Bâkî ve Fuzûlî Divanlarında Deniz Tasavvuru

Yıl 2017, Sayı: 3, 22 - 36, 31.12.2017

Mahmut Gider

Öz

13. yüzyıldan itibaren Arap ve Fars edebiyatlarının etkisinde gelişen klasik Türk şiiri, 16. yüzyılda taklide dayalı etkileşimden kurtulup “klasikleşme” evresine geçmiştir. Bu ilerlemenin sağlanmasında, Bâkî ve Fuzûlî gibi büyük şairlerin etkisi yadsınamayacak düzeydedir. Klasik Türk şiirinde en çok kullanılan unsurlardan biri “mekân”dır. Genellikle gerçeküstü teşbih ve tasavvurlara konu edilen mekân ve mekânsal unsurlar, yer yer göndermelerle gerçekçi bir bakış açısıyla da ele alınır.

Bu çalışmada, doğal mekânlar içinde büyük bir öneme sahip olan “deniz” ve bazı unsurlarının, Bâkî ve Fuzûlî divanlarında tasavvur edilme biçimi ele alınmıştır. Divanlarda geçen deniz ile ilgili beyit ve bentlerden konuyu yansıtacak olanlar seçilmiş, şiirlerin anlam bütünlüğü esas alınarak klasik şiir geleneğinin belirlediği sınırlar çerçevesinde deniz ve unsurları şerh edilmeye, böylece şairlerin deniz tasavvuru ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bâkî, Fuzûlî, Divan, deniz, tasavvur

Kaynakça

• Aktaş, Hasan (2003). Çağdaş Türk Şiirinde Coğrafya. Edirne: Yort Savul Yayınları.
• Akyüz, Kenan, S. Beken, S. Yüksel, M. Cunbur (1996). Fuzûlî Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Aytekin, Feride (2005). Behiştî’de Tabiat ve Eşya. Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi.
• Ayvazoğlu, Beşir (2014). Aşk Estetiği. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Bachelard, Gaston (1996). Mekânın Poetikası. çev. A. Derman. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Bayrak, Özcan (2013). Tevfik Fikret’in Şiirlerinde Mekân ve Algı. İstanbul: Kesit Yayıncılık.
• Beyatlı, Yahya Kemal (2015). Edebiyata Dair. İstanbul: Arı Matbaası.
• Burckhardt, Titus (1994). Aklın Aynası Geleneksel Bilim ve Kutsal Sanat Üzerine Denemeler. çev. V. Ersoy İstanbul: İnsan Yayınları.
• Devellioğlu, Ferit (1996). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugât. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Durmuş, İsmail (2004). “Methiye”. İslâm Ansiklopedisi. C. 29. İstanbul: TDV Yayınları. 406-408.
• Elçin, Şükrü (1993). Türk Edebiyatında Tabiat. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Hamidullah, Muhammed (2000). Aziz Kur’ân Çeviri ve Açıklama. çev. A. Hatip M. Kanık. İstanbul: Beyan Yayınları.
• Kaplan, Mahmut (2008). “Aşk Redifli Gazellere Göre Klasik Türk Şiirinde Aşk”. Köprü. 10 (1): 153-182.
• http://www.koprudergisi.com/index.asp?Bolum=EskiSayilar&Goster=Yazi&YaziNo=904 [erişim tarihi: 19.10.2016].
• Korkmaz, Ramazan (2007). “Romanda Mekânın Poetiği”. Edebiyat ve Dil Yazıları. Ankara: Grafiker Yayınları. 399-415.
• Küçük, Sabahattin (hzl.)(1994). Bâkî Dîvânı (Tenkitli Basım). Ankara: TDK Yayınları.
• Mermer, Ahmet- Alıci, Lütfi- Eflatun, Muvaffak- Bayram, Yavuz- Keskin, Neslihan Koç (2007). Eski Türk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Mutlu, Betül (2012). Divân Şiirinde Deniz İmgesi ve Şiir Öğretiminde Kullanılması. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Okuyucu, Cihan (2010). Divan Edebiyatı Estetiği. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Özarslan, Ersin (2010). Şiirden Coğrafyaya. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Özerol, Nazmi (2012). “Bâkî’de Gözyaşı”. Turkish Studies. 7 (3): 2027-2039.
• Pala, İskender (1995). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Püsküllüoğlu, Ali (2004/a). Türk Atasözleri Sözlüğü. Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Püsküllüoğlu, Ali (2004/b). Türkçe Deyimler Sözlüğü. Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Schimmel, Annemarie (2001). İslâm’ın Mistik Boyutları. çev. E. Kocabıyık. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Selçuk, Bahir (2017). “Sinan Paşa’nın Dünyasında Deniz”. Sivrihisarlı Sinan Paşa ve Nesir Edebiyatı. hzl. A. Kartal- Z.
• Koylu. 161-171. Eskişehir: Sivrihisar Belediyesi Kültür Yayınları.
• Şenödeyici, Özer (2014). Osmanlı Şiir Şerhleri Gazeller ve Güzeller Üzerine. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi (2011). Edebiyat Üzerine Makaleler. hzl. Z. Kerman. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tarlan, Ali Nihat (2009). Fuzûlî Divanı Şerhi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Uludağ, Süleyman (2003). “Mârifet”. İslâm Ansiklopedisi. C. 28. İstanbul: TDV Yayınları. 54-56.
• Üstüner, Kaplan (2008). “XIV. ve XV. Yüzyıl Divanlarında Tasavvuf”. Tübar. (24): 271-294.
• Yeniterzi, Emine (1999). “Divan Şiirinde Ölüme Dair Bazı Hususlar”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. (5): 115-139.
• Yıldırım, Ali (2012). “Epikürizm ve Bâkî’nin Bir Gazeli Üzerine”. Turkish Studies. 7 (3): 2701-2709.
• Yıldızhan, Rizvan (1997). Fuzûlî, Bâkî, Nef‘î ve Nedîm Divanları’nda İç Mekân. Yüksek Lisans Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi