Klinik ve Evde Bakımda Uygulanabilecek Yaşlı Bakım Modelleri

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 76 - 83, 28.03.2024

Elçin Babaoğlu

https://doi.org/10.35365/ctjpp.24.3.09

Öz

Son yüzyılın en önemli demografik olgularından birisi nüfusun gitgide yaşlanması ve yaşlı nüfusun sayısının giderek artmasıdır. Yaşlı bireylerin fiziksel ve bilişsel işlevselliğinin sürdürülmesi ve yaşam kalitelerinin korunması amacıyla daha yapılandırılmış koruyucu önlemler alınmasını gerekmektedir. Sağlık profesyonelleri yaşlılıkta sekonder yaşlanmayı engellemeye ve yaşlı bireylerin var olan işlevselliklerini korumaya yönelik mesleki uygulamaları planlamalıdır. Gerek fiziksel gerek nörodejeneratif değişimler nedeniyle işlevselliği azalmış yaşlı bireylere yönelik klinik ve evde bakımda uygulanabilecek bakım modelleri mevcuttur.
Bakım modelleri ile yaşlı bireylerin sadece fiziksel bakım gereksinimleri değil; psikososyal bakım gereksinimleri de karşılanabilmektedir. Klinik ve evde uygulanacak bakım modelleri ile yaşlı bireylerin işlevselikleri korunurken yakınlarının da yaşam kalitesi artmaktadır. Özellikle nöropsikiyatrik bozukluğu olan yaşlı bireylere bakım verirken hemşireler uygun bakımı planlama ve değerlendirmede güçlük yaşayabilmektedir. Öte yandan yaşlı bireylere yönelik tutumların bakım kalitesini etkilediği göz önüne alındığında yaşlı bireylere yönelik evde ve klinikte uygulanabilecek bakım modellerinin hemşirelik eğitiminde yer alması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Bakım Modelleri, Geropsikiyatri, Hemşirelik, Yaşlılık

CLINICAL AND HOME CARE MODELS FOR ELDERLY

Öz

One of the most important demographic phenomena of the last century is the gradual ageing of the population and the increasing number of elderly people. In order to maintain the physical and cognitive functionality of elderly individuals and to protect their quality of life, more structured preventive measures should be taken. Health professionals should plan professional practices to prevent secondary ageing in old age and to maintain the existing functionality of elderly individuals. There are care models that can be applied in clinical and home care for elderly individuals with reduced functionality due to both physical and neurodegenerative changes.
With care models, not only physical care needs of elderly individuals but also psychosocial care needs can be met. With the care models to be applied in clinical and home care, the quality of life of the elderly individuals is increased while maintaining their functionality. Especially when caring for elderly individuals with neuropsychiatric disorders, nurses may have difficulty in planning and evaluating appropriate care. On the other hand, considering that attitudes towards elderly individuals affect the quality of care, care models that can be applied at home and in the clinic for elderly individuals should be included in nursing education

