Kedi Tırmığı Hastalığı (Bartonelloz) Olan Çocuklarda Tek Sağlık Kavramı ile Hemşirelik Yaklaşımı

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 2, 151 - 161, 13.12.2023

Fatma Çarıkçı , Nagihan Fatma Harmancı

https://doi.org/10.59244/ktokusbd.1292538

Öz

Kedi tırmığı hastalığı (KTH) ya da kedi tırmığı ateşi olarak da bilinen Bartonelloz, gram negatif bakterilerden Bartonella henselae’nin pireler vasıtasıyla kedilere taşınması sonucu rezervuar kedinin bireyi tırmalaması ya da ısırması ile ortaya çıkan hastalıktır. Hastalık en çok 5-14 yaş arası çocuklarda görülmektedir. Baş ağrısı, ateş, kas ağrısı, halsizlik, bulantı, kusma gibi spesifik olmayan belirtilerle birlikte, sıklıkla tek taraflı bölgesel lenfadenopati klinik bulgular arasındadır. İmmün sistemi yetersiz küçük yaş grubundaki çocuklarda uzun süreli ateş, parinaud sendromu, endokardit, miyalji, artralji, granülomatöz konjonktivit, splenomegali, pnömoni, osteomyelit, ensefalit, ensefalopati, nöroretinit ve değişik organ tutulumları gibi ciddi rahatsızlıklara sebep olabilen ve hemşirelik takibi ile bakımını gerektiren bir hastalıktır. Hemşirelerin başlangıçta hastalığın asemptomatik olması ve hafif seyirli ilerlemesi sebebi ile tanının geç konulması sonucu oluşabilecek komplikasyonları önleyebilmek için erken tanıdaki rolleri önemlidir. Bu nedenle anamnez alırken semptomlarla uyumlu tanı konulamamış hastalarda kedi maruziyeti öyküsü sorgulanmalıdır. Aileye ve çocuğa tek sağlık yaklaşımı ile uygun öğretim teknikleri kullanılarak hastalık süreci, bulaşma ve korunma yolları, enfeksiyon belirtileri fark edilir edilmez tıbbi yardım almanın önemi ve böylece komplikasyonların azaltılabileceği anlatılarak belirti ve bulgulara yönelik bakım planlanmalıdır. Tek sağlık kavramıyla insan sağlığının iyileştirilmesi ve korunması için, bakım sürecine çevre sağlığını da dahil ederek iyileştirici çevrenin oluşturulması hemşirenin sorumlulukları arasındadır.

Anahtar Kelimeler

Bartonelloz, kedi tırmığı hastalığı, tek sağlık, hemşirelik bakımı.

