Osmanlı Dönemi Gemi Yapımında Ağaç Kullanımı

Yıl 2017, Sayı: 2, 1 - 11, 29.09.2017

Mustafa Gürbüz Beydiz

Öz

Selçuklular döneminden itibaren Anadolu kıyılarında tersaneler kurarak denizcilik alanında ilerlemeye, hem askeri hem de ticari anlamda üstün olmaya gayret gösteren Türkler gemi yapımında belli başlı ağaç türlerini tercih etmişlerdir. Denizler üzerinde zamanla kazandıkları birçok teknolojik tecrübe,  kadırga ve kalyon yapımında kullandıkları ağaç türleri hakkında seçici olduklarını göstermektedir. Yapılan sualtı arkeolojik araştırmalar ve incelenen yazma eserler, farklı ağaç türlerinin hangi bölgelerden geldiği konusunda bilgi sahibi olmamızı sağlamaktadır. Osmanlı Devleti’nde Kocaeli ve İznikmid Bölgesi’nden Tersane-i Âmire’ye kereste temin edilmiştir. Bunun yanında Osmanlı’ya ait birçok bölgeden de kereste temin edildiği bilinmektedir. Kereste ihtiyacının büyük bir kısmı gemi inşasında kullanılmıştır. Kerestecilik Osmanlı döneminde büyük gelir getiren bir iş kollarından biridir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Denizcilik, Tersane-i Âmire, Gemi İnşası, Kereste

Kaynakça

• Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Yayın Nu:37, Dîvân-ı Hümâyûn Sicilleri Dizisi V, 7 Numaralı Mühimme Defteri (975-976 / 1567-1569), Özet-Transkripsiyon-İndeks III, Belge No:2605, Ankara, 1999
• Baytop Asuman, Türkiye’de Botanik Tarihi Araştırmaları, TÜBİTAK Yayınları Akademik Dizi, Ankara, Ekim 2004 Bostan İdris, Osmanlı Bahriye Teşkilatı: XVII. Yüzyılda Tersane-i Âmire, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 2003 Casson Lionel (Çev. Gürkan Engin), Antik Çağda Denizcilik ve Gemiler, Homer Kitapevi, İstanbul, 2002 Gül Abdülkadir, Gökçen Salim, Son Dönem Osmanlı Nüfusu ve Ecnebiler Meselesi, Cedit Neşriyat, Ankara, 2010 Güran Tevfik, Osmanlı Devleti’nin İlk İstatistik Yıllığı 1897, Tarihi İstatistikler Dizisi Cilt 5, Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara, Temmuz 1997 Güven Ali Murat (Ed.), İbn-i BATUTA Büyük Dünya Seyahatnamesi, Tuhfetû’n-Nûzzâr fî Garâibi’l-Emsar ve’l-Acâibi’l-Esfar, Eksiksiz Edisyon, Yeni Şafak Kültür Yayınları, İstanbul, 2005 İçişleri Bakanlığı İller İdaresi Genel Müdürlüğü, Türkiye Alfabetik Köy Listesi Keskin Özkan, “Osmanlı Ormancılığında Kanunlaştırma Hareketleri ve Yabancı Uzmanların Bu Alandaki Etkileri”, Journal of the Faculty of Forestry, Istanbul University, 2010, 60 (1), s.5-13 Labbe Matthew, “A Preliminary Reconstruction Of The Yassıada Sixteenth Century Ottoman Wreck”, Submitted to the of Graduate Studies of Texas A&M University in partial fulfillment of the requirements for the degree of Master of Arts, Texas, May 2010 Liphschitz Nili, (Ed. Recep Efe, Munir Öztürk, Shahina Ghazanfar) “Dendroarchaelogical Studies of Shipwrecks along the Mediterranean Coast of Israel”, Environment and Ecology in the Mediterranean Region, Chapter One, Cambridge Scholars Publishing, 2012 Merçil Erdoğan (Ed. İdris Bostan, Salih Özbaran), Türk Denizcilik Tarihi-1, Boyut Yayıncılık, İstanbul, 2009 Pekman Adnan (Çev.), STRABON Antik Anadolu Coğrafyası (Geographika: XII XIII-XIV), Arkeoloji Sanat Yayınları, İstanbul, 1993
• Sakaoğlu Necdet, Akbayar Nuri, Osmanlı’da Zenaatten Sanata I. Cilt Esnaf ve Zenaatkârlar, Körfezbank Yayınları, İstanbul, 2009 Tezel Hayati, Anadolu Türklerinin Deniz Tarihi, Cilt 1, Deniz Basımevi, 1973 Ulugün F.Yavuz, Kocaeli ve Çevresi Denizcilik Tarihi, İzmit Rotary Kulübü Kültür Yayınları, İzmit, 2009 Ünal Ayhan Afsin, “XVI. ve XVII. Yüzyıllarda Cezayir-i Bahr-i Sefid (Akdeniz, Ege Adaları) Ya da Kapdan Paşa Eyaleti”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 12, Kayseri, 2002, s.251-261
• Yazıcı Hikmet, “Ahşap Tekne Yapımında Kullanılan ve Doğal Olarak Eğri Büyümüş Kestane (Castanea sativa Mill.) Ağaçlarının Bazı Fiziksel ve Mekaniksel Özellikleri”, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Orman Endüstrisi Mühendisliği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Zonguldak, Ocak 1998
• Zorlu Tuncay, Innovation and Empire in Turkey: Sultan Selim III and the Modernisation of the Ottoman Navy, Tauris Academic Studies London&New York, 2008
• Zorlu Tuncay (Ed. Ekrem Işın), “III. Selim ve Osmanlı Deniz Gücü”, Osmanlı Donanmasının Seyir Defteri Gemiler, Efsaneler, Denizciler, Pera Müzesi Yayınları, İstanbul, Mayıs 2009