Hamdullah Hamdî’nin “Yûsuf u Züleyhâ” Mesnevisinde Aksiyon Araçları

Yıl 2017, Sayı: 3, 81 - 88, 31.12.2017

Ayşe Sağlam

Öz

Hamdullah Hamdî, 1449-1503 yılları arasında yaşamış mutasavvıf bir şairdir. Akşemseddin’in en küçük oğlu olan Hamdî, ilk eğitimini babasından alır. Çocuk yaşta babasını kaybeden şair, diğer aile fertlerinden yeterince yardım görmediğinden sıkıntılı bir hayat yaşar. Babası Akşemseddin’in halifelerinden olan İbrahim Tennurî’ye intisap eder. İlk olarak babasının vasıtasıyla tanıştığı tasavvuf, bütün hayatı boyunca onu etkiler. Daha çok mesnevileriyle tanınan şair, “Yûsuf u Züleyhâ” mesnevisi ile şöhret kazanmıştır. Onun “Yûsuf u Züleyhâ” mesnevisinin o zamana kadar yazılmışların en mükemmeli olduğu konusunda birçok tezkire yazarı ittifak eder. Eserini yazarken klasik mesnevi geleneğine bağlı kalan şair; tevhit, münacat, naat, mucizat, dört halife övgüsü ve sebeb-i telif bölümlerine yer verdikten sonra asıl hikâyeyi anlatmaya başlar. Eserini yeknesaklıktan kurtarmak ve okuyucuya nasihat etmek maksadıyla hikâye arasında çok sayıda manzumeye yer verir. Hikâye kısmında vaka parçalarını birbirine bağlarken benzer vasıtaları birçok kez kullanması dikkat çeker. Bunlar ölüm, hile, rüya ve Züleyha’nın Yusuf’u elde etme teşebbüsleridir. Anlatıcı, söz konusu vasıtaları metnin farklı yerlerinde yineleyerek hikâyenin sürekliliğini sağlar. Benzer olan bu araçların birçoğu, olayların şekillenmesinde dönüm noktası vazifesi görür. Bu çalışma, “Yûsuf u Züleyhâ” mesnevisinde aksiyon üzerinde etkili olan araçları ortaya koymayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Hamdullah Hamdî, Yûsuf u Züleyhâ, mesnevi, aksiyon araçları

Kaynakça

• Canım, Rıdvan (2000). Latifî Tezkiretü’ş-şu‘arâ ve Tabsıratü’n-nuzama (İnceleme-Metin). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• Eyduran Sungurhan, A. (2008). Beyanî Tezkiretü’ş-şu‘arâ. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• İsen, Mustafa (1994). Künhü’l-ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Karataş, Turan (2011). Edebiyat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Sütun Yayınları.
• Kılıç, Filiz (2010). Âşık Çelebi Meşâ‘irü’ş-Şu‘arâ (inceleme-metin). İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü.
• Kutluk, İbrahim (1989). Kınalı-zâde Hasan Çelebi Tezkiretü’ş-şuarâ. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Onur, Naci (1991). Yûsuf u Züleyhâ, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Sazyek, Hakan (2015). Roman Terimleri Sözlüğü. Ankara: Hece Yayınları.
• Şentürk, Ahmet Atilla ve Kartal Ahmet (2005). Eski Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Uç, Himmet (2006). Roman Eleştiri Terimleri. Ankara: Bizim Büro Basımevi.