Fuzûlî’nin Leylâ ve Mecnûn Mesnevisinde “Ağyar”

Yıl 2021, Sayı: 1, 79 - 91, 01.07.2021

Muhammet Sami Ünal

Öz

Eski Türk edebiyatında mesneviler birer anlatma esasına dayalı metin türü olarak sahada geniş yer bulmuş ve özellikle dönem edebiyatının geniş halk kitleleri ile buluştuğu bir alan olmuştur. Klasik Türk edebiyatının saray ekseninden uzaklaşarak geniş coğrafyalara yayıldığı mesnevi alanında şüphesiz Türk edebiyatı eşsiz eserlere sahiptir. Tüm mesneviler arasında ise akıllara ilk olarak Leyla ve Mecnun gelmektedir. Neredeyse her yüzyılda karşılaşılan bir hikâye olan bu mesnevi, birçok şair tarafından işlense de Fuzûlî ile bu mesnevinin özdeşleşmiş olması herkesçe kabul gören bir gerçektir. Eldeki çalışma, adı geçen mesnevide iki ana karakter olan Leylâ ve Mecnûn dışındakileri ele almakta ve mesneviye farklı bir açıdan yaklaşmaktadır. Mesnevi, çalışmamızda “ağyâr” eksenli olarak ele alınmıştır. Âşık ve maşuk tasvirleri aşkı anlamak için bir çıkış noktası olarak görünse de aşkı anlamak için neyin aşk olduğunun yanında nelerin aşk olmadığını da iyice irdelemek gerekir. Bu sebeple çalışmamız âşık ve maşuk dışında kalan ve “ağyâr” olarak tabir ettiğimiz kişi ve kavramlara odaklanmaktadır. “Ağyâr”, yabancılar anlamında olup Leylâ ve Mecnûn dışındaki tüm tip ve kavramları kapsayan temel bir unsur olarak çalışmamızda yer bulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Fuzûlî, Leylâ ve Mecnûn, Ağyâr

“Ağyâr” in Fuzûlî’s Leylâ ve Mecnûn Masnavi

Öz

In the Old Turkish literature, mesnevi found a wide place in the field as a narrative genre and became an area where the literature of the period met with large masses of people. Undoubtedly, Turkish literature has unique works in the area of mesnevi, where classical Turkish literature moved away from the palace axis and spread to wide geographies. Among all the mesnevis, Leyla and Mecnun come to mind first. Although this mesnevi, which is a story encountered in almost every century, has been written by many poets, it is a known fact that it brought Fuzuli to mind at first. The present study deals with those other than “Leylâ ve Mecnûn”, the two main characters in the aforementioned mesnevi and approaches the mesnevi from a different perspective. In our study, the Mesnevi has been handled with the "ağyâr" axis. Although the depictions of minstrelsy and mashuk seem sufficient to understand love, it is necessary to thoroughly examine what is not love as well as what is love in order to understand it. For this reason, our study focuses on the points that we call "ağyâr", except for “âşık and maşuk” “ağyâr” means foreigners and will be included in our study as a basic element that covers all types and concepts except Leylâ and Mecnûn.

Anahtar Kelimeler

: Fuzûlî, Leylâ ve Mecnûn, Ağyâr

Kaynakça

• Akdemir, A.. “Eksik’ Bir Âşık: Leylâ”. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/7 Fall 2009 (2009), 1-27.
• Cebecioğlu, E.. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, İstanbul: Anka Yayınları, 2005.
• Çapan, P., “Fuzûlî’nin Leylâ vü Mecnûn’unda Tematik Olarak Aşk”. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/7 Fall 2009 (2009), 221-238.
• Doğan, M. N., Fuzûlî Leylâ ve Mecnun Metin Düzyazıya Çeviri Notlar ve Açıklamalar, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. 2000.
• Devellioğlu, F., Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları, 2004.
• Kaplan, M., Leyla ve Mecnun. Tip Tahlilleri, İstanbul: Dergâh Yayınları, 1985.
• Kahraman, M., Leyla ve Mecnun Romanı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2000.
• Levend, A. S., Arap Fars ve Türk Edebiyatlarında Leylâ ve Mecnun Hikâyesi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1957.
• Levend, A. S., Divan Edebiyatında Kelimeler ve Remizler, Mazmunlar ve Mefhumlar, İstanbul: Enderun Kitabevi. 1980.
• Özcan, N., “Fuzûlî’nin Leylâ ile Mecnun Mesnevisinde Aşk - Gelenek Çatışması”. Gazi Türkiyat Türkoloji Araştırmaları Dergisi Bahar 2010/6 (2010), 225-260.
• Pala, İ., Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü C. I-II, Ankara: Akçağ Yayınları, 1990.
• Parlatır, İ., Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Yargı Yayınevi, 2011.
• Sevük, İ. H., Edebiyat Bilgileri, İstanbul: Remzi Kitabevi. 1942.
• TDK, Türkçe Sözlük, Ankara: TDK Yay. 2010.
• TDV, Kur’an’ı Kerim ve Meali, Ankara: TDV Yay. 2010.
• Uludağ, S., “Aşk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 4. İstanbul: TDV Yay. (1991), 11-17.
• Uludağ, S.,. “Masiva”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 28. İstanbul: TDV Yay. 76 ( 2003).
• Web 1: https://sozluk.gov.tr/ (Erişim: 20.04.2021)
• Web 3: http://www.gonullersultani.net/tasavvufi-eserler/salih-baba-divani/297-121-gel-can-n-terkeyle-ki-canan-doga-senden.html (Erişim: 19.04.2021)
• Web 2: https://islamansiklopedisi.org.tr/ilmel-yakin (Erişim: 18.04.2021)