1597 Tarihli Ahidnâme Öncesinde Osmanlı-Fransa İlişkileri

Yıl 2022, Sayı: 2, 1 - 16, 13.07.2022

Emirhan Özçelik

Öz

Osmanlı Devleti ile Fransa arasında Sultan Kanuni Sultan Süleyman döneminde ittifak halini alan ilişkilerin seyri İnebahtı Deniz Savaşı’ndan sonra farklı dönemlerden geçti. Muharebenin ardından gerek Mezhep Savaşları gerekse Avrupa’da devletlerarası siyaset Fransa’yı Osmanlılarla münasebetini korumaya sevk etti. Aynı şekilde on altıncı yüzyılın son çeyreğinde doğu ve batıda uzun yıllar sürecek savaşlar başlatan Osmanlı Devleti, Fransa ile dostluğunu sürdürmek istedi. Bu dönem İspanya’nın barış talebi ve İngiltere’nin Osmanlı limanlarında ticaret serbestliği alma teşebbüsü iki devlet ilişkilerinde ana gündemi oluşturdu. IV. Henry tahta geçince rakip devletlerle Osmanlıların yakınlaşmasına itiraz etti. Osmanlı-Habsburg savaşlarının gölgesinde siyasi, askerî ve ticarî taleplerini yineledi. Osmanlılar ise Fransa’nın Avrupa devletleri ile yakınlaşmasına müsaade etmemek için uzlaşmacı siyaseti sürdürmeye çalıştı. Neticede savaş ve diplomasi arasında 1597 yılında Osmanlı Devleti müttefiki Fransa’ya yeni maddelerin eklendiği bir ahidnâmeyi teslim etti.

Anahtar Kelimeler

IV. Henry, Ahidnâme, Habsburg Seferleri, III. Mehmed, Fransa

Ottoman-French Relations Before the Treaty Dated 1597

Öz

The course of the relations between the Ottoman Empire and France, which became an alliance during the reign of Kanuni Sultan Suleyman, passed through different periods after the Battle of Lepanto (1571). After the war, both the Sectarian Wars and the inter-state politics in Europe prompted France to protect its relations with the Ottomans. Likewise, the Ottoman Empire, with the long years of wars in the east and west in the last quarter of the sixteenth century, wanted to continue his aliance with France. Spain’s demand for peace and Britain’s attempts to obtain capulation and the priviliges of trade in Ottoman ports constituted the main topics in the relations between these two states. When Henry IV took the throne, he objected to the rapprochement between his state’s rivals and the Ottomans. He reorganized the political, military and commercial discourse during the Ottoman-Habsburg Wars. The Ottomans, on the other hand, tried to take the necessary steps in order not to allow France to compromise with the European states. Eventually, in 1597, the Ottoman Empire handed over a ahdnâme with new articles to his ally, France.