Kaynakça

• Açıkgöz, S., & Göl, İ. (2023). Halk sağlığı hemşireliği perspektifinden zoonozlarla bulaşan hastalıklar. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 32(2), 146-155. https://doi.org/10.17942/sted.1192443
• Aggarwal, D., Swain, S., Ramachandran, A., Chaturvedi, V., & Kumar, S. (2020). Changing role of nursing cadre under emerging zoonotic diseases. Indian Journal of Community Medicine:Official Publication of Indian Association of Preventive & Social Medicine, 45(Suppl 1), S9–S11. https://doi.org/10.4103/ijcm.IJCM_414_19
• Akkaya, B., & Piyal, B. (2022). Pandemi döneminde yeniden “tek sağlık” kavramı. Sağlık ve Toplum, 32(3), 23-33. https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/1145788/pandemi-doneminde-yeniden-tek-saglik-kavrami Al-
• Dabbagh, M., & Dobson, S. (2010). Infectious hazards from pets and domestic animals. Hot Topics in Infection And Immunity in Children VII, 261-272. doi: 10.1007/978-1-4419-7185-2_18
• Álvarez-Fernández, A., Baxarias, M., Prandi, D., Breitschwerdt, E.B., & Solano-Gallego, L. (2021). Bartonella henselae antibodies in serum and oral fluid samples from cats. Pathogens, 10(3), 329. doi: 10.3390/pathogens10030329.
• Arı, H.O., İşlek, E., Özatkan, Y., Bilir, M.K., Karakaş, F., Yıldırım, H.H. & Alp Meşe, E. (2020). Türkiye'de Zoonotik Hastalıkların Hastalık Yükü ve Maliyeti. TÜSPE Raporu: 2020/1, TÜSPE Yayınları, Ankara.
• Boz, İ. (2017). İyileştirici bakım ortamı. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(1), 56-61. doi: 10.5505/bsbd.2018.88579
• Chang, C.C., Lee, C.J., Ou, L.S., Wang, C.J., & Huang, Y.C. (2016). Disseminated cat-scratch disease: case report and review of the literature. Paediatric International Child Health, 36(3), 232-234. doi: 10.1179/2046905515Y.0000000005.
• Diren Sığırcı, B. (2011). İstanbul yöresindeki kedilerde Bartonella henselae'nin bakteriyolojik ve polimeraz zincir reaksiyonu tekniği ile araştırılması. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Veterinerlik Mikrobiyolojisi, İstanbul.
• Eroğlu, C., Çandır, N., Dervişoğlu, A., & Kefeli, M. (2007). A case of cat-scratch disease. MikrobiyolBül, 41:603–606. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18173081/
• Florin, T.A., Zaoutis, T.E., & Zaoutis, L.B. (2008). Beyond cat-scratch disease: widening spectrum of Bartonella henselae infection. Pediatrics, 121, 1413-1425. doi: 10.1542/peds.2007-1897.
• García, J. C., Núñez, M. J., Castro, B., Fernández, J. M., Portillo, A., & Oteo, J. A. (2014). Hepatosplenic cat scratch disease in immunocompetent adults: Report of 3 cases and review of the literature. Medicine, 93, 267-279. doi: 10.1097/MD.0000000000000089.
• Iannace, C., LoConte, D., Di Libero, L., Varricchio, A., Testa, A., Vigorito, R., & Monda, A. (2013). Cat scratch disease presenting as breast cancer: a report of an unusual case. Case Reports in Oncology and Medicine, 2013, 1-4. doi: 10.1155/2013/507504
• Ilaslan, N., Çakar, M. & Şişman, N.Y. (2021). Pandemi sürecinde tek sağlık yaklaşımı ve hemşirelik. Journal of Education and Research in Nursing, 18(1), 36-38. doi: 10.5152/jern.2021.34635
• Jurja, S., Stroe, A. Z., Pundiche, M. B., DocuAxelerad, S., Mateescu, G., Micu, A. O., Popescu, R., Oltean, A., & DocuAxelerad, A. (2022). Clinical profile of neuro-ophthalmological effects of cat-scratch disease. Brain Sciences, 12(2), 217. doi: 10.3390/brainsci12020217
• Kılıçaslan, Ö., İşançlı, D. K., Fil, E., & Karbuz, A. (2021). Nadir bir lenfadenopati nedeni olarak kedi tırmığı hastalığı; bir olgu sunumu. Abant Tıp Dergisi, 10(3), 396-400. doi: 10.47493/abantmedj.2021.940318
• Kordick, D.L., Hilyard, E.J., Hadfield, T.L., Wilson, K.H., Steigerwalt, A.G., Brenner, D.J., & Breitschwerdt, E.B. (1997). Bartonella clarridgeiae, a newly recognized zoonotic pathogen causing inoculation papules, fever, and lymphadenopathy (cat scratch disease). Journal of Clinical Microbiology, 35(7), 1813-1818. doi: 10.1128/jcm.35.7.1813-1818.1997.
• Korkmaz, P., Naz, H., Güçlüyener, M. N., Çağlan-Çevik, F., & Aykın, N. (2011). Cat-scratch disease: A case report. Klimik Derg, 24(2): 116-8. https://www.klimikdergisi.org/en/2021/01/05/cat-scratch-disease-a-case-report/
• Ksiaa, I., Abroug, N., Mahmoud, A., Zina, S., Hedayatfar, A., Attia, S., Khochtali, S., & Khairallah, M. (2019). Update on Bartonella neuroretinitis. Journal of Current Ophthalmology, 31(3), 254–261. doi: 10.1016/j.joco.2019.03.005
• Maria, H. K. S., Gazzoli, E., Drummond, M. R., Almeida, A. R., Santos, L. S. D., Pereira, R. M., Tresoldi, A. T., & Velho, P. (2022). Two-year history of lymphadenopathy and fever caused by Bartonella henselae in a child. Revista do Instituto de Medicina Tropical de Sao Paulo, 64, e15. doi: 10.1590/S1678-9946202264015
