
• Halvorsen K, Fİrde R, Nortvedt P. Professional challenges of bedside rationing in intensive care. Nurs Ethics. 2008;15(6):715-28.
• Hasta Hakları Yönetmeliği. Resmi Gazete Tarihi: 01.08.1998, Resmi Gazete Sayısı: 23420.
• Türk Tabipleri Birliği Etik Kurulu. Yaşamın Sonuna İlişkin Etik Bildirge. İçinde: Türk Tabipleri Birliği Etik Bildirgeleri, İstanbul: TTB Yayınları; 2010:27-30.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü 03.04.2008 tarihli ve 11395 (2008/25) sayılı Yoğun Bakım Ünitelerinin Standartları Genelgesi.
• Haber. Hekimler Yoğun Bakım Yan Dal uzmanlık Eğitimi Alamıyor. Sağlık Dergisi 2010;224:108-110.
• American Thoracic Society Bioethics Task Force. Fair allocation of intensive care unit resources. Am J Respir Crit Care Med 1997;156:1282-301.
• The Society of Critical Care Medicine Ethics Committee. Consensus statement on the triage of critically ill patients. JAMA 1994; 271:1200–3.
• American College of Critical Care Medicine of the Society of Critical Care Medicine. Guidelines for ICU admission, discharge, and triage. Crit Care Med.1999;27(3):633–8.
• Azoulay E, Pochard F, Chevret S, et al. Compliance with triage to intensive care recommendations. Crit Care Med. 2001; 29(11):2132-6.
• Garrouste-Orgeas M, Montuclard L, Timsit JF, et al. Predictors of intensive care unit refusal in French intensive care units: a multiple-center study. Crit Care Med. 2005; 33(4):750-5.
• Sinuff T, Kahnamoui K, Cook DJ, Luce JM, Levy MM. Values Ethics and Rationing in Critical Care Task Force. Rationing critical care beds: a systematic review. Crit Care Med. 2004; 32(7):1588-97.
• Cohen RI, Lisker GN, Eichorn A, Multz AS, Silver A. The impact of do-not-resuscitate order on triage decisions to a medical intensive care unit. J Crit Care. 2009; 24(2):311-5.
• Boumendil A, Somme D, Garrouste-Orgeas M, Guidet B. Should elderly patients be admitted to the intensive care unit? Intensive Care Med. 2007; 33(7):1252-62.
• Özcan Şenses M. Yoğun Bakım Ünitelerinde Yaşam Sonu Kararlarına İlişkin Hekim ve Hemşirelerin tutumları. (Doktora Tezi). Kocaeli, Kocaeli Üniversitesi, 2009.
• Iyilikçi L, Erbayraktar S, Gökmen N, Ellidokuz H, Kara HC, Günerli A. Practices of anaesthesiologists with regard to withholding and withdrawal of life support from the critically ill in Turkey. Acta Anaesthesiol Scand. 2004;48(4):457-62.
• The Society of Critical Care Medicine Ethics Committee. Attitudes of critical care medicine professionals concerning distribution of intensive care resources. Crit Care Med. 1994; 22:358–362.
• Einav S, Soudry E, Levin PD, Grunfeld GB, Sprung CL. Intensive care physicians' attitudes concerning distribution of intensive care resources. A comparison of Israeli, North American and European cohorts. Intensive Care Med. 2004; 30(6):1140-3.
• Escher M, Perneger TV, Chevrolet JC. National questionnaire survey on what influences doctors’ decisions about admission to intensive care. BMJ 2004;329:425–8.
• Beauchamp TL. Childress JF. Principles of Biomedical Ethics, 6th ed. New York: Oxford University Press, 2009.
• Biyoloji ve Tıbbın Uygulanması Bakımından İnsan Hakları ve İnsan Haysiyetinin Korunması Sözleşmesi: İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun. Resmi Gazete Tarihi: 09.12.2003, Resmi Gazete Sayısı: 25311.
• Guven T, Sert G. Advance directives in Turkey's cultural context: examining the potential benefits for the implementation of patient rights. Bioethics. 2010;24(3):127-33.
• Organ ve Doku Nakli Hizmetleri Yönetmeliği. Resmi Gazete Tarihi: 01.06.2000 Resmi Gazete Sayısı: 24066.
• Jonsen AR, Siegler M, Winslade WJ. Clinical Ethics, A Practical Approach to Ethical Decisions in Clinical Medicine, 6th ed. New York: McGraw-Hill Inc, 2006.
• Ersoy N. Araştırma Etiği. İçinde: Erdemir AD, Öncel Ö, Aksoy Ş (ed). Çağdaş Tıp Etiği. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri Ltd. Şti, 2003; 483-505.
• Lo B. Resolving Ethical Dilemmas A Guide For Clinicians, 4th ed. Philadelphia, PA: Wolters Kluwer, 2009.