Anahtar Kelimeler

Ageing, Care Models, Geropsychiatrie, Nursing

Kaynakça

• Ağar A. (2020) Yaşlılarda Ortaya Çıkan Psikolojik Değişiklikler. Geriatrik Bilimler Dergisi 3 (2): 75-80
• Akyar İ. (2011) Demanslı Hasta Bakımı ve Bakım Modelleri. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi: 79-88
• Aslan M. ve Hocaoğlu Ç. (2017) Yaşlanma ve yaşlanma dönemiyle ilişkili psikiyatrik sorunlar. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7(1), 53-62.
• Bektaş OE. (2017) Postmodern Dünyada Yaşlı Olmak. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi,10(2):9-18
• Cacchione PZ., Spurlock W., Richards K., Harris M. (2022) Geropsychiatric Nursing Leadership in Long -Term Care. Nurs Clin N Am 57: 233–244
• Camargo CHF., Ladeira MA, Serpa RA., Jobbins VA., Filho CRP., et al. (2019). The Effectiveness of Reality Orientation Therapy in the Treatment of Parkinson Disease Dementia. American Journal of Alzheimer's Disease & Other Dementias, 34(2): 124-130
• Capezuti EA., Bricoli B., Boltz MP (2013) Nurses Improving the Care of Healthsystem Elders: creating a sustainable business model to improve care of hospitalized older adults. J Am Geriatr Soc. 61(8):1387-93.
• Christopher R., Carpenter MD, Bromley M , Jeffrey M. Caterino MD, Chun A , Gerson L., Greenspan J , Hwang U. (2014) Optimal Older Adult Emergency Care: Introducing Multidisciplinary Geriatric Emergency Department Guidelines from the American College of Emergency Physicians, American Geriatrics Society, Emergency Nurses Association, and Society for Academic Emergency Medicine JAGS.: 62:1360–1363.
• Colling KB. (2021) Driven Dementia-Compromised Behavior Model. Journal of Gerontological Nursing. Çataloğlu S. (2018) Yaşlılık, Değer ve Teknoloji. International Journal of Human Studies1(1):25-33
• Çınar Fİ., Erpay F., Yıldırım E., Küçük EÖ., Demirtaş A. (2022) Demansta Bilişsel Aktiviteyi Artırıcı Yöntemler ve Bakımda Teknolojinin Kullanımı. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi,9(3): 308-315
• Demir Ş., Sağlık S. (2022) Yaşlıların Yaşlanmaya İlişkin Bakış Açılarının Değerlendirildiği Nitel Bir Araştırma. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi .15(1), 1-14
• Demirağ H, Canan B, Demirbağ SH. (2021) Yaşlı Bir Olgunun Yoğun Bakım Ünitesinde Levine’nin Koruma Modeline Göre Hemşirelik Bakımı. 4(1):35- 44.
• Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Engelli ve Yaşlı İstatistik Bülteni 2022 Temmuz. https://www.ailevecalisma.gov.tr/eyhgm/sayfalar/istatistikler/engelli-ve-yasli-istatistik-bulteni
• Eren R., Şendir M. (2021). Yaşlı bireyin bakımında hemşirelik yetkinliğinin artırılmasına yönelik eğitim yöntemleri: sistematik derleme. Geriatrik Bilimler Dergisi, 4(1):23-24.
• Erkuran H. (2020). Yaşlanma korkusu. Sağlık ve Toplum, 20(1), 26-29.
• Fawcett J. (2005) Contemporary nursing knowledge: analysis and evaluation of nursing models and theories, 2nd edition, Philadelphia: Fa DavisCompany, 623-634
• Gül H (2022) Modernleşme Sürecinde Yaşlılık Sorunlarına İlişkin Sosyolojik Bir Değerlendirme. Journal of the Human and Social Science Researches.11(2): 928- 943
• Gümüş BA., Şıpkın S., Keskin G. (2012) Fonksiyonel Sağlık Örüntüleri Modeli ile Bir Huzurevinde Yaşayan Yaşlıların Bakım Gereksinimlerinin Belirlenmesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 1:13-21.
• Heimerl K., Reitinger E., Eggenberger E. (2016) Männer mit Demenz: Handlungsempfehlungen zur personzentrierten und gendersensiblen Kommunikation für Menschen in Gesundheits- und Sozialberufen. Bundesministerium für Gesundheit und Frauen.
• Huelin R., Iheanacho I., Payne K. ve Sandman K. (2015). What Is A Name? Systematic And Non-Systematic Literature Reviews And Why The Distinction Matters. The Evidence Forum.
• Kaas MJ., Beattie E. (2006) Geropsychiatric nursing practice in the United States: Present trends and future directions Journal of the American Psychiatric Nurses Association, 12 (3) (2006), pp. 142-155
