Kontrol Odağı ve Ebeveynin Çocuğuyla İletişimi İlişkisi: Genel Öz- Yeterliliğin Aracı Rolü

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 2, 111 - 120, 27.06.2023

Ahmet Özbay , Süleyman Kahraman , H.deniz Özdemir , Göksu Güre

Öz

Ebeveynin çocuğuyla olan iletişimi hem ebeveyn hem çocuk için çok önemlidir. Çocuklarla ilk iletişime geçen ve onlara hayatı öğretmeye, göstermeye çalışan kişiler ebeveynleridir. Aile ilişkileri belirli standartlarda olduğu takdirde, çocukların psikolojik, duygusal durumları, gelişimleri ve davranışları pozitif yönde etkilenir. Kontrol odağı, kişinin kendisini etkileyen olayların kendi davranışlarıyla ilgili olduğunu düşünmesi ya da şans, kader, talih ve güçlü başkaları gibi kendisi dışındaki güçlerin işi olarak algılama eğilimidir. Araştırmada aracı rol olarak ele alınan genel öz-yeterlik ise ebeveyne özgü duygu düzenleme stratejileri ve bireyin belli koşullar altında istenen sonuçları vermesi için lazım olan davranışları başarılı bir şekilde yapabileceği inancı olarak tanımlanmaktadır. Bu çalışmada kontrol odağı, genel öz-yeterlik, ebeveynin çocuğuyla iletişimi üzerinde çalışılmış. Bu kavramlar arasındaki ilişkiyi bir modelde incelemek amaçlanarak kontrol odağı ile ebeveynin çocuğuyla iletişimi ilişkisinde genel öz yeterliğin aracı rolü olacağı hipotezi test edilmiştir.
Araştırma verileri 412 ebeveynden çevrim içi ortam aracılığıyla ile toplanmış olup; Kontrol Odağı, Genel Öz-yeterlik ve Ebeveynin Çocuğuyla İletişimi Ölçekleri kullanılmıştır. SPSS programında yapılan regresyon analizleri sonucunda; kontrol odağının ebeveynin çocuğuyla iletişimi üzerinde anlamlı bir yordayıcı etkisi olduğu ve kontrol odağı ile ebeveynin çocuğuyla iletişimi ilişkisinde genel öz yeterliğin tam aracı rolü olduğu bulunmuştur. Elde edilen bulgularla ilgili literatür çerçevesinde öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

kontrol odağı, genel öz-yeterlik, ebeveyn çocuk iletişimi, aracılık rolü

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Locus of Control and Parent-Child Communication: The Mediating Role of General Self- Efficacy

Öz

The communication of the parent with the child is also very important for both the parent and the child. The first people to communicate with their children and try to show them life are their parents, that is, their parents. If the family environment or atmosphere is the basis of relationships and communication, it will positively affect the psychological and emotional development of children and the development of good behavior. Locus of control, on the other hand, is the tendency of a person to perceive events that affect him, whether good or bad, as the result of his own characteristics and behaviors, or as the work of forces other than himself, such as luck, fate, luck and powerful others. General self-efficacy, which is the mediator role, is defined as the characteristics of the parent's communication with the child, the parent-specific emotion regulation strategies, and the belief that an individual can successfully perform the behaviors necessary to produce the desired results under certain conditions. Thus, this locus of control was built on the concepts of general self-efficacy, parent-child communication and aimed to examine the relationship between these concepts in a model. It is predicted that general self-efficacy will play a mediating role in the relationship between locus of control and parent-child communication. In addition, significant differences of these concepts with various demographic variables were evaluated.
The sample of the study consists of a total of 412 parents. The data were collected through the online environment and through surveys; locus of control scale, General Self-Efficacy and Parent-to-Child Communication Scale were used. As a result of the regression analyzes made in the SPSS program it was found that locus of control had a significant predictive effect on the parent's communication with their child, and general self-efficacy had a significant mediating role in the relationship between locus of control and parent's communication with their child.Recommendations are presented within the framework of the literature related to the findings obtained.

