Psikiyatrik Bozuklukların Psikososyal Yönü

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 48 - 55, 01.03.2021

Müne Aktay Gökben Hızlı Sayar

https://doi.org/10.35365/ctjpp.21.1.06

Öz

Psikiyatrik bozukluklar biyolojik, genetik, psikolojik ve çevresel faktörlerin bir araya gelmesi ve karşılıklı etkileşimleri sonucunda ortaya çıkmaktadır. Hastalıkların oluşumunda etkili olan faktörlerin belirlenmesi ve değerlendirilmesi tedavi açısından önem taşımaktadır. Stresli yaşam olayları, çocukluk çağı travmaları, aile içi sorunlar, çatışmalar ve kayıplar ruhsal hastalıkların başlamasında etkisi olan önemli psikososyal faktörlerdir. Bu çalışmada psikiyatrik bozuklukların ortaya çıkmasında önemli bir role sahip olan psikososyal etkenler incelenmektedir. Psikiyatrik bozuklukların tanımlamaları yapılarak hastalığın oluşmasında hangi psikososyal faktörlerin payı olduğu literatürdeki çalışmaların sonuçları ile birlikte değerlendirilmiştir. Araştırma bulguları olumsuz yaşam olaylarının ve psikolojik nedenlerin ruhsal hastalıkların gelişiminde oldukça etkili olduğunu göstermektedir. Psikiyatrik bozuklukların oluşmasının önlemesi veya tedavinin başarılı olması için psikososyal faktörler dikkate alınarak bu alandaki problemler çözüme kavuşturulmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Psikiyatrik bozukluk, Psikososyal Faktör, Stres

