Atufî’nin Zuhrü’l-‘Atşân Mesnevisi

Yıl 2017, Sayı: 3, 64 - 80, 31.12.2017

Ayşe Sağlam

Öz

Hayrettin Hızır b. Mahmud b. Ömer el-Merzifonî el-Atufî, ikinci Bayezid döneminin meşhur âlimlerindendir. Aslen Merzifonlu olduğundan Merzifonî nisbesiyle anılır. İlmî çevrelerde Atufî olarak bilinir. Tefsir, hadis, mantık, tıp, edebiyat gibi muhtelif sahalarda söz sahibi olan çok yönlü bir âlimdir. Hadis şârihi yönüyle öne çıkan Atufî, Hz. Peygamber’in söz ve davranışlarının anlaşılmasına katkı sağlamak amacıyla hadis şerhine dair çoğunluğu mensur olan farklı eserler kaleme almıştır. Zuhrü’l-‘Atşân isimli eserini manzum yazmayı tercih eden Atufî, eserinde Hz. Peygamberin su içme adabıyla ilgili “Suyu üç nefeste içmek daha lezzetli, daha şifalı, daha iştah açıcı ve daha faydalıdır.” ve “Kaplara üflenmez.” hadislerini ayrıntılı olarak yorumlamaya çalışmıştır. 

Eserinin girişinde maddi hastalıkların hakikatiyle ilgili manevi derinliği olan değerlendirmeler yapan Atufî, maddi ve manevi sıhhatin farkını ortaya koyduktan sonra “Suyu üç nefeste içmek daha lezzetli, daha şifalı, daha iştah açıcı ve daha faydalıdır.” hadisinin yorumuna geçmiştir. Hatime bölümünde de “Kaplara üflenmez.” manasındaki hadisi şerh etmiştir.

Bu çalışmada manzum hadis şerhine dair yazılmış önemli eserlerden biri olan Zuhrü’l-‘Atşân mesnevisi tanıtılacak ve eserin çeviri yazılı metni verilecektir. 

Anahtar Kelimeler

Atufî, Zuhrü’l-‘Atşân, mesnevi, hadis şerhi, su içme adabı, tıp

Kaynakça

• Ahatlı, Erdinç (2008). “Cumhuriyet Dönemi Türkçe Hadis Şerhlerine Dair Bazı Mülahazalar”. Hadis Tetkikleri Dergisi 2: 7-30.
• Aksu, Cemal (2004). “Hanif’in Manzum Kırk Hadis Tercümesi Şerhi”. İlmî Araştırmalar 17: 17-34.
• Avcı, İsmail (2008). Kısa Hikâyecilik Geleneği Çerçevesinde Hazînî’nin Manzum Şerh-i Hadis-i Erbain Tercümesindeki Bazı Hikâyeler”. Turkish Studies 3(2): 64-96.
• Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. Hüseyin, es-Sünenü’l-Kübrâ, Beyrut tsz. VII, 284.
• Bilgen, Osman (2016). “Dâvûd-i Karsî (1169/1756)’nin “Şerh Alâ Usûli’l Hadîs” İsimli Eserinin Metodu Ve Kaynakları Üzerine”. Turkish Studies 11 (5): 99-116.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail, el-Câmiu’s-Sahîh, İstanbul 1979, Eşribe 26.
• Bursalı Mehmed Tahir (2000). Osmanlı Müellifleri I. Ankara: Bizim Büro Basımevi.
• Cihan, Sadık (1979). “Hayreddin Hıdır b. Mahmud b. Ömer el-‘Atufî “Kastamonî” ve Hadis Eserleri”. A.Ü. İslami İlimle Fakültesi Dergisi 3(1-2): 65-75.
• Çakan, İsmail Lütfi (1991). “Atufî, Hayrettin Hızır”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 4. Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları. 99-100.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman,( tsz. Basım yeri yok.) Sünen, Eşribe 20.
• Devellioğlu, Ferit (2004). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş’âs es-Sicistânî, Sünen, Humus 1969, Tahâre 18.
• El-Atufî, Hayreddin Hıdır b. Mahmud b. Ömer el-Merzifonî. Zuhrü’l-‘Atşân, Nuruosmaniye Kütüphanesi. No: 34 Nk 3546/4. vr. 183b-185b.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid el-Kazvînî, Beyrut 1975, Sünen, Eşribe 18.
• Karapınar, Fikret (2009). “Hadis Şerhlerinde Kullanılan Yorumlama Biçimleri “…Oruç bana aittir…” Hadisi Örneği” Marife Dergisi 9 (1): 57-98.
• Mecdi Mehmed Efendi (1989). Şakaik-ı Nu’mâniye ve Zeyilleri (C I). İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Mehmet Süreyya (1996). Sicill-i Osmanî (C II). Eski yazıdan aktaran: S. A. Kahraman. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Sağlam, Ayşe (2016). Taşlıcalı Yahya ve Hamse’si. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Özpınar, Ömer (2008). “Hadis Şerhlerinde Hadis Kaynaklarının Kullanımı”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 25: 51-86.
• Öztoprak, Mustafa (2017). “Hayrettin Hıdır b. Mahmud b. Ömer el-Merzifonî el-Atufî’nin Hayatı ve “İnzâr Fi Şerhi Ba’dı Ehâdîsî’l-Meşârik” Adlı Eseri”, Uluslararası Amasyalı Âlimler Sempozyumu, Amasya.
• Şeker, Necmeddin (2014). “Hadis Şerhçiliğinde Farklı Bir Gelenek “İşarî Yorum” KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 23: 115-149.
• Şemseddin Sami (1996). Kâmûsu’l a‘lâm (C IV). Ankara: Kaşgar Neşriyat.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa, Sünen, Beyrut tsz., Eşribe 13.
• Türcan, Zişan (2009). “Hadis Şerhçiliğinin Doğuşu Ve Gelişimi”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15: 101-134.
• Ünver, İsmail (2002). “Kemal Ümmî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 25. Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları. 230-231