19th Century Administrative Structure And Population Of Urfa Sanjak

Yıl 2024, , 129 - 147, 02.09.2024

Mehmet Nuri Şanda

https://doi.org/10.51592/kulliyat.1514796

Öz

The main purpose of this research is to obtain information about the administrative structure and population of the Sanjak of Urfa in the light of archival documents, Aleppo provincial salnamas/annual and research-study works. For this purpose, Aleppo province salnamas/annual of different dates, documents in the Ottoman Archives of the Presidency of the Republic of Turkey were analyzed and the documents providing information about the administrative structure and population of Urfa sanjak were identified, interpreted objectively, and transferred to the research. In the study, important information about the administrative, demographic, cultural, social, and religious structure of Birecik, Suruç, Rumkale, Harran, and their sub-districts within the borders of Urfa sanjak is provided. In the research, historical research methods, document-content analysis techniques, and sampling methods were used within the framework of the qualitative research method frequently used in social sciences. Although it is seen in the literature that some theses and studies have been conducted on the administrative structure of the Sanjak of Urfa, it has been determined that some important archival documents have not been used in these studies. It is thought that these archive documents used in the research will contribute to the field.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, City, Urfa, Administration, Population.

19. YÜZYILDA URFA SANCAĞININ İDARİ YAPISI VE NÜFUSU

Öz

Bu araştırmanın temel amacı arşiv belgeleri, Halep vilayet salnameleri ve araştırma-inceleme eserler ışığında Urfa sancağının idari yapısı ve nüfusu hakkında bilgilere ulaşmaktır. Bu amaç doğrultusunda farklı tarihli Halep vilayet salnameleri, Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivindeki belgeler incelenmiş ve Urfa sancağının idari yapısıyla nüfusu hakkında bilgi veren belgeler tespit edildikten sonra objektif bir şekilde yorumlanarak araştırmaya aktarılmıştır. Araştırmada Urfa sancağının sınırları içinde yer alan Birecik, Suruç, Rumkale ve Harran kazalarıyla bu kazalara bağlı nahiyelerin idari, demografik, kültürel, sosyal ve dini yapısı hakkında önemli bilgilere yer verilmektedir. Araştırmada, sosyal bilimler alanında sıklıkla başvurulan nitel araştırma yöntemi çerçevesinde tarihsel araştırma yöntemi, doküman-içerik analizi tekniği ve örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Literatürde Urfa sancağının idari yapısı hakkında bazı tez ve araştırmaların yapılmış olduğu görülse de bu araştırmalarda önemli bazı arşiv belgelerinin kullanılmadığı tespit edilmiştir. Araştırmada başvurulan bu arşiv belgelerinin alana katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Kent, Urfa, İdare, Nüfus.

Kaynakça

• Ali Bey, (R.1314). Seyahat Jurnali, İsanbul’dan Bagdad’a ve Hindistan’a, İstanbul: Raif Bey Kütüphanesi Yayınları.
• Avcı, Necati. (2002). “Urfa Ve Yöresinde Yetişmiş Olan Bazı Bilim Adamları”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 95-114.
• Barca, İbrahim (2018). “Abdullah Es-Süveydî’nin (Ö.1174/1761) Gözüyle Er-ruhâ/Şanlıurfa Şehri”, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (40): 51-70.
• Cuinet, Vital (1892). La Turquie d’Asie-Géographie Administrative (Asya’nın Türkiyesi-İdari Coğrafyası), Paris: Ernest Leroux.
• Ekinci, Abdullah (2018). “Şehrin Aynası Kapılar: Urfa Şehir Kapıları”, Osmanlı Urfası, Edit: Abdullah Ekinci, İstanbul: Urfa Okulu Yayınları, 68.
• Ekinci, Abdullah (2019). “Bilimin Öncü Şehri: Urfa”, Harran ve Çevresi Tarihi, Edit: Abdullah Ekinci, Şanlıurfa: Şurkav Yayınları, 15-31.
• Ekinci, Abdullah ve Paydaş, Kazım (2018). “Kuruluşundan Osmanlı Hâkimiyetine: Urfa Siyasi Tarihi”, Osmanlı Urfası, Edit: Abdullah Ekinci, İstanbul: Urfa Okulu Yayınları, 6-31.
• Ertaş, Kasım (2016). “19. Yüzyıl’da Urfa’da Ermenîler ve İdari Hayattaki Konumları”, Akademik Araştırmalar Dergisi, (68) 1-24.
• Evliya Çelebi, (2006). Evliya Çelebi Seyahatnamesi, (Haz. S. Ali Kahraman, Yücel Dağlı), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Köçer, Mehmet; Babuçoğlu, Murat ve Eroğlu, Cengiz (2009). Osmanlı Vilayet Salnamelerinde Halep. Ankara: ORSAM Yayınları.
• Ortaylı, İlber (2011). Tanzimat devrinde Osmanlı mahallî idareleri, (1840-1880). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Öğüt, Tahir (2008). “18-19.YY.’da Birecik Sancağında İktisadi ve Sosyal Yapı”, Doktora tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Öğüt, Tahir (2011). Urfa’da Tanzimat’a Geçiş Sürecinde İdari ve Mali Yapı, Bülent Ecevit Üniversitesi Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 7(14) 325-344.
• Önel, Abdulhakim (2016). Harran’a Arap Nüfusunun Yerleşmesi ve Meseller Örnekliğinde Harran Lehçesinin Dilsel Özellikleri, I. Uluslararası İslâm Tarihi ve Medeniyetinde Şanlıurfa Sempozyumu, Ankara.
• Şanda, Mehmet Nuri (2018). Geçmişten Günümüze Beydili Aşireti Siyâsî, Sosyal ve Kültürel Yapısı, İstanbul: İKSAD Publishing House.
• Şeşen, Ramazan. (1997). “Harran”. Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi C.16. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Turhan, Ahmet Nezihi (2010). “Şanlıurfa”. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C.38. İstanbul: TDV Yayınları.
• Usta, Onur (2016). “Pursuit Of Herds Or Land? Nomads, Peasants And Pastoral Economies In Anatolia From A Regional Perspective 1600-1645”, Doktora Tezi, Birmingham: Birmingham Üniversitesi.
• Yüzbaşı Yusuf Rıza, (1915). Musul-Van, Musul Halep Seyahatleri, İstanbul: Matbaa-i Askeriye-Süleymaniye.