• Minadakis, G., Angelakis, E., Chochlakis, D., Tselentis, Y., & Psaroulaki, A. (2011). Cat-scratch disease in Crete: an update. Infect Dis Rep., Dec 5;3(2):e15. doi: 10.4081/idr.2011.e15.
• Nelson, C. A., Saha, S., & Mead, P. S. (2016). Cat-scratch disease in the United States, 2005-2013. Emerging Infectious Diseases, 22(10), 1741-1746. doi: 10.3201/eid2210.160115
• O’Neil, J. (2018). Zoonotic infections from common household pets. The Journal for Nurse Practitioners, 14(5), 363-370. https://doi.org/10.1016/j.nurpra.2017.12.025
• Okaro, U., George, S., & Anderson, B. (2021). What is in a cat scratch? Growth of bartonella henselae in a biofilm. Microorganisms, 9(4), 835. doi: 10.3390/microorganisms9040835.
• Opavsky, M.A. (1997). Catscratch disease: History continues. Canadian Journal of Infectious Diseases, 8(1), 43-49. doi: 10.1155/1997/982908.
• Rakel, D., & Jonas, W. (2012). Creating optimal healing environments. In D. Rakel (Ed.), Integrative medicine (3rd ed., pp. 12-19). Elsevier Saunders. doi:10.1016/B978-0-323-35868-2.00002-5
• Regier, Y., O Rourke, F., & Kempf, V. A. (2016). Bartonella spp. - a chance to establish one health concepts in veterinary and human medicine. Parasites & Vectors, 9(1), 261. doi:10.1186/s13071-016-1546-x
• Rock, M., Buntain, B. J., Hatfield, J. M., & Hallgrímsson, B. (2009). Animal–human connections,“one health,” and the syndemic approach to prevention. Social Science & Medicine, 68(6), 991-995. doi: 10.1016/j.socscimed.2008.12.047
• Salvatore, P., Zullo, A., Sommese, L., Colicchio, R., Picascia, A., Schiano, C., Mancini, F. P., & Napoli, C. (2015). Infections and cardiovascular disease: Is Bartonella henselae contributing to this matter? Journal of Medical Microbiology, 64, 799-809. doi: 10.1099/jmm.0.000099
• Sandoval, A. C., Reyes, F. T., Prado, M. A., Peña, A. L., & Viviani, T. N. (2020). Cat-scratch disease in the pediatric population: 6 years of evaluation and follow-up in a public hospital in Chile. Pediatric Infectious Disease Journal, 39(10), 889-893. doi: 10.1097/INF.0000000000002708
• Schattner, A., & Huber, R. (2016). Zoonosis in the nursing home. Journal of the American Geriatrics Society, 64(3), 685-685. doi: 10.1111/jgs.13991
• Taştan, R., Altıntaş, L., & Cevizci, S. (2016). Kocaeli il merkezindeki hastanelerde çalışan hemşirelerin zoonoz hastalıklar konusundaki bilgi düzeylerinin belirlenmesi. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 73(4), 365-378. doi: 10.5505/TurkHijyen.2016.62134
• Theel, E. S., & Ross, T. (2019). Seasonality of Bartonella henselae IgM and IgG antibody positivity rates. Journal of Clinical Microbiology, 57, e01263-19. doi: 10.1128/JCM.01263-19
• Tram, N., Cheyssac, É., Toumi, C., Laurent, A., Bertholet-Thomas, A., Viremouneix, L., ... & Ranchin, B. (2021). Disseminated bartonellosis in a child with steroid-dependent nephrotic syndrome receiving mycophenolate mofetil monotherapy. Néphrologie & Thérapeutique, 17(6), 463-465. doi:10.1016/j.nephro.2021.07.003
• Uluğ, M., Aslan, V., Arık, D., Yılmaz, N., & Üstün, M. (2014). İki kedi tırmığı hastalığı olgusu: Nadir görülen zoonotik bir infeksiyon hastalığı. Klimik Dergisi, 27(2), 78-81. doi: 10.5152/kd.2014.19
• Van der Veer-Meerkerk, M., & van Zaanen, H. C. (2008). Visceral involvement in an immunocompetent male: a rare presentation of cat scratch disease. The Netherlands Journal of Medicine, 66(4), 160–162. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18424863/
• Warwick, C., & Corning, S. (2013). Managing patients for zoonotic disease in hospitals. JRSM short reports, 4(8), 2042533313490287. https://doi.org/10.1177/2042533313490287
• World Health Organization. (2017). One Health. Retrieved from https://www.who.int/features/qa/one-health/en/ Yılmaz, C., Ergin, Ç., Kaleli, İ. (2009). Pamukkale Üniversitesi Kan Merkezi’ne başvuran donörlerde Bartonella henselae seroprevalansının araştırılması ve risk faktörlerinin irdelenmesi. Mikrobiyoloji Bülteni, 43: 391-401. https://hdl.handle.net/11499/41566
• Yılmaz, C. (2008). Denizli bölgesinde kan donörlerinde Bartonella henselae seroprevalansı. Uzmanlık Tezi, Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı, Denizli.
• Yılmazel, G., Yapar, D., & Taylan Özkan, H. A. (2019). Çorum ilinde hemşirelik öğrencilerinin kist hidatik hakkındaki bilgi düzeyleri ve tutumları. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji, 76(4), 431-440. doi: 10.5505/TurkHijyen.2019.95826