• Kalınkara, V., Tezel HE., Zorlu T. (2016). “Gero(n)teknoloji: Yaşlı ve Teknoloji”, Yaşlılık, Disiplinler Arası Yaklaşım, Sorunlar, Çözümler 2, V. Kalınkara (Ed.) Ankara: Nobel Yayıncılık.509-540.
• Karakaş, SA., Durmaz H. (2017). Yaşlılık dönemi psikolojik özellikleri ve moral. Kocatepe Tıp Dergisi, 18(1), 32-36. Kolanowski A. (2021). An Overview of the Need-Driven Dementia-Compromised Behavior Model. Journal of Gerontological Nursing.
• Konuşur LS(2014)K.K.T.C.’de belediyelerin yaşlı bakım hizmetleri ile ilgili faaliyetlerinin belirlenmesi. Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Kovach CR., Noonan PE., Schlidt AM. (2005) A Model of Consequences of Need-Driven, Dementia-Compromised Behavior. Journal Of Nursing Scholarship, 37:2, 134-140.
• Krohwinkel M (2008): Rehabilitierende Prozesspflege am Beispiel von Apoplexiekranken Fördernde Prozesspflege als System. 3. Auflage, Bern: Hans Huber Verlag
• Küçükgüçlü Ö., Akpınar B., Buckwalter KC. (2011) Demansı Olan Bireyde Davranışsal Problemleri Azaltmada Kanıta Dayalı Bir Model: Azalmış Stres Eşiği Modeli. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi., 4 (1), 41-47
• Lök N., Buldukoğlu K. (2014) Demansta Bilişsel Aktiviteyi Artırıcı Psikososyal Uygulamalar. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar-Current Approaches in Psychiatry; 6(3):210-216
• Özütürker M. (2022) Postmodernizmin Yaşlı Yaşamına Etkisi ve Yaşlı Sorunları. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 15(2): 148-167
• Polivka L. (2000). Postmodern Aging and the Loss of Meaning. Journal of Aging and Identity, Vol. 5, No. 4, 225-235.
• Richards K, Beck C. (2004) Progressively lowered stres threshold model: Understanding behavioral symptoms of Dementia. Journal of American Geriatric Society, 52:1774-5.
• Sağlık Bakanlığı ve Halk Sağlığı Kurumu. Türkiye Sağlıklı Yaşlanma Eylem Planı ve Uygulama Programı, Ankara 2021, T.C. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 960. https://sbu.saglik.gov.tr/
• Smith M, Gerdner LA., Hall GR., Buckwalter KC. (2004) History, Development, and Future of the Progressively Lowered Stress Threshold: A Conceptual Model for Dementia Care. Journal of the American Geriatrics Society:52(10): 1755-1760
• Spector A, Davies S, Woods B, Orrell M. (2000) Reality orientation for dementia: a systematic review of the evidence of effectiveness from randomized controlled trials. Gerontologist, 40(2):206–212.
• Solmaz T., Altay B. (2019) Yaşlılara yönelik evde bakım hizmetleri. Sağlık Akademisyenleri Dergisi. 6(2):150-157 Stein KF. (2006) Introduction to geropsychiatric nursing: state of the future: Parts I and II. Journal of the American Psychiatric NursesAssociation, 12 (2):73-87.
• Stephens CE, Massimo L, Harris M, Evans LK, Buckwalter KC (2020). Advances in geropsychiatric nursing: A decade in review. Archives of Psychiatric Nursing 34(5):281-287
• Şentürk Ü. (2020). Yaşlılık Sosyolojisi (2 bsk.). Bursa: Dora Basım Yayın.
• Şimşek P, Çilingir D. (2018) Çevreye Uyum ve Bütünlüğün Korunması: Levine’nin Koruma Modeli. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi.:7; 34- 41
• Terkeş N., Kalav S., Bektaş H. (2018) Geriatri Hemşireliği Bakım Modelleri. Uluslararası Hakemli Hemşirelik Araştırmaları Dergisi. Sayı: 12
• Tufan İ. (2018). Gerontoloji, Bakım ve Sağlık, (Ed. İsmail Tufan- Mithat Durak), Cilt-2, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık
• Turan FG. (2018) Bilişsel Stimülasyon Terapisi ve Geriatri Uygulamaları: Bir Meta Analizi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi / The Journal of International Social Research. Cilt: 11 Sayı: 60
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) (2022). İstatistiklerle Yaşlılar, Haber Bülteni, 18 Mart 2020. 33712, TÜİK Haber Bülteni, Erişim Tarihi 05.04.2023 https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2021-45636.
• World Health Organization Long-Term Care Team. World Health Statistics 2020: Monitoring Health for the SDGs, Sustainable Development Goals. World Health