Kaynakça

• Altıntaş, E. (2015). Kozmetik tedavisi için başvuran hastalarda beden dismorfik bozukluğu. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 24(3), 324-338.
• Amerikan Psikiyatri Birliği, (2013). (DSM-V). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-V). Ankara: Hekimler Yayın Birliği.
• Balcı, G. (2011). Madde kullanım bozukluğu olan ergenlerde çocukluk çağı travmalarının bağlanma ile ilişkisi. (Tıpta Uzmanlık Tezi). Bakırköy Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi Psikiyatri Birimi, İstanbul.
• Burke, J. D., Pardini, D. A. ve Loeber, R. (2008). Reciprocal relationships between parenting behavior and disruptive psychopathology from childhood through adolescence. Journal of Abnormal Child Psychology, 36(5), 679-692.
• Butcher, J. N., Mineka, S. ve Hooley, J. M. (2013). Anormal Psikoloji. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Brewin, C., Andrews, B. Ve Valentine, J. (2000). Meta-analysis of risk factors for posttraumatic stress disorder in trauma-exposed adults. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 68(5), 748-766.
• Caster, J., Inderbitzen, H. ve Hope, D. (1999). Relationship between youth and parent perceptions of family environment and social anxiety. Journal of Anxiety Disorders, 13(3), 237-251.
• Çelebi, G. (2017). Ergenlerde sosyal kaygı ve bağlanma stilleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(5), 1729-1736.
• Çelik, C. ve Özdemir, B. (2015). Uyum bozukluğunun tedavisi. Türkiye Klinikleri Dergisi, 8(1), 61-67.
• Deniz, İ. (2014). Panik bozukluk tanılı hastaların çocukluk çağı ihmal ve/veya istismar yaşantıları yönünden incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Doruk, A. (1998). Travma sonrası stres bozukluğunda etyolojik faktörlerin araştırılması. (Uzmanlık Tezi). Gülhane Askeri Tıp Akademisi Askeri Tıp Akademisi Askeri Tıp Fakültesi, Ankara.
• Ertekin, B. (2010). Yeme bozukluğu hastalarında aile ortamının ve aile işlevselliğinin değerlendirilmesi. (Uzmanlık Tezi). İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, İstanbul.
• Fairburn, C. G., Doll, H. A., Welch, S. L., Hay, P. J., Davies, B. A. ve O’Connor, M. E. (1998). Risk factors for binge eating disorder: a community-based, case-control study. Archives of General Psychiatry, 55(5), 425-432.
• Fairburn, C. G., Cooper, Z., Doll, H. A. ve Welch, S. L. (1999). Risk factors for anorexia nervosa: three integrated case-control comparisons. Archives of General Psychiatry, 56(5), 468-476.
• Gerrig, R. J. ve Zimbardo, P G. (2017). Psikoloji ve Yaşam. İstanbul: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Güleç, C. (2009). Psikiyatri’nin ABC’si. İstanbul: Say Yayınları.
• Hamarta, E. (2004). Üniversite öğrencilerinin yakın ilişkilerindeki bazı değişkenlerin (benlik saygısı, depresyon ve saplantılı düşünme) bağlanma stilleri açısından incelenmesi. (Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Konya.
• Harrison, G., Gunnel, D., Glazebrook, C., Page, K. ve Kwiecinski, R. (2001). Association between schizophrenia and social inequality at birth: case-control study. British Journal of Psychiatry, 179, 346-350.
• Horney, K. (1991). Nevrozlar ve İnsan Gelişimi: Öz Gerçekleştirme Kavgası. Ankara: Öteki Yayınevi.
• İncesu, C. (2004). Cinsel işlevler ve cinsel işlev bozuklukları. Klinik Psikiyatri, 3, 3-13.
• İngeç, C. (2018). Şizofreni hastalarında çocukluk çağı travmasının şizofreni hastalık başlangıç yaşına etkisi. (Uzmanlık Tezi). İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi Psikiyatri Kliniği, İzmir.
• İslam, S. (2009). Karmaşık dissosiyatif bozukluk ve major depresyonun aleksitimi, bilişsel içgörü, kişilerarası bağlanma ve intihar eğilimi açısından karşılaştırılması. (Uzmanlık Tezi). İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, İstanbul.
• Karaoğlan, M., Kaşarcı, G., Şahin, E. ve İplik, E. (2020). Madde ilişkili psikotik bozuklukların tedavisinde kullanılan atipik antipsikotikler. Experimed, 10(1), 49-58.
• Kayır, A. (2009). Cinsellik ve Cinsel İşlev Bozuklukları. Adam, E., Tükel, R.M., Yazıcı, O. (Ed.) Psikiyatri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Basım ve Yayınevi.
• Kesebir, S., İnanç, L., Bezgin, Ç. ve Cengiz, F. (2013). Kadınlarda bipolar bozukluk. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 5(2), 220-231.
• Malmberg, A., Lewis, G., David, A. ve Allebeck, P. (1998). Premorbid adjustment and personality in people with schizophrenia. British Journal of Psychiatry, 172, 308-313.
• Mert, D. ve Özen, N. (2011). Genel psikiyatri polikliniğine başvuran kadın hastalarda cinsel işlev bozukluğu ve ilişkili sosyokültürel parametrelerin değerlendirilmesi. Klinik Psikiyatri, 14, 85-93.
• Monroe, S. M. ve Hadjiyannakis, K. (2002). The social environment and depression: Focusing on severe life stress. Handbook of Depression, 314-340.
• Muris, P., Van Zwol, L., Huijding, J. ve Mayer, B. (2010). Mom told me scary things about this animal: parents installing fear beliefs in their children via the verbal information pathway. Behaviour Research and Therapy, 48(4), 341-346.
• Newcorn, J N, Strain, J J. ve Mezzich, J E. (2000). Adjustment disorders. Philadelphia: Comprehensive Textbook of Psychiatry.
• Örsel, S., Karadağ, H., Kahiloğulları, A. ve Aktaş, E. (2011). Psikiyatri hastalarında çocukluk çağı travmalarının sıklığı ve psikopatoloji ile ilişkisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 12, 130-136.
• Özer, İ. (2018). Bağlanmanın doğal sonucu: Ayrılma kaygısı. ÇOMÜ Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 125-134.
• Özgen, F. ve Aydın, H. (1999). Travma sonrası stres bozukluğu. Klinik Psikiyatri, 1, 34-41.
• Öztürk, E. ve Şar, V. (2006). The ‘Apparently normal’ family: A contemporary agent of transgenerational trauma and dissociation. Journal of Trauma Practice, 4(3-4), 287-303.
• Öztürk, O. ve Uluşahin, A. (2018). Ruh Sağlığı ve Bozuklukları. Ankara: Nobel Tıp Kitapevleri.
• Parlar, Ö. (2019). Borderline kişilik bozukluğu tanısı alan hastalarda dürtüsellik ve dissosiyatif semptomların çocukluk çağı travmatik yaşantıları ve bağlanma biçimleri ile ilişkisinin araştırılması. (Tıpta Uzmanlık Tezi). Sağlık Bilimleri Üniversitesi, İstanbul.
• Sadock, B J., Sadock, V A. ve Ruiz, P. (2016). Psikiyatri. İstanbul: Güneş Tıp Kitabevleri.
• Sinton, M., Goldschmidt, A., Aspen, V., Theim, K., Stein, R., Saelens, B., Epstein, L. Ve Wilfley, D. (2012). Psychosocial correlates of shape and weight concerns in overweight pre-adolescents. Journal of Youth and Adolescence, 41, 67-75.
• Soygür, H. ve Erkoç, Ş. (2007). Şizofreni Kavramına Tarihsel Bir Bakış. Şizofreni ve Diğer Psikotik Bozukluklar. Ankara: Türkiye Psikiyatri Derneği Yayınları.
• Şahin, D. (2009). Kişilik bozuklukları. Klinik Gelişim, 22(4), 45-55.
• Şar, V. (2017). Dissosiyatif Bozukluklar. Temel ve Klinik Psikiyatri. Ankara: Güneş Tıp Kitabevi.
• Tamam, L., Eroğlu, M. ve Paltacı, Ö. (2011). Aralıklı patlayıcı bozukluk. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 3(3), 387-425.
• Tamam, L. ve Döngel, B. (2018). Yıkıcı bozukluklar, dürtü kontrol ve davranım bozuklukları. Temel ve Klinik Psikiyatri. Ankara: Güneş Yayınevi.
• Uluğ, B. ve Öztürk, O. (2018). Psikoaktif madde kullanıma bağlı rusal bozukluklar. Ruh Sağlığı ve Bozuklukları kitabı içinde. Ankara: Nobel Tıp Kitapevleri.
• Veale, D. (2004a). Psychopathology of obsessive-compulsive disorder. Psychiatry, 3(6), 65-68.
• Veale, D. (2004b). Body dysmorphic disorder. Postgraduate Medical Journal, 80(940), 61-71.
• Wicks, S., Hjern, A., Gunnel, D., Lewis, G. ve Dalman, C. (2005). Social adversity in childhood and risk developing psychosis: a national cohort study. The American Journal of Psychiatry, 162(9), 1652-1657.
• Yavuz, R. (2008). Türkiye’de sık karşılaşılan psikiyatrik hastalıklar. Şizofreni. İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri, 62, 49-58.
• Yıldız, S. (2020). Duygudurum bozukluklarında çocukluk çağı travmalarının bilişsel işlevler üzerine etkisi. (Tıpta Uzmanlık Tezi). Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Eskişehir.
• Yücel, B. (2009). Estetik bir kaygıdan hastalığa uzanan yol: Yeme bozuklukları. Klinik Gelişim, 22(4), 39-44.