Anahtar Kelimeler

locus of control, general self efficacy, parent child communication, mediating role

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Akkaya, R. (2015). Öğretmenlerin kontrol odağı ile iş doyumu arasındaki ilişki. (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi), Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Ardelt, M., & Eccles, J. S. (2001). Effects of mothers’ parental efficacy beliefs and promotive parenting strategies on innter-city youth. Journal of Family Issues, 22(8), 944-972. https://doi.org/10.1177/019251301022008001
• Aypay, A. (2010). Genel öz yeterlik ölçeği'nin (GÖYÖ) Türkçe'ye uyarlama çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 113-132.
• Azizli, N., Atkinson, B. E., Baughman, H. M., & Giammarco, E. A. (2015). Relationships between general self-efficacy, planning for the future, and life satisfaction. Personality and Individual Differences, 82, 58–60. https://doi.org/10.1016/j.paid.2015.03.006
• Bandura, A. (1977). Self-effıcacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84(2), 191-215. https://doi.org/10.1037//0033-295x.84.2.191
• Bandura, A. (1997) Self-efficacy: the exercise of control. New York: Freeman
• Bandura, A., Caprara, G. V., Barbaraneilli, C., Gerbino, M., & Pastorelli, C. (2003). Role of affective self-regulatory efficacy in diverse spheres of psychosocial functioning. Child Development, 74, 769-782. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2011.11.250
• Bandura, A. (2004). Health promotion by social cognitive means. Health Education & Behavior, 31, 143-164.
• Bandura, A. (2005). Evolution of social cognitive theory. In K. G. Smith & M. A. Hitts (Eds.), Great minds in management (pp. 9-35). Oxford, UK: Oxford University Press.
• Burmaoğlu, S., Polat, M., & Meydan, C. H. (2013). Örgütsel davranış alanında ilişkisel analiz yöntemleri ve Türkçe yazında aracılık modeli kullanımı üzerine bir inceleme. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 13-26.
• Cao, W., Fang, Z., Hou, G., Han, M., Xu, X., Dong, J., & Zheng, J., (2020). The Psychological impact of the COVID-19 epidemic on college students in China, Psychiatry Research, 28, 112934. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2020.112934
• Chang, M. M., & Ho, C. M. (2009) Effects of locus of control and learner-control on web-based language learning. Computer Assisted Language Learning, 22(3), 189-206. https://doi.org/10.1080/09588220902920094
• Choi, W. (2013). The effects of self-efficacy and internal locus of control on academic performance of college students: The moderating role of class satisfaction. Journal of Convergence Information Technology, 8(12), 391-396. https://doi.org/10.4156/jcit.vol8.issue12.47
• Clay-Spotser, H. (2015). Self-Efficacy, Locus of Control, and Parental Involvement in Students' Academic Achievement (Unpublished Doctoral dissertation), Walden University, Minneapolis.
• Cüceloğlu, D. (2003). Çocuklarım içimde bir acı. Altınoluk Dergisi, 203, 56.
• Çoban, A., & Hamamcı, Z. (2006). Kontrol odakları farklı ergenlerin karar stratejileri açısından incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(2), 393-402.
• Dağ, İ. (2002). Kontrol odağı ölçeği (KOÖ): Ölçek geliştirme, güvenirlik ve geçerlik çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 17(49), 77-90.
• Demirsu, Ö. (2018). Üniversite öğrencilerinde algılanan ebeveyn tutumları ile sürekli kaygı düzeyleri arasındaki ilişkide psikolojik dayanıklılığın ve kaygı duyarlılığının aracı rolleri. (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi), Işık Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Demirtaş Zorbaz, S. (2018). Ebeveyn özyetkinliğinin yordayıcısı olarak ebeveyn–çocuk ilişkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (46), 144-153.
• Dumitrescu, G. A. (2016). Self-efficacy, locus of control, perceived stress, and student satisfaction as correlates of dissertation completion. (Unpublished Doctoral dissertation). Andrews University, Michigan.
• Frank, G., Plunkett, S. W., & Otten, M. P. (2010). Perceived parenting, self-esteem, and general self-efficacy of Iranian American adolescents. Journal of Child and Family Studies, 19(6), 738-746. https://doi.org/10.1007/s10826-010-9363-x
