Nazm u Nesr-i Hazret-i Virânî Baba’da Hurûfîlik Unsurları

Yıl 2019, Sayı: 8, 53 - 63, 31.08.2019

Veysi Turan

Öz

Bektaşi
geleneğinde önemli bir şahsiyet olan Virânî Baba, yedi büyük şairden biri
olarak kabul edilir. Virânî Baba, eserlerinde Bektaşi öğretisini işleyen
mutasavvıf bir şairdir. Nazm u Nesr-i
Hazreti Viranî Baba da Virânî’nin önemli eserlerinden biridir. Eserin
muhtevasında dinî ve ahlakî öğütler, Hz. Muhammed, Hz. Ali, On iki imam ve
Ehl-i Beyt sevgisi gibi konular yer almaktadır. Hurûfîlik, harflere ve sayılara
yeni anlamlar yükleyen bir inanç sistemidir. Birçok kaynak, Hurûfîliğin Bektaşi
edebiyatını etkilediğini ifade etmektedir. Bektaşilerin önemli şairlerinden
olan Virânî Baba da eserinde Hurûfîlik ile ilgili birçok unsura yer vermiştir. Virânî
Baba eserinde özellikle Arapçadaki 28 harf ile Farsçadaki 32 harfi birçok dinî
kavramın izahında kullanmıştır. Bu çalışmada
giriş kısmında Hurûfîlik hakkında bilgi verilecek. Daha sonra Virânî Baba
hakkında bilgi verildikten sonra eserdeki Hurûfîlik ile ilgili unsurlar
açıklanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Virânî Baba, Hurûfîlik, harf, nazım

Kaynakça

• KAYNAKÇAAksu, Hüsameddin (1998). Hurûfîlik. İslam Ansiklopedisi. C.18. Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 408-412.Arıkoğlu, İsmail. (2006). Ferişteoğlu’nun Cavidânnâme Tercümesi: Işknâme (İncelemeMetin). Doktora Tezi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi.Atalan, Mehmet (2010). Vîrânî’nin Fakrnâme’sinde Mezhebi Unsurlar. İlahiyat Fakültesi Dergisi (15)2: 63-77.Atalay, Besim (1924). Bektaşilik ve Edebiyatı. İstanbul.Ballı, Hasan Hüseyin (2013). Hurûfîliğin Doğuşu ve Fazlullah Hurûfî. İstanbul: Hikmetevi YayınlarıBallı, Hasan Hüseyin (2015). Vîrânî Baba’nın İlm-i Cavidan/Fakrnâme’sinde Hurufî Unsurlar. e-makâlât Mezhep Araştırmaları. 43-66.Bausani, A.(1992). Hurûfîlik. Tarih İncelemeleri Dergisi. 357-361.Ekici Hasan (2017). Bosnalı Atfî Ahmed Efendi’nin Şerh-i Tuhfe’si ve Şerh Metodu. Külliyat Osmanlı Araştırmaları Dergisi The Journal Of Ottoman Studies. (1) 19-36.Elbir, Bilal (2007). Surûrî’nin Şerh-İ Şebistân-ı Hayâl’indeki Şerh Metodu Ve Hurûfîlik Yansımaları. Turkish Studies Türkoloji Araştırmaları. (2)3: 212-229.Esterâbâdî, Fazlullah (2012). Câvidânnâme. (hzl) Fatih Usluer. İstanbul: Kabalcı Yayınları.Gökmen, Sacide (2017). Hurûfîlik Ve Misâlî’nin Bir Gazelinin Hurûfîlik Bağlamında Şerhi. E-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 1(17): 433-452.Gökcan Türkdoğan, Melike (2015). Klasik Türk Edebiyatında Harf Sembolizmine Bir Örnek: Sırr-ı Nokta Manzumesi. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 10 (4):517-536.Gibb, E. J. (1998). Osmanlı Şiir Tarihi I-II. Ankara: Akçağ Yayınları.Gölpınarlı, Abdülbaki (1973). Hurûfîlik Metinleri Kataloğu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.Gölpınarlı, Abdülbaki (1991). 100 Soruda Türkiye’de Mezhepler ve Tarikatlar. Kum Yayınları.Gölpınarlı, Abdülbaki (1992). Alevi-Bektaşi Nefesleri. İstanbul: İnkılap Yayınları.http://www.filozof.net/Turkce/nedir-ne-demek/14140-karliovakarlova-bulgaristan-tarihi-hakkinda-bilgi.html(erişim tarihi: 21.08.2019).Köprülü, Mehmed Fuat(2007). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Ankara: Akçağ Yayınları. Noyan, Bedri (2001). Bütün Yönleriyle Bektâşîlik ve Alevîlik. Ankara: Ardıç Yayınları.Selçuk, Bahir & Topbaş, Selahaddin (2016). Hurûfîliğe Dair Bir Eser: Mustafa Rumûzî'nin Hakikatnâme'si. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 805-835.Şenödeyici, Öner(2009). Hurûfîliği Önyargıdan Kurtarmak Bağlamında Ferişteoğlu'nun Hidayetnamesi'nin Tetkiki ve Neşri. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. 87-146.Şenödeyici, Özer (2012). Alevilikte Hurûfî Tesirinin ve Istırabın Temsili Olarak Yetmiş İki Sayısı. Alevilik Araştırmaları Dergisi. 257-266.Şenödeyici, Özer ve Ahmet Akdağ (2014). Hurufilikte Ebced Hesabının Kullanımına Dair Bir Risale. Mediterranean Journal of Humanities mjh. Akdeniz.edu.tr. IV/ 2, 227-237.Şenödeyici, Özer (2015). Nesimi ve Hurufilik Kitabı. İstanbul: Kesit Yayınları.Temizkan, Mehmet (2016). Virânî Baba’da Yüz Üzerine Bir İnceleme. Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları Dergisi. 103-118.Usluer, Fatih (2009). Hurûfîlik: İlk Elden Kaynaklarla Doğuşundan İtibaren. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.Usluer, Fatih (2010). Hurûfîlikte On İki İmam. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. (5)1: 1361-1389.Usluer, Fatih (2012). Vîrânî Abdal Risâleleri. Alevilik Araştırmaları Dergisi. 85-114.Usluer, Fatih (2019). Divan Şairleri ve Hurûfîlik. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi (23)1: 80-104.Turan, Veysi (2011). Nazm u Nesr-i Hazret-i Virânî Baba (İnceleme, Metin, Dizin). Yüksek Lisans Tezi. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi.Vaktidolu, Adil Ali Atalay (1998). (der)Vîrânî Dîvânı ve Risalesi, İstanbul: Can Yayınları.Yakıt, İsmail (2010). Türk-İslâm Kültüründe Ebced Hesabı ve Târih Düşürme. İstanbul: Ötüken Neşriyat.