Anahtar Kelimeler

IV. Henry, Ahidnâme, Habsburg Seferleri, III. Mehmed, Fransa

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• Bab-ı Asafi, Divan-ı Hümâyûn Sicilleri Mühimme Zeyli Defterleri Kataloğu (A. DVNSMH. ZYL. d.): 6
• Bab-ı Asafi, Düvel-i Ecnebiye Defterleri (A. DVN. DVE. d.): 901
• Bab-ı Asafi, Mühimme Defterleri (A. DVNSMHM.d): 21, 22, 26, 28, 35, 40, 42, 43
• Bibliothèque Nationale de France Manuscrits français: 429, 4769, 17830, 16144 Fonds turcs: 130, 821
• Calendar of State Papers Relating To English Affairs in the Archives of Venice, Volume 9, 1592-1603, Haz. Horatio F Brown, Her Majesty's Stationery Office, London 1897.
• Câfer Iyânî, Tevârih-i Cedîd-i Vilâyet-i Üngürüs (Osmanlı-Macar Mücadelesi Tarihi, 1585-1595), Haz. Mehmet Kirişçioğlu, Kitabevi, İstanbul 2001.
• Charrière, Ernest, Les Négociations de la France dans le Levant ou correspondances, mémoires et actes diplomatiques des ambassadeurs de France à Constantinople et des ambassadeurs envoyés à divers titres à Venise, Raguse, Rome, Malte et Jérusalem en Turquie, Perse, Géorgie, Crimée, Syrie, Égypte etc et dans les États de Tunis, d’Alger et de Maroc, Paris 1860. C. III.
• Recueil des lettres missives de Henri IV, Tome III (1589-1593), Haz. M. Berger de Xivrey, Imprimerie Royale, Paris 1846.
• Recueil des lettres missives de Henri IV, Tome IV (1593-1598), Haz. M. Berger de Xivrey, Imprimerie Royale, Paris 1848.
• Woodhead, Christine M, The Şehnâme-i Hümâyûn of Ta’lîkî-zâde Mehmed Efendi on the Ottoman Campaign into Hungary in 1593-1594: A Critical Edition of the Text, with introduction and annotation (University of Edinburgh, Yayınlanmamış Doktora Tezi), Edinburgh 1979, c. II.
• Allison, R., “Letters Full of Marvels: Sultan Murad III of the Ottoman Empire, 1579-1595”, A Monarchy of Letters: Royal Correspondance and English Diplomacy in the Reign of Elizabeth, Palgrave Macmillan, New York, (2012) , 131-150.
• Allison, R. “Well Worth A Letter: King Henry IV of France, 1572-1603”, A Monarchy of Letters: Royal Correspondance and English Diplomacy in the Reign of Elizabeth, Palgrave Macmillan, New York 2012, (2012) , 151-166.
• Barthe, P., French Encounters with the Ottomans, 1510-1560, Routledge, New York. 2016.
• Beyazıt, Y., “Yeniçeri ve Ulema Hem-Dest-i Vifak Oldukda Padişah Seferi Olur: Osmanlı Toplumu'nda Siyasi Muhalefet ve Sefer İlişkisi”, Osmanlı Payitahtında Siyasi Muhalefet ve Protesto Kültürü, ed.
• Yasemin Avcı, Umut Karabulut, Sezen Karabulut, Libra, İstanbul, (2020) , 91-144.
• Bostan, İ., “Garp Ocaklarının Avrupa Devletleri ile Siyasi ve Ekonomik İlişkileri (1580-1624)”. Tarih Enstitüsü Dergisi , 14, (1988-1994) , 59-86.
• Braudel, F., Akdeniz ve Akdeniz Dünyası, çev. Mehmet Ali Kılıçbay, Eren Yayınları, İstanbul, c. II. 1990.
• Degert, A., (1921), “Une ambassade périlleuse de François de Noailles en Turquie”, Revue Historique , 159 , 225-260.
• Emecen, F., (2007), “Çağdaş Osmanlı Kaynaklarında Uzun Savaşlar ve Zitvatorok Antlaşması ile İlgili Algılama ve Yorum Problemleri”, Osmanlı Araştırmaları ,39, 2007.
• Fodor, P., (1994), “Between Two Continental Wars: the Ottoman Naval Preparations in 1590-1592”, Armagan, Festschrift für Andreas Tietze, ed. S. Faroqhi, I. Baldauf, Prag , 89-111.
• Holt, M., (2005), The French Wars of Religion, 1562–1629. Cambridge University Press, Cambridge.
• Horniker, A. L., (1942), “William Harborne and the Beginning of Anglo-Turkish Diplomatic and Commercial Relations”, The Journal of Modern History ,14, C.3 , 289-316.
• İnalcık, H., “İnebahtı Sonrası, İspanya ile Barış (1585)”, Türk Denizcilik Tarihi, ed. Bülent Arı, Deniz Basımevi, İstanbul, c. V, (2002) , 151-155.
• Işıksel, G., La politique étrangère ottomane dans la seconde moitié du XVIe siècle: le cas du règne de Selîm II (1566-1574), (Paris EHESS, Yayınlanmamış Doktora Tezi), Paris. 2012.
• Lesaffer, R., “Between Faith and Empire: The Justification of the Spanish Intervention in the French Wars of Religion in the 1590s”, International Law and Empire: Historical Explorations, ed. M.
• Kosenniemi, W. Rech, M.J. Fonseca, Oxford University Press, Oxford 2017, (2017), s. 101-122.
• Kurat, A. N., Türk-İngiliz Münasebetlerinin Başlangıcı ve Gelişmesi (1553-1610), TTK, Ankara. 1953.
• Michalewicz, N., Franco-Ottoman Diplomacy during the French Wars of Religion, 1559-1610, (University of West Georgia, Yayınlanmamış Doktora Tezi), West Georgia. 2020.
• Önal, A., Koca Sinan Paşa’nın Hayatı ve Siyasî Faaliyetleri (1520-1596), (Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul. 2012.
• Özçelik, E., (2020), İmparatorluk Yönetiminde Savaşların Etkisi ve Osmanlı Paşaları (1566-1606), (Bahçeşehir Üniversitesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• Panaite, V., “Western Diplomacy, Capitulations and Ottoman Law in the Mediterranian (16th - 17th Centuries): The Diplomatic Section of the Manuscrit Turc 130 from the Bibliothèque Nationale in Paris”, Osmanlılar ve Avrupa: Seyahat, Karşılaşma ve Etkileşim, ed. Seyfi Kenan, İSAM, İstanbul. (2010).
• Rouillard, C. D., The Turk in French History, Thought and Literature (1520-1660), AMS Press, Paris. 1973.
• Sahin-Tóth, P., La France et les Français face à la "longue guerre" de Hongrie (1591-1606), (Université de Tours, Yayınlanmamış Doktora Tezi), Tours. 1997.
• Sahin-Tóth, P., “Amis ou ennemis? Français en Hongrie pendant la guerre de Quinze Ans (1595–1606)”, Ad Astra: Études de Péter Sahin-Tóth, ed. Oborni Teréz, ELTE Eötvös Kiadó, Budapest, (2006) , 217-240.
• Skilliter, S., The Turkish documents relating to Edward Barton's embassy to the Porte (1588-1598), (University of Manchester, Yayınlanmamış Doktora Tezi), Manchester. 1965.
• Usher, P. J., “La Défaite des Turcs à la bataille de Lépante : des plaquettes populaires à la poésie épique”, L’Esprit Créateur ,53, C.4, (2013) , 47-58.