• Ghosh, S., & Vohra, N. (2021). Procrastination and anxiety among Indian college students: The role of perceived parenting styles, locus of control and self-efficacy. https://doi.org/10.31234/osf.io/wbf5v
• Gifford, D., Briceno-Perriott, J., & Mianzo, F. (2006). Locus of control: Academic achievement and retention in a sample of first-year students. Journal of College Admission, 191, 18-25.
• Glatz, T., & Buchanan, C. M. (2015). Change and predictors of change in parental self-efficacy from early to middle adolescence. Developmental Psychology, 51(10), 1367–1379. https://doi.org/10.1037/dev0000035
• Gültekin G. (2003) 9-14 yaş grubundaki akut ve kronik hastalığı olan çocukların denetim odağı ve benlik kavramı düzeylerinin incelenmesi. (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Hastings, R. P., & Brown, T. (2002). Behavior problems of children with autism, parental self-efficacy, and mental health. American Journal on Mental Retardation, 107(3), 222-232. https://doi.org/10.1352/0895-8017(2002)107<0222:BPOCWA>2.0.CO;2
• Haycock, L. A., McCarthy, P., & Skay, C. L. (1998). Procrastination in college students: The role of self‐efficacy and anxiety. Journal of counseling & Development, 76(3), 317-324. https://doi.org/10.1002/j.1556-6676.1998.tb02548.x
• Hunter, S. B., Barber, B. K., & Stolz, H. E. (2015). Extending knowledge of parents’ role in adolescent development: The mediating effect of self-esteem. Journal of Child and Family Studies, 24(8), 2474-2484. https://doi.org/10.1007/s10826-014-0050-1
• Jamil, N. L., & Mahmud, S. N. D. (2019). Self-efficacy relationship on science achievement amongst national secondary school students. Creative Education, 10(11), 2509-2527. https://doi.org/10.4236/ce.2019.1011179
• Kahraman, S. (2016). Ebeveynin üstün yetenekli çocuğuyla iletişimini geliştirmeye yönelik psikoeğitim programının etkisinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Fatih Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kahraman, S., & Tanrıkulu, T. (2019). Ebeveynin Üstün Yetenekli Çocuğuyla İletişimini Geliştirmeye Yönelik Psiko-eğitim Programının Etkisinin İncelenmesi. Turkish Journal of Giftedness & Education, 9(1), 32-46.
• Kezer, F., Oğurlu, Ü., & Akfırat, O. (2016). Eleştirel düşünme eğilimi, genel öz-yeterlik ve umutsuzluk arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi SBE Dergisi, 13(34), 202-218.
• Kılıç, N., Mammadov, M., Koçhan, K., & Aypay, A. (2020). Üniversite öğrencilerinde genel öz-yeterlik inancı ve beden imajının psikolojik sağlamlık düzeyini yordama gücü. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(4), 904-914. https://doi.org/10.16986/HUJE.2018044245
• Knafo, A., & Plomin, R. (2006). Prosocial behavior from early to middle childhood: genetic and environmental influences on stability and change. Developmental psychology, 42(5), 771. 1 https://doi.org/0.1037/0012-1649.42.5.771
• Kormanik, M. B., & Rocco, T. S. (2009). Internal versus external control of reinforcement: a review of the locus of control construct. Human Resource Development Review, 8(4), 463–483. https://doi.org/10.1177/1534484309342080
• Kudo, H., & Mori, K. (2015). A preliminary study of increasing self-efficacy in junior high school students: Induced success and a vicarious experience. Psychological Reports, 117(2), 631-642. https://doi.org/10.2466/11.07.PR0.117c2
• Reed, M.C. (2020). An action research study examining the impact of academic parent-teacher teams on title I middle schools’ parents’ self-efficacy on home to school engagement. (Unpublished Doctoral dissertation). Texas A&M University, Texas.
• Peng, Y., Mao, C. (2015). The impact of person–job fit on job satisfaction: The mediator role of self-efficacy. Social Indicators Research, 121(3), 805–813. https://doi.org/10.1007/s11205-014-0659-x
• Peters, R. J. (2011). Enhancing parental self-efficacy through behavioral intervention to encourage parent-child dialogue about drugs and alcohol. (Unpublished Doctoral dissertation). Seattle Pacific University, Seattle.
