Eskişehir ve Çevresinden Bazı Kitabeler Hakkında

Yıl 2025, Sayı: 5, 69 - 91, 18.09.2025

Kasım İnce

Öz

Söz konusu kitabeler yüksek lisans tezi ile ilgili olsalar da bu makale sonradan kitabelerin yerlerinde görülerek yapılan bir çalışmanın ürünüdür. Eskişehir’in merkezinde, ilçelerinde ve köylerinde bulunan kitabelerdir. Makalede yer alanlar gelişi güzel seçilerek toplamda onyedi kitabe ele alınmıştır. Bunlardan bir tanesi medrese, üçü minare, altı adedi cami ve sekiz tanesi çeşme kitabesidir. Bazılarında yazı ile tarih belirtilirken, çoğunda rakamla hicri tarihin verildiği anlaşılmakla birlikte, metin içinde kronolojik olarak sıralanmışlardır. Kitabeler önce Arap alfabesiyle verilmiş, sonra okunuşları Latin alfabesiyle yazılmıştır. Ölçüsü alınabilenlerin bu değerleri belirtilmiş, yazı tür ve teknikleri vurgulanmış, genel görünüşlerine değinilmiştir. 791 H./1388-89 M. ile 1325 H./1907-1908 tarihleri aralığına yer alan kitabelerin nitelikleri üzerinde durulduğu içeriklerine girilmiştir. İnşa veya tamir kitabesi olduğu belirtilenlerin yanında, böyle bir bilginin olmadığı kitabeler konusunda tercihlerde bulunulmuştur. Aruz vezniyle şiir olarak yazılanların vezinleri de tespit edilmiş ancak anlamlandırılmasına girilmemiştir. Kitabelerdeki ayet ve hadislere dikkat çekilmiştir. Bunlardaki şahıs adlarına bakıldığında, Fadime isminin bani olarak anılması ilgi çekicidir. Dönemin padişahı Abdülhamid Han’ın adının geçtiği Mahmudiye Karakışla Camii kitabesi, caminin Çifteler Harası idari binalarıyla birlikte düşünülerek gerçekleştirildiği, binaların üslûplarından da anlaşılmaktadır. Yer adlarına bakıldığında, Sivrihisar adının bazı kitabelerde Seferihisar olarak yazıldığı belirlenmiştir. Diğer yer adlarına gelinde ülkemizin değişik yerlerinde varlığını sürdürdükleri görülmüştür. İncelenen onsekiz kitabeden sadece Alpu Eski Camii minaresi kitabesinin birinci kartuşunun sağ ucundaki çiçek motifi süsleme unsuru olarak dikkat çeker. Banilerin mali, idari, kültür durumlarının yanında, kitabeleri hakk eden ustaların el becerilerinin bunların ortaya konulmasında unutulmaması gerektiği açıktır.

Anahtar Kelimeler

Türk Sanatı , Eskişehir , Kitabe

Kaynakça

• VGMA., 26.06.02/6 numaralı dosya.
• İnce, K., Eskişehir ve Çevresindeki Osmanlı Dönemi Yapıları, 1, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi, 1990.