According to the Perceptions of Primary School Teachers Favoritism on School Management

Yıl 2013, Cilt: 3 Sayı: 3, 467 - 498, 01.04.2013

Erdal Meriç Mustafa Erdem

Öz

Purpose of this research was to determine, according to the perceptions of primary school teachers who work in the state primary schools, whether the administrators who work in the primary schools of the Ministry of Education commit favoritism on their applications or not. The sampling of this research, where a general screening model was used, consisted of 362 teachers who work in 21 different state primary schools in the municipal borders of the city of Van. The research data had been established by using “Scale about Favoritism at School Administration” which was developed by Erdem and Meriç (2011). In the analyzing process of datum, through the SPSS statistics pack program, descriptive statistical techniques such as percentage, frequency, arithmetic average and standard deviation had been used. In the research the following conclusions had been obtained: According to the perceptions of the teachers who work in the primary schools thought that the school administrators seldom had committed favoritism on their applications. The number of the female teachers who thought that the school administrators had committed favoritism on their applications was more than the number of the male teachers. There was no significant differences between perceptions of the teachers about whether the school administrators had committed favoritism or not on their applications based on individual discipline, the way of employment, being a member of a vocational organization or not and term of employment. However, according to the teachers, as the number of the teachers rose in the school, the administrators commit favoritism more on their applications. The teachers thought that the school administrators had seldom committed favoritism on their applications such as planning, organizing, coordination and evaluation.

Anahtar Kelimeler

favoritism , primary school , the school administrators

İlköğretim Okullarında Görev Yapan Öğretmenlerin Algılarına Göre Okul Yönetiminde Kayırmacılık

Öz

Bu arastırmanın amacı, Millî Eğitim Bakanlığı'na bağlı kamu ilköğretim okullarında görev yapan yöneticilerin, uygulamalarında kayırmacılık yapıp yapmadıklarını, ilköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin algılarına dayalı olarak ortaya çıkarmaktır. Genel tarama modelinin kullanıldığı bu arastırmanın örneklemi, tabakalı örnekleme yöntemi ile seçilen Van ili belediye sınırları içindeki 21 kamu ilköğretim okulunda görev yapan toplam 362 öğretmenden olusmaktadır. Arastırma verileri, Erdem ve Meriç (2011) tarafından gelistirilen “Okul Yönetiminde Kayırmacılık Ölçeği” kullanılarak elde edilmistir. Verilerin çözümlenmesinde SPSS istatistik paket programı aracılığıyla yüzde, frekans, aritmetik ortalama ve standart sapma gibi betimsel istatistik teknikleri kullanılmıstır. Arastırmada su sonuçlara ulasılmıstır: Dlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin algılarına göre okul yöneticileri uygulamalarında nadiren kayırmacılık yapmaktadır. Kadın öğretmenler, erkek öğretmenlere oranla okul yöneticilerinin uygulamalarında daha fazla kayırmacılık yaptıklarını düsünmektedir. Okul yöneticilerinin uygulamalarında kayırmacılık yapıp yapmadıklarına iliskin öğretmen algıları arasında; bransa, istihdam sekline, meslek örgütüne üye olup olmamaya ve mesleki kıdeme göre anlamlı fark bulunmamaktadır. Ancak öğretmenlere göre okullarında görev yapan öğretmen sayısı arttıkça, okul yöneticileri uygulamalarında daha fazla kayırmacılık yapmaktadır. Öğretmenler, okul yöneticilerinin planlama, örgütleme, koordinasyon ve değerlendirme boyutlarındaki uygulamalarında nadiren kayırmacılık yaptıklarını düsünmektedirler.

Anahtar Kelimeler

kayırmacılık , ilköğretim okulu , okul yöneticileri.

Kaynakça

• Acar, G. (2011). Okul yöneticilerinin etik liderlik davranışlarının beden eğitimi öğretmenlerinin örgütsel adalet ve motivasyon düzeyleriyle ilişkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Adaman, F. ve Çarkoğlu, A. (2000). Türkiye’de yerel ve merkezi yönetimlerde hizmetlerden tatmin, patronaj ilişkileri ve reform . İstanbul: Tesev.
• Adaman, F., Çarkoğlu, A. ve Şenatalar, B. (2001). Hanehalkı gözünden Türkiye'de yolsuzluğun nedenleri ve önlenmesine ilişkin öneriler. İstanbul: Tesev.
• Aktan, C. C. (2001). Siyasal ahlak ve siyasal yozlaşma. İçinde C. C. Aktan (Ed.), Yolsuzlukla mücadele stratejileri (ss. 51-69). Ankara: Hak-İş.
• Aktaş, E. (2010). Performans değerlendirme sistemlerinin örgütsel adalet algısı üzerine etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Aydın, İ. (2002). Yönetsel mesleki ve örgütsel etik (3. baskı). Ankara: Pegem A.
• Aydoğan, İ. (2008). Favoritism in the classroom: A study on Turkish schools. Journal of Instructional Psychology, 35 (2), 159-168.
• Aydoğan, İ. (2009). Favoritism in the Turkish Educational System: Nepotism, cronyism and patronage. Educational Policy Analysis and Strategic Research, 4 (1), 19-35.
• Aydoğan, İ. (2012). The existence of favoritism in organizations. African Journal of Business Management, 6 (12), 4577-4586.
• Balcı, A. (2009). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem, teknik ve ilkeler (7. Baskı). Ankara: Pegem A.
• Bayhan, V. (2002). Demokrasi ve sivil toplum örgütlerinin engelleri: Patronaj ve nepotizm. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26(1), 1-13.
• Berkman, A. Ü. (2009). Gelişmekte olan ülkelerde kamu yönetiminde yolsuzluk ve rüşvet ( Baskı). Ankara: Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü. Boadi, E. G. (2000). Conflict of interest, nepotism and cronyism. Source Book, 5 , 195-204.
• Boissevain, J. (1966). Patronage in Sicily. New Series, 1(1), 18-33.
• Bursalıoğlu, Z. (1991). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Ankara: Pegem A.
• Büken, Ö. N. (2006). Türkiye örneğinde akademik dünya ve akademik etik. Hacettepe Tıp Dergisi, 37(3), 164-170.
• Çelik, O. T. (2011). İlköğretim okulu yöneticilerinin ve öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları ile iş doyumları arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Çelikten, M. (2004). Bir okul müdürünün günlüğü. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 123-135.
• Çınar, İ. (2009). Kayırmacılık: Bir kavram çözümleme denemesi. Eğitişim Dergisi, (24). http://www.egitisim.gen.tr/site/arsiv/58-24/405kayirmacilik.html adresinden 12.06.2010 tarihinde alınmıştır.
• Dileyici, D. ve Özkıvrak, Ö. (2010). Bütçe anlayışındaki değişim süreci: Denk bütçe ilkesinin erozyonu ve açık bütçe politikası. Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 2 , 33Erdem, M. ve Meriç, E. (2011). Okul yönetiminde kayırmacılığa ilişkin ölçek geliştirme çalışması. 10. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu, 57 Mayıs 2011 (ss. 866-870), Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Rektörlüğü.
• Erdoğan, Ç. (2007). İlköğretim okulu müdürlerinin etik davranışları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul. Eryılmaz, B. (2002). Kamu yönetimi. İstanbul: Erkam.
• Günay, E. (2004). Millî eğitim bakanlığına bağlı okul ve kurum yöneticilerinin seçimi, yetiştirilmesi ve atanmaları üzerine araştırma. Milli Eğitim Dergisi, (161). http://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/ Milli_Egitim_Dergisi/161/gunay.htm adresinden 16.10.2010 tarihinde alınmıştır.
• Güntürkün, O. (2008). Siyasal yozlaşma. http://www.onurgunturkun.av.tr/makaleler/habergoruntule. asp?bolum=287&katid=48 adresinden 12.06.2010 tarihinde alınmıştır.
• Güran, S. (1980). Memur hukukunda kayırma ve liyakat sistemleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• İmamoğlu, G. (2011). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel bağlılık düzeyleri ve örgütsel adalet algıları arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Kara, Y. (2006). Okullardaki örgütsel kültürün okul yöneticilerinin etik davranışları üzerindeki etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Karakaş, M. ve Çak, M. (2007). Yolsuzlukla mücadelede uluslararası kuruluşların rolü. Maliye Dergisi, 153, 74-101.
• Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemi (20. Baskı). Ankara: Nobel.
• Kaya, Y. K. (1991). Eğitim yönetimi. Ankara: Set Ofset.
• Kayabaşı, Y. (2005). Politik yozlaşmaya çözüm olarak anayasal iktisat (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Kazancı, N. (2010). İlköğretim okullarındaki yöneticilerin liderlik stilleri ile öğretmenlerin örgütsel adalet algıları arasındaki ilişki düzeyi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Khatri, N., Wen, C. Y., Fuei, L. W., & Geok, T. A. (2008). Cronyism: antecedents and consequences. http://www3.ntu.edu.sg/nbs/sabre/workingpapers/10-99.pdf adresinden 2010 tarihinde alınmıştır.
• Koçöz, R. (2004). Aydınlarımız, toplumsal çelişkilerimiz ve duyarlılıklarımız. Çağın Polisi Dergisi, (34). http://www.caginpolisi.com.tr/34/index.htm adresinden 16.10.2010 tarihinde alınmıştır.
• Küçükkocaoğlu, G. (2005). Türkiye'de yolsuzluk, kayıt dışı ekonomi, kara para ve aklanması, uluslararası ticari işlemlerde yabancı kamu görevlilerine verilen rüşvet ve önlenmesi için yapılan çalışmalar. http://www.baskent.edu.tr/~gurayk/ finpazcuma1.doc adresinden 02010 tarihinde alınmıştır.
• MEB [Milli Eğitim Bakanlığı], (2006). Meslek etiği. MEGEP (meslekî eğitim ve öğretim sisteminin güçlendirilmesi projesi) . Ankara: MEB.
• Meriç, M. (2004). Yolsuzluk nedenleri ve önlemeye yönelik çalışmalar. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12, 71-85.
• Nadler, J. & Schulman, M. (2006). Favoritism, cronyism, and nepotism. http://www.scu.edu/ethics/practicing/focusareas/government_ethics/introd uction/cronyism.html adresinden 02.01.2011 tarihinde alınmıştır.
• O’Dwyer, C. (2006). Runaway state-building: patronage politics and democratic development. Baltimore: The Johns Hopkins University.
• Oktay, C. (1983). Yükselen istemler karşısında Türk siyasal sistemi ve kamu bürokrasisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi.
• Ortaş, İ. (2002). Üniversitelerin sorunları-1. Bilim, Eğitim ve Düşünce Dergisi, 2 (4).
• Ökçesiz, H. (1999). İstanbul barosu çevresi adli yargıda yolsuzluk araştırması. İstanbul: İstanbul Barosu.
• Özler, H., Ergun, D. Ö. ve Gümüştekin, G. E. (2007). Aile işletmelerinde nepotizmin gelişim evreleri ve kurumsallaşma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 437-4
• Özsemerci, K. (2003). Türk kamu yönetiminde yolsuzluklar, nedenleri, zararları ve çözüm önerileri. Ankara: Sayıştay.
• Öztürk, A. T. (2008). Değişen çağın aile işletmelerinde kurum kültürünün yerleştirilmesinde profesyonel yöneticilerden beklentiler. Çankaya Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi, Journal of Arts and Sciences, 10 , 109
• Pektaş, E. K. (1997). Büyük kent belediyelerinin eğitim ve kültür hizmetlerine siyasal parti ideolojilerinin yansıması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Polat, S. (2007). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları, örgütsel güven düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki (Yayımlanmamış doktora tezi). Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• Ramachander, A. (2012). Dealing with favouritism at the workplace. http://www.deccanherald.com/content/173905/dealing-favouritismworkplace.html adresinden 15.02.2012 tarihinde alınmıştır.
• Sheridan, M. K. (2007). Just because it’s sex doesn’t mean it’s because of sex: The need for new legislation to target sexual favoritism. Columbia Journal of Law and Social Problems, 40 (3), 379-423.
• Şentürk, H. (2007). Politik patronaj. http://www.yerelsiyaset.com/pdf/aralik2007/4.pdf adresinden 09.09.2010 tarihinde alınmıştır.
• Tan, Ç. (2006). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin örgütsel adalet konusundaki algıları (Elazığ il örneği) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Tarhan, R. B., Gençkaya, Ö. F., Ergül, E., Özsemerci, K. ve Özbaran, H. (2006). Yolsuzlukla mücadele TBMM raporu (Bir olgu olarak yolsuzluk: Nedenler, etkiler ve çözüm önerileri) ( Baskı). Ankara: Matsa.
• TDK [Tük Dil Kurumu], (1988). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Tekiner, M. A. (2009). Türk polis teşkilatında kurumsal kültür ve alt-kültürler üzerine bir araştırma (Yayımlanmamış doktora tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Tunç, B. (2008). Okul yönetiminde çalışan hizmetleri. İçinde H. B. Memduhoğlu ve K. Yılmaz (Eds.), Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi (ss. 225-246). Ankara: Pegem A.
• Turgut, K. (2007). Politik yozlaşmanın insan davranışları üzerindeki etkisi. http://www.stratejikboyut.com/haber/politik-yozlasmanin-insanuzerindeki-etkisi--28067.html adresinden 09.09.2010 tarihinde alınmıştır. Uğurlu, C. T. (2009). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel bağlılık düzeylerine yöneticilerinin etik liderlik ve örgütsel adalet davranışlarının etkisi (Hatay ili örneği) (Yayımlanmamış doktora tezi). İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Yılmaz, A. S. (2007). İnformel ilişki şekillerinin kurumsal yapılara yansımaları (Elazığ’daki kamu görevlileri üzerine sosyolojik bir araştırma) (Yayımlanmamış doktora tezi). Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Yılmaz, A. ve Kılavuz, R. (2002). Türk kamu bürokrasisinin işlemsel sorunları üzerine notlar. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3 (2), 17-31.
• Yiğit, B. ve Bayrakdar, M. (2006). Okul-çevre ilişkileri. Ankara: Pegem A.
• Weingrod, A. (1968). Patrons, patronage, and political parties. Comparative Studies in Society and History, 10 (4), 377-400.
• Willerton, J. P. (1992). Patronage and politics in the USSR. Cambridge: Cambridge University.
• Wong, L. C., & Kleiner, B. H. (1994). Nepotism. Work Study, 43(5), 10-12. Received: 18/03/2013 Revision received: 11/05/2013 Approved: 14/05/2013 *
• Bu çalışma, Erdal Meriç’in Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde tamamlanan yüksek lisans tezindeki verilerden yararlanılarak hazırlanmıştır.