• Rotter, J. B. (1966). Generalized expectancies for internal versus external control of reinforcement. Psychological monographs: General and applied, 80(1), 1-28. https://doi.org/10.1037/h0092976
• Sanders M. R. & Woolley M. L. (2005). The relationship between maternal self-efficacy and parenting practices: Implications for parent training. Child: Care, Health and Development, 31(1), 65-73. https://doi.org/10.1111/j.1365-2214.2005.00487.x
• Scherbaum, C. A., Cohen-Charash, Y., & Kern, M. J. (2006). Measuring general self-efficacy: A comparison of three measures using item response theory. Educational and psychological measurement, 66(6), 1047-1063. https://doi.org/10.1177/0013164406288171
• Scholz, U., Gutierrez- Dona, B., Sud, S., & Schwarzer, R. (2002). Is general self-efficacy a universal construct? European Journal of Psychological Assessment, 18(3), 242-251. https://doi.org/10.1027/1015-5759.18.3.242
• Schunk, D. H., & Pajares, F. (2002). The development of academic self-efficacy. In A. Wigfield & J. Eccles (Eds.), Development of achievement motivation. San Diego: Academic Press.
• Schwarzer, R., & Jerusalem, M. (1995). Generalized self-efficacy scale. In J. Weinman, S. Wright, & M. Johnston (Eds.), Measures in health psychology: A user’s portfolio. Causal and control beliefs (pp. 35-37). Windsor, UK: NFER-Nelson.
• Schwarzer, R., Mueller, J., & Greenglass, E. (1999). Assessment of perceived general self-efficacy on the Internet: data collection in cyberspace. Anxiety, stress and coping, 12(2), 145-161. https://doi.org/10.1080/10615809908248327
• Shelton, S. H. (1990). Developing the construct of general self-efficacy. Psychological Reports, 66(3), 987-994. https://doi.org/10.1177/003329419006600301
• Shepherd, S., Fitch, T. J., Owen, D., & Marshall, J. L. (2006). Locus of control and academic achievement in high school students. Psychological Reports, 98(2), 318-322. https://doi.org/10.2466/PRO.98.2.318-322.
• Shumow, L. & Lomax, R. (2002). Parental efficacy: Predictor of parenting behavior and adolescent outcomes. Parenting: Science and Practice, 2(2), 127-150. https://doi.org/10.1207/S15327922PAR0202_03
• Stanley, K. D., & Murphy, M. R. (1997). A comparison of general self-efficacy with self-esteem. Genetic, Social, and General Psychology Monographs, 123(1), 81-99.
• Swick, K. J. & Broadway, F. (1997). Parental efficacy and successful parent involvement. Journal of Instructional Psychology, 24(1), 69-75.
• Şahin, N. H, Basım N., & Çetin, F. (2009) Kişilerarası çatışma çözme yaklaşımlarında kendilik algısı ve kontrol odağı. Türk Psikiyatri Dergisi, 20(2), 153–163.
• Taris, T. W., & Semin, G. R. (1998). How mothers' parenting styles affect their children's sexual efficacy and experience. The Journal of Genetic Psychology: Research and Theory on Human Development, 159(1), 68–81. https://doi.org/10.1080/00221329809596135
• Tella, A., Tella, A., & Adika, L. O. (2008). Self-efficacy, locus of control as predictors of academic achievement among secondary school students in Osun state unity schools. IFE Psychologia: An International Journal, 16(2), 120-130. https://doi.org/10.4314/ifep.v16i2.23806
• Varıcıer, Ş. E. (2019). Yetişkin psikolojik sağlamlığı üzerine bir inceleme: algılanan ebeveyn tutumu, kontrol odağı, algılanan sosyal destek ve stresle başa çıkma stilleri. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İbn Haldun Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Wagnon, M. M. (2019). Self-efficacy in parents of young children who stutter. (Unpublished Doctoral dissertation). Texas Christian University, Texas.
• Yazıcı Çelebi, G. (2020). Covid 19 salgınına ilişkin tepkilerin psikolojik sağlamlık açısından incelenmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 8, 471-483. https://doi.org/10.21733/ibad.737406
• Yavuzer, H. (1994). Yaygın ana–baba tutumları. Ana–baba okulu. (4. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yuan, S., Weiser, D. A., & Fischer, J. L. (2016). Self-efficacy, parent–child relationships, and academic performance: A comparison of European American and Asian American college students. Social Psychology of Education: An International Journal, 19(2), 261-280. https://doi.org/10.1007/s11